با وجود اینکه دامنه اعتراض‌های مردمی در ریاض گسترده نبوده اما حاکمان دیکتاتور کشورهای عرب منطقه خلیج‌فارس همیشه از خودشان می‌پرسند آیا ممکن است موج اعتراض‌های مخالفان سیاسی در مصر،بحرین و یمن به سوی آنها هم حرکت کند؟
اکنون خیلی زود است که بخواهیم حوادثی را که در آینده اتفاق خواهند افتاد پیش‌بینی کنیم و از خودمان بپرسیم که در کشورهایی که ثروت‌هایشان به اندازه ارتفاع آسمانخراش‌ها زیاد است و شیخ‌ها و پادشاهان پولدار و قدرتمند دارند و مهم‌ترین پایگاه‌های نظامی آمریکا در آنجا واقع شده است، آیا تظاهرات خیابانی به‌وقوع می‌پیوندد یا خیر؟
هفته گذشته طرح کشاندن مردم به تظاهرات برنامه‌ریزی شده درپایتخت سوریه با شکست روبه‌رو شد. این امر نشان داد که اوضاع در سوریه با مصر و تونس متفاوت است. این موضوع نشان‌دهنده سیاستی است که کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس آن را دنبال می‌کنند.
نشانه‌ها حاکی از آن است که گروه‌های مردمی اصلاح‌طلب در کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس سعی می‌کنند که از فرصت‌های به دست آمده نهایت استفاده را بکنند.
تظاهرات کم‌نظیری که سه هفته پیش در پایتخت عربستان سعودی برگزار شد، یک هفته پس از آن صورت گرفت که فعالان سیاسی سعودی یک صفحه فیس‌بوک را در اینترنت ایجاد کردند و نوشتند که بزرگ‌ترین کشور صادر‌کننده نفت جهان باید مشاغل بیشتری برای جوانانش فراهم کند و از نظر سیاسی دولت پاسخگویی به مردم باشد. همچنین معترضان در سایت‌های اجتماعی اینترنت خواستار این شدند که تظاهرات در بحرین و کویت برگزار شود. فعال‌ترین و سازمان‌دهی شده‌ترین گروه‌های مخالفان سیاسی در این دو کشور عرب حوزه خلیج‌فارس به چشم می‌خورند.
حتی مقامات امارات متحده عربی که تقریبا نحوه تصمیم‌گیری مشخصی ندارند، میخواهند که چهره‌های جدیدی وارد هیأت مشاوره 40نفری دولت شود تا نسبت به انقلاب‌های مردمی که از ماه دسامبر در تونس شروع شده بود و اکنون دامن بسیاری از کشورهای عربی را گرفته است، واکنش نشان دهند. آنها نگران تکرار این اتفاقات در کشور امارات هستند و میخواهند که با برداشتن چند گام، به نوعی پیشگیری کنند.
مصطفی آلانی یکی از کارشناسان مسائل بین‌الملل منطقه در مرکز تحقیقاتی خلیج‌فارس در دبی در این باره می‌گوید: کشورهایی که در این منطقه قرار دارند تحت فشار اصلاحات برای مبارزه با فساد اقتصادی، سوءاستفاده از قدرت و ایجاد جامعه مدنی هستند. ماجرایی که در تونس اتفاق افتاد ممکن است باعث شود که خانواده‌های حاکمان عرب خلیج‌فارس در مقابل این توفان کمر خم کنند.
اما آلانی بر این باور است که هرگونه درخواستی برای تغییر شامل تقاضاها برای سرنگونی رژیم‌های قبیله‌ای مانند اردن، نخواهد شد.
وی در این رابطه می‌افزاید: این یک خط قرمز است به‌دلیل اینکه هیچ راه‌حل دیگری وجود ندارد.
هنوز هم حتی وقوع کوچک‌ترین ناآرامی‌ها در کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس در غرب که روابط اقتصادی و نظامی نزدیکی با این کشورها دارد، از نزدیک و به دقت دنبال می‌شود. واشنگتن به متحدان عرب خود در منطقه خلیج‌فارس نیاز دارد به‌دلیل اینکه این کشورها پایگاه‌های مهم پنتاگون را در خود جای داده‌اند که شامل پایگاه‌های مهم هوایی و مرکز فرماندهی پنجمین ناوگان نیروی دریایی آمریکا در بحرین است. بحرین یکی از کشورهایی است که بیشترین نیروی نظامی آمریکا را در خود جا داده‌است. آمریکا اکنون دو متحد سنتی خود را در شمال آفریقا از دست داده‌است. زین‌العابدین بن‌علی در تونس و حسنی مبارک در مصر از ستون‌های سیاست آمریکا در خاورمیانه و شمال آفریقا بودند. اکنون گروه‌های اسلام‌گرایی که در زمان حکومت این دو دیکتاتور در تونس و مصر سال‌ها تحت سرکوب بودند، قدرتمندترین جایگزین برای آنها به شمار می‌آیند.
بعضی از پادشاهان کشورهای عرب خلیج‌فارس دوست دارند به گذشته‌ها و قبل از آنکه نفت به ماده مهمی تبدیل شود بازگرداند. نحوه نگرش آنها درباره تقسیم قدرت در سنت‌های صحرایی ریشه دارد که براساس آن تصمیم‌گیری واقعی در دست افراد اندکی است.
بعضی از کشورها مانند کویت پارلمان‌هایی دارند که می‌توانند مقامات حاکم را به چالش بکشند. برخی دیگر مانند امارات متحده عربی و قطر دارای هیأت‌های مشاوره هستند که قدرت محدودی دارند. شبکه خبری الجزیره به‌دلیل پوشش همه جانبه اخبار تونس و مصر، از طرف بعضی از حاکمان عرب متهم به تحریک و دامن زدن به تظاهرات شده است.
