فرقی هم نمیکند که که شاعر باشند یا جراح یا معلم و یا روزنامه‌نگار؛ فقط کافی است باور داشته باشند که کار کردن یکی از مهم‌ترین تفریح‌های زندگی است! دوست و همراه همیشگی دوچرخه، آقای «سیروس برزو» یکی از همین افراد است. کسی که سال‌های عمرش را صرف انجام کاری می کند که به آن عشق میورزد .او در این سالها توانسته مجموعهای را گردآوری کند که به گفته خودش در دنیا منحصر به فرد است. این مجموعه حاصل سالها رفاقت با فضا و فضانوردها است. تجربهای جالب و نه چندان راحت از تاریخ فضانوردی در دنیا.می خواهید با او بیشتر آشنا شوید؟
گفت‌وگوی دوچرخه را با او بخوانید.
- چه طور شد که وارد حرفه روزنامه نگاری شدید؟
من سالها در ایران معلم بودم. از سال 1359 کار مطبوعاتی خودم را با نوشتن مقاله در مجلههای «ماشین»، «دانشمند»، «اطلاعات علمی» و «علم و زندگی» آغاز کردم. بعد در «کیهان علمی» به عنوان سردبیر مشغول شدم. سپس نشریه «مرزهای بیکران فضا» را منتشر کردم که بعد از چند سال به دلیل نداشتن پشتیبان مالی تعطیل شد و من به روسیه مهاجرت کردم.
در آنجا هم فعالیت علمی خودم را ادامه دادم. مجله «پیوند» را به دو زبان فارسی و روسی منتشر کردم. با افغانها در زمینه نشر روزنامه و مجله کارهایی انجام دادم و چند سال هم در دانشگاه مرکز ایران‌شناسی و زبان فارسی در مسکو و آستراخان در روسیه به تدریس زبان فارسی مشغول شدم.
- علاقه شما به نجوم و فضانوردی از چه زمانی شروع شد؟
من از بچگی به نجوم و فضا علاقه داشتم. 21 یا 13 ساله بودم که با راهنمایی یکی از معلمهایم این کار را شروع کردم. آن موقع بچهها عکسهای فوتبالیست و بازیگر جمع می‌کردند. من از معلمم که خیلی دوستش داشتم راهنمایی خواستم. ایشان به من گفتند چیزی را جمع کن که وقتی 40 ساله هم شدی به دردت بخورد! بعد دو تا کتاب برایم آوردند که عکسهای رنگی از سفینه و فضانوردان داشت. ایشان به من یاد دادند که چگونه عکس‌ها را بایگانی و شرح عکس و اطلاعاتی درباره آنها جمعآوری کنم. این اتفاق پایه تحقیقهای من شد. به مرور مجموعه خوبی گردآوری کردم ولی جرئت نوشتن مقاله نداشتم تا بعد از انقلاب که یک مقاله را ترجمه کردم و برای مجله دانشمند فرستادم. مدتها منتظر چاپ آن شدم ولی این اتفاق نیفتاد. وقتی پی‌گیری کردم به من گفتند این مقاله آن قدر خوب بوده که ما آن را برای ویژهنامه نگه داشته‌ایم! این مسئله من را خیلی تشویق کرد و
در نتیجه به کارم ادامه دادم.
- اولین نمایشگاهی که از مجموعه عکسهایتان برپا کردید کی بود؟
در سال 1350 در هنرستانی که درس می‌خواندم اولین نمایشگاه فضایی را برگزار کردم و بعد از آن، این کار را ادامه دادم. نمایشگاه دوم در دوران دانشجویی و به همین ترتیب نمایشگاههای دیگر. حدود یک سال بعد از انتشار مجلهام، نخستین نمایشگاه فضایی با استانداردهای بین‌المللی را برپا کردم که دکتر حسابی برای افتتاحیه آن آمدند. این قضیه باعث شد من ارتباطهای زیادی با فضانوردان پیدا کنم و بتوانم با آنها تماس بگیرم.
- شما چهطور آن زمان با فضانوردان ارتباط برقرار میکردید؟ این سؤال را از این جهت میپرسم که این مسئله، برای ما هم که در عصر سرعت و فن آوری زندگی میکنیم و اینترنت و کامپیوتر داریم کمی عجیب است!
خوب، کار خیلی سختی بود و هزینه زیادی داشت. اول باید راهی پیدا میکردم تا سؤالهایم را به مرکز کنترل پرواز در روسیه بفرستم. بعد باید دنبال کسی میگشتم تا سؤالهایم را برای فضانوردان در ایستگاه فضایی بخواند و جواب بگیرد. در نهایت یک نوار کاست بود که به دست من میرسید، و همان طور که اشاره کردم در مجموع کار پرهزینه‌ای بود. اما به مرور و به ویژه در نمایشگاه فضایی که در مسکو برپا کردم، ارتباطم با فضانوردان بیشتر شد و امروز به رفاقت نزدیکی تبدیل شده که در آلبوم فضایی که جمعآوری کردهام به خوبی نمایان است.
