با وجود پیش‌بینی‌های نه‌چندان درست وزارت نیرو در اوایل امسال مبنی بر کمبود آب سال زراعی جاری، خوشبختانه با بارندگی‌ها در ماه‌های اردیبهشت و خرداد در کشورمان، کشت برنج در ایران از بحران آب و خشکسالی نجات یافت و فقط مقدار ناچیزی از زمین‌های زراعی برنج، آن هم در برخی مناطق در اثر این هشدار به زیرکشت نرفت. اما میزان سطح زیرکشت برنج در ایران همچنان بیش از 620هزار هکتار برآورد شده و پیش‌بینی تولید برنج امسال با توجه به شرایط مساعد جوی در مراحل کاشت و داشت به بیش از 2 میلیون و 250 هزار تن خواهد رسید.
چرا که نیاز اساسی در کشت برنج، آب کافی و گرمای متناسب برای تولید این محصول از تیر ماه تا‌کنون به‌ویژه در زمان گل دهی و خوشه‌دهی است که محقق‌شده و این امر علاوه بر بهبود کیفیت برنج در افزایش عملکرد و میزان تولید برنج امسال نیز نقش به‌سزایی داشته است. با این روند مطمئنا امسال رکورد بی‌سابقه‌ای را در میزان تولید برنج در کشورمان شاهد خواهیم بود که این مهم با عنایت خداوند و پشتکار برنجکاران تلاشگر محقق شده است.
هر چند در خبرها، نخستین برداشت برنج امسال را طی روزهای گذشته در مزارع برنج یکی از کشاورزان شهرستان بابل نظاره‌گر بودیم اما اینکه امسال نتیجه دسترنج و تلاش برنجکاران را چه کسی یا چه مقام و ارگانی تعیین و با واردات بی‌رویه بر باد خواهد داد، موضوعی است که باید همچنان منتظر آن بمانیم. شاید وزارت بازرگانی به‌طور مستقیم برنجی وارد نکند و با حذف کالا برگ برنج، وزارتخانه مذکور خود را در امر واردات برنج دخیل ندانسته و از روند بی‌رویه واردات این محصول مبرا کند. اما پرسش مطرح این است که مجوز واردات حدود 368 هزار تن برنج در 3 ماهه نخست امسال را چه دستگاهی صادر کرده؟
یا مجوز واردات برنج به ازای سرانه مصرف هر خانوار 50 کیلو گرم برای مرزنشینان و یا واردات این محصول توسط بخش خصوصی در برخی موارد به‌صورت کالا به کالا نقش وزارت بازرگانی در فرایند واردات بی‌رویه برنج را به‌مراتب پررنگ‌تر از پیش ساخته است؛ وزارتخانه‌ای که از‌قضا متولی و مسئول صدور مجوز واردات، صادرات، تنظیم بازار و خرید توافقی و تضمینی برنج نیز محسوب می‌شود.انجمن برنج با توجه به بحران کنونی اقتصاد جهانی و شرایط کنونی بازار و تجارت قطعا مخالف واردات برنج نیست اما تا زمانی‌که بستر‌سازی لازم در این زمینه صورت نگیرد مخالف واردات برنج بیش از میزان نیاز بازار مصرف داخلی هستیم.
گرچه بیشتر کارشناسان معتقدند که با تغییر الگوی تغذیه و وجود غذاهای متنوع و جدید جایگزین برنج، متوسط مصرف سرانه این محصول از 36 کیلو گرم به 34 کیلوگرم کاهش یافته و بنابراین میزان نیاز کشور به مصرف برنج از رقم 2 میلیون و 500 هزار تن تجاوز نخواهد کرد. با این روند چه اصراری برای واردات بی‌رویه و بیش از نیاز داخل وجود دارد و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ با این روند، مخالف صدور مجوز واردات برنج به اشخاص حقیقی و حقوقی و توزیع بی‌موقع برنج وارداتی آن هم در زمان برداشت محصول تولید داخل هستیم اما متأسفانه هیچ توجه و ترحمی به تولید‌کنندگان داخل و منافع ملی صورت نمی‌گیرد.
همچنین هر چند با کشت ارگانیک به‌عنوان راهکاری برای رهایی از معضل کنونی تولید برنج در کشور موافق بوده و معتقدیم باید این شیوه تشویق و ترغیب شود اما تا زمان دستیابی به این هدف، مخالف واردات برنج‌هایی که میزان آلودگی آن به سموم کشاورزی به‌ویژه آفت‌کش‌های و قارچ‌کش‌هابالا بوده و یا استفاده از مواد نگهدارنده برنج برای نگهداری برنج در انبارها هستیم. متأسفانه مصرف‌کنندگان کشورمان از مخاطرات به‌کارگیری چنین شیو‌ه‌هایی در تامین برنج موردنیاز از طریق واردات بی‌اطلاع بوده و تنها به‌دلیل قیمت پایین و دانه بلندی برنج‌های وارداتی را می‌پسندند.
اعمال تعرفه پایین 25درصدی برای واردات برنج با وجود مصوبه مجلس شورای اسلامی مبنی بر اعمال تعرفه‌ای معادل تعرفه واردات خودرو برای محصولات نهایی کشاورزی یعنی 90درصد، چه پیامی برای تولید داخلی برنج دارد. همچنین در شرایطی که در آغاز فصل برداشت برنج تولیدی امسال قرار داریم متأسفانه بخش عمده‌ای از برنج تولیدی سال گذشته (حدود 30درصد) که به‌صورت شالی در انبارها یا شالیکوبی‌ها دپو شده به فروش نرسیده و در حال فاسد شدن است.
این اعداد و ارقام علاوه بر اینکه کشورمان را به مرز خودکفایی در تولید برنج نزدیک ساخته، ضرورت برنامه‌ریزی برای صادرات ارقام کیفی برنج تولید داخل را گوشزد می‌کند. عاجزانه تقاضا می‌کنیم تا تدابیری برای خروج برنجکاران مسلمان و زحمت‌کش از بن‌بست کنونی بیندیشند، چرا که اکنون برنجکاران هیچ رغبت و انگیزه‌ای برای برداشت محصول تولیدی امسال خود ندارند.
پیشنهاد می‌شود وزارت بازرگانی به‌عنوان متولی خرید برنج از هم‌اکنون برای استقرار مراکز خرید برنج تولید داخل اقدام کرده، نسبت به تامین بودجه و اعتبار چاره اندیشی و در مجموع فرایند خرید تضمینی برنج را سامان بخشد؛ هر چند که بارها اعلام کرده‌ایم که مراکز خرید باید در طول سال دایر و هیچ‌گونه سقف زمانی و مکانی وجود نداشته باشد تا براساس میزان عرضه برنج توسط برنجکاران به شکل انبساطی و انقباضی نسبت به خرید محصول اقدام شود.
پرویز حسین نتاج - نایب رئیس انجمن برنج ایران