کریستوفر دیویدسون، کارشناس مسائل خلیج‌فارس در دانشگاه دورهام انگلیس در این رابطه می‌گوید: این موضوع نقطه ضعف کشورهای آن منطقه به‌حساب می‌آید. ممکن است مردم دیگر کشورهای جهان عرب نسبت به تغییر رژیم باور داشته باشند اما حاکمان عربی نمی‌خواهند که موج اعتراض‌های مصر و تونس به کشورشان نزدیک شود.
اما حقیقت این است که این اعتراض‌ها در فاصله یک قدمی آنها قرار دارد.
یک گروه کویتی که نام «حصار پنجم» را برای خودش انتخاب کرده است، با انتشار پیام‌هایی در اینترنت از مردم می‌خواهد که علیه اقدامات غیردمکراتیک دولت دست به تظاهرات بزنند.دولت کویت به خاطر اتهاماتی از قبیل فساد مالی و تلاش برای محدود کردن آزادی‌های سیاسی، از طرف نمایندگان مخالف تحت فشارهای شدیدی قرار گرفته است.
امیر کویت ماه گذشته ابتدا با استعفای وزیر کشور که با اتهامات و رسوایی‌های زیادی روبه‌رو بود موافقت کرد تا برنامه تظاهرات مردمی را تضعیف کند. به‌نظر می‌رسد که او با این کار توانست مقداری وقت‌کشی کند.
گروه معترضان از مردم خواسته بودند که خارج از ساختمان پارلمان کویت دست به راهپیمایی بزنند اما به خاطر کناره‌گیری وزیر کشور تظاهراتشان را تا تاریخ 8مارس به تعویق انداختند. با وجود این، آنها در بیانیه‌ای بر هدف خود مبنی بر وارد آوردن فشارهای بیشتر بر دولت تأکید کردند. با این حال اعتراض‌ها ادامه یافت و امیر کویت مجبور شد دولت را منحل کند. از سوی دیگر، در بحرین نیز مخالفان از طریق اطلاع‌رسانی محدود از مردم درخواست کردند در تظاهراتی که علیه دولت برگزار شد شرکت کنند. برگزاری اولین تظاهرات مصادف با سالگرد تشکیل قانون اساسی بحرین در سال2002 میلادی و شروع به کار مجلس منتخب بود.
در آن زمان اصلاحاتی در قانون اساسی بحرین صورت گرفت که براساس آن زنان از حق رأی دادن برخوردار شدند و توانستند برای رسیدن به مقام دولتی در انتخابات نامزد شوند. امیر بحرین در آستانه برگزاری این تظاهرات اعلام کرد که همه شهروندان این کشور کوچک که جمعیتی کمتر از یک میلیون نفر دارد، هزار دینار معادل 3هزار دلار پول نقد دریافت می‌کنند. او امیدوار بود که این هدیه نقدی مانع از شکل‌گیری تظاهرات مخالفان شود. اما چنین نشد. مردم به خیابان‌ها رفتند و در درگیری با نیروهای امنیتی در روزهای بعد ده‌ها نفر کشته و صدها نفر مجروح شدند.
این جزیره پادشاهی کوچک بیشترین وضعیت ناپایداری را در منطقه خلیج‌فارس داشته است. اکثر شیعیان مدت زیادی است که از طرف حاکمان سنی مورد تبعیض‌ها و بدرفتاری‌های زیادی قرار می‌گیرند. مجموعه دستگیری فعالان شیعه در بحرین در سال گذشته باعث شد تظاهرات و درگیری‌ها در آن کشور هفته‌ها ادامه داشته باشد که در پی آن 25 نفر از فعالان سیاسی شیعه که به توطئه علیه دولت بحرین متهم شده بودند در محاکمه‌ای بسیار حساس در دادگاه محکوم شدند. جلسه بعدی محاکمه این افراد قرار است این هفته برگزار شود.
علی فخرو، کارشناس و تحلیل‌گر مسائل سیاسی در بحرین در این باره می‌گوید: کشورهای عرب منطقه خلیج‌فارس از اتفاقاتی که در تونس و مصر افتاده است فاصله چندانی ندارند به‌دلیل اینکه همه جوانان عرب خواسته‌های یکسانی از دولتشان دارند که از آن جمله می‌توان به پیدا کردن شغل مناسب و رسیدن به آزادی اشاره کرد. همچنین، این جوانان از رهبرانشان میخواهند که از ظلم و ستم کردن بر آنها دست بردارند. انقلاب تونس به همراه انقلابی که در مصر اتفاق افتاد، اصول تازه‌ای را گسترش می‌دهد و برای جوانان عرب معنای جدیدی دارد. به‌نظر می‌رسد که احساس نبود آزادی‌های سیاسی در کشورهای عرب خلیج‌فارس با احساس خشنودی منفعلانه شهروندان از کمک‌های خیرخواهانه دولتی و مشاغل راحت بخش دولتی در تضاد است. برای مثال، کویت در این ماه به هر نفر از شهروندانش مبلغی معادل 3هزار و 600دلار کمک نقدی و کالابرگ رایگان برای دریافت غذا ارائه کرد تا گذشت 50سال از استقلالش را به همراه سالگردهای دیگر جشن بگیرد.
اما دولت‌های عرب خلیج‌فارس در تلاش هستند که فهرست حقوق‌های پرداختی به کارمندان را کاهش دهند. آنها همچنین با جمعیت نامتوازنی روبه‌رو هستند که رشد چشمگیری داشته است. همچنین، این دولت‌ها با شرکت‌ها و کارگران خارجی فراوانی روبه‌رو هستند که فرصت‌های کاری و اشتغال را از جوانان محلی گرفته است.
آسوشیتدپرس