سیروس برزو در کنار «پوپوویچ»، فضانورد معروف روس
- شما که سالهاست با دنیای فضا در ارتباط هستید، جذابیت این رشته را در چه میبینید؟
انسان به طور ذاتی در جست‌وجوی ناشناختههاست و این ذات بشر است که همیشه سؤال دارد و در جست‌وجوی پاسخی برای آن است. به نظر من جذاب‌ترین پرسش انسان مربوط به آسمان است، چرا که خودش را از آنجا میبیند و آسمان همیشه مرز ناشناختهای بوده که انسان در پی یافتن راهی برای غلبه به آن حرکت میکرده است. الان فضانوردی علمی است که هر کشوری از آن عقب بیفتد از علم و دانش عقب افتاده است. مثلا همین که امروزه آدمها با موبایل به راحتی با هم ارتباط برقرار میکنند، به کمک فن‌آوری است که علم فضا در اختیار انسان قرار دادهاست. یا حتی علم هواشناسی. میتوانم بگویم که فضانوردی در زندگی امروز بشر نقشی مثل آب دارد!
- جایگاه ایران را در علم فضا چهطور میبینید؟
ایران با توجه به شرایطی که دارد خوب پیشرفت کرده است. اما در بعضی موارد ما هنوز مشکل داریم. وارد شدن سازمان فضایی به نجوم از یک طرف تداخل در کار دیگری و از طرف دیگر عقب‌افتادن از کار خودش است. عامل اصلی پیشرفت درمبحث فضایی، سرمایهگذاری روی جوانهاست. ترویج دانش فضایی توسط مرکزهایی که وظیفه‌شان است سرعت لازم را ندارد. فضانوردی علم جذابی است و اگر روی آن کار شود به نفع همه مملکت و آینده ماست.
- لطفا درباره مجموعهای که در این سالها جمع کردهاید و همراه خودتان به ایران آوردهاید توضیح بدهید.
من مجموعهای را جمع کردم که در دنیا منحصر به فرد است. این مجموعه را سال 1386 به ایران آوردم که در مرکز ستاره‌شناسی ایران و فرهنگسرای بهمن و در شهر اصفهان نمایش داده شد و استقبال زیادی هم از آن شد.
- چه چیزهایی را در این نمایشگاه به نمایش گذاشتید؟
مجموعه عکسهای امضا شده فضانوردان، غذا، لباس و وسیلههای آنها، مجموعه مینیاتورهایی از استاد فرشچیان که با تلاش من به فضا رفت، ماکت سفینه‌ها و موشک و نمونه متحرک مریخ‌نورد، روزنامه‌های قدیمی مربوط به پرواز «گاگارین»، مدال «مدالیوم» که تنها به تعداد 20 تا در دنیا ضرب شده است و ... جالب است بدانید وقتی« گرچکو» برای افتتاح نمایشگاه به تهران آمد گفت: «من متعجبم که آقای برزو اینها را از کجا آورده است؟!» سال جهانی نجوم فرصت بسیار خوبی برای نمایش این مجموعه در شهرهای مختلف است که امیدوارم این اتفاق بیفتد.
«گرچکو» فضانورد روس در شیراز / عکس: سیروس برزو
- منظورتان از «گرچکو» همان فضانورد معروف روس است؟
بله، ایشان یکی از بهترین دوست‌های من هستند که سال 1386 همراه من به ایران آمدند و از من خواستند تا شهرهای اصفهان و شیراز را نشانشان بدهم که با وجود لغو‌شدن پروازها و سرمای شدید آن سال به اصفهان رفتیم و از آنجا به شیراز سفر کردیم و خاطره بسیار خوبی برای من و ایشان شد. جالب است بدانید در نمایشگاه من یک دستکش مخصوص فضانوردی وجود دارد که سالها پیش یک فضانورد امریکایی آن را به گرچکو داده و ایشان هم آن را به من اهدا کردهاند. به جرئت میتوانم بگویم مجموعهای که من از تاریخ فضانوردی جمعآوری کردهام و با زحمت بسیار به ایران آوردهام، در دنیا بینظیر است و باید افرادی پیدا شوند که دلسوزانه در جهت نمایش آن به مردم تلاش کنند.
- آیا همچنان به این مجموعه ارزشمند چیزی اضافه میکنید؟
بله، مثلاً الان برای تهیه لباس فضایی اقدام کردهام که چون خیلی گران است تصمیم دارم از درآمد برپایی نمایشگاههای بعدی، هزینه خرید آن را به دست بیاورم. در حال حاضر هم در تدارک نمایشگاهی هستم که در صورت پشتیبانی مسئولان قرار است در مهر ماه برگزار شود و چهار نفر از فضانوردان معروف دنیا به ایران بیایند.
- دوست دارید روزی به فضا سفر کنید؟
من بعید میدانم کسی پیدا شود که آرزوی سفر به فضا را نداشته باشد! دو راه برای سفر به خارج از سطح زمین وجود دارد؛ شما یا باید دارای تخصص باشید و یا پول زیاد که بتوانید صندلی «سایوز» (فضاپیمای سرنشین دار) را اجاره کنید.
