همشهری آنلاین - حسن حسن‌زاده: علیرضا زمانی درباره علت مهاجرت علمای تهران می‌گوید: «فلک کردن بازاریان به دستور علاءالدوله حاکم مستبد تهران در حالی رخ داد که در آن دوران بازار تهران قلب تپنده شهر در مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بود و بازاریان و تجار پایتخت هم با در مساجد بزرگ و تأثیرگذار آن روزگار با علما و روحانیون پیوندی عمیق داشتند.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
این تهرانشناس نتیجه رخداد مزبور را تحصن علمای تهران به رهبری سیدمحمد طباطبایی و سیدعبداالله بهبهانی در مسجد امام‌خمینی (شاه سابق) عنوان می‌کند با این هدف که اعتراض به گوش حکومت وقت برسد، اما عوامل وابسته به علاءالدوله با متحصنین برخورد کرده و تحصن را برهم زدند. در نتیجه علما نیز به نشانه اعتراض تهران را به مقصد ری ترک کرده و در حرم عبدالعظیم حسنی تحصن می‌کنند.»
زمانی با بیان اینکه علما از شاه می‌خواستند در نتیجه بی‌حرمتی و ظلمی که علاءالدوله به بازاریان روا داشته حکم عزل او و تاسیس عدالتخانه را امضا کند، ادامه می‌دهد: «تحصن علما نتیجه داد و شاه قاجار مجبور به عزل علاءالدوله شد، اما به درخواست دیگر آنها یعنی تاسیس عدالتخانه توجهی نکرد. با وجود این، علما به تهران برگشتند اما از آنجا که عین‌الدوله صدراعظم مظفرالدین‌شاه در ماجرای تاسیس عدالتخانه کارشکنی کرده بود، شیخ محمد واعظ یکی دیگر از علمای تهران علیه عین‌الدوله، شاه و حکومت سخنرانی کرد.»
پس از دستگیری او، موج دیگری از اعتراضات مردمی شکل گرفت. این میان، یکی از طلبه‌های مسجد ابوالحسن معمارباشی با تیر مستقیم عوامل حکومت به شهادت رسید و در پی این اتفاق بار دیگر شعله اعتراضات بالا گرفت. زمانی می‌گوید که پس از این واقعه، این بار علمای تهران در مسجد جامع به رهبری سیدمحمد طباطبایی و سیدعبدالله بهبهانی تحصن کردند. هرچند این تحصن نیز با برخورد عوامل حکومت روبه‌رو شد تا همه‌چیز برای مهاجرت کبری علما به قم مهیا شود.
زمانی با بیان اینکه این بار علما به قم مهاجرت کردند تا با تحصن در حرم حضرت معصومه(س) علما و مراجع قم نیز آنها را در اعتراض به حکومت همراهی کنند، می‌گوید: «۲ روز پس از مهاجرت علمای تهران به قم، مردم و اصناف مختلف بازار تهران نیز در باغ سفارت انگلیس تحصن کردند. با همزمانی این دو رویداد، بالاخره شاه به خواسته‌های مردم تن داد و در پی این جریان‌ها در نهایت شاه قاجار فرمان مشروطیت را امضا کرد.»
نظر شما