عکس‌هویت | فرش زیبایی که زیر پای ژیان و پیکان پهن شد!

همشهری آنلاین _ رضا نیکنام : داستان ساخت بزرگراه چمران که از میدان توحید آغاز و تا تقاطع خیابان ولی‌عصر(عج) ادامه دارد به دهه ۴۰ برمی‌گردد. آن زمان که تعداد خودروهای پایتخت روز به روز بیشتر می‌شد و برای جولان خودروها باید بزرگراه‌ها و خیابان‌کشی‌ها با الگوی جدید شهرسازی ساخته می‌شد. هرچند پارک وی با نام پلی در تقاطع خیابان ولی‌عصر(عج) با بزرگراه چمران و مدرس در .ذهن تداعی می‌شود، اما پارک‌وی .نام قدیم بزرگراه چمران بود که از میدان توحید آغاز می‌شد و در مسیر شمال به پل پارک‌وی می‌رسد 

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید

تفکر ۲ معمار برای ساخت جاده تفریحی

«داریوش شهبازی» پژوهشگر تهران با بیان اینکه بزرگراه در اواخر دهه۴۰ به نام پارک‌وی ساخته شد، می‌گوید: «پارک‌وی یک کلمه انگلیسی است. از طرح‌هایی که در آمریکا مرسوم بود اقتباس شد مانند گرین‌وی یا فری‌وی. به‌طور کلی پارک‌وی در اواخر سده ۱۹ توسط ۲معمار به نام‌های فردیک لا و آلبرت کان در امریکا ابداع شد. قصد و نظر این معماران این بود که جاده‌های تفریحی بسازند؛ جاده‌هایی که دارای منظر بصری زیبا و امنیت برای‌ تردد پیاده و سواره باشد. به‌طوری که شهروندان به راحتی بتوانند در شرایط امن به جاده بروند و لذت ببرند.»

البته روزی که این طرح به ذهن این ۲معمار رسید، اتومبیل به این صورت وجود نداشت. بنابراین آنها جاده‌هایی را کنار هم و به موازات هم طراحی کردند که عابران پیاده، دوچرخه‌سواران، کالسکه‌های اسب در مسیر مجزای خود رفت‌وآمد کنند؛ در حالی که امنیت هر جاده به‌ویژه جاده‌ تردد عابران حفظ می‌شد.

ممنوعیت ورود به پارک وی از املاک مجاور!

پروفسور ‌هابارد در نشریه شهرسازی دانشگاه هاروارد، پارک‌وی را این‌گونه معنا می‌کند: «پارک‌وی جاده‌ای است که در ۲سمت آن باغ ساخته شده باشد. بنابراین از پارک‌وی اساساً برای عبور و مرور استفاده می‌شود. اما این عبور و مرور بیشتر برای گردش و سیاحت است. در پارک وی اصل بر این است که جریان پیوسته عبور و مرور متوقف نشود. به همین دلیل هیچ جاده فرعی به پارک وی راه نمی‌یابد و حتی ورود مستقیم به پارک‌وی از املاک مجاور آن ممنوع است.» جالب اینکه شکل و شمایل جدید جاده‌سازی با الگوی پارک‌وی در امریکا هم به سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ در ایالت کنتاکی امریکا برمی‌گردد؛ روزگاری که پارک‌وی‌های متعددی ساخته شد. این موج جدید با دهه۴۰ در ایران مقارن است.

اول جاده تهران _ کرج و بعد بزرگراه چمران

شهبازی در توضیح بیشتر از حال و هوای آن روزگار می‌گوید:«در روزگار پهلوی دوم که جنگ جهانی دوم هم تمام شده و ساختمان‌سازی و جاده‌سازی با ضرباهنگ تندی پیش رفت. بعد از خاتمه جنگ جهانی دوم، دولت وقت ایران تصمیم گرفت زمین‌های زیادی را در اختیار بگیرد و شرکت بانک ساختمانی را تأسیس کرد تا شهرک‌هایی مثل نارمک، نازی‌آباد و... را بسازد تا در حوزه شهرسازی و خیابان‌کشی در پایتخت، طرحی نو دراندازد. چرخ اقتصاد با سرعت می‌چرخید. کارخانه‌های مونتاژ اتومبیل مثل پیکان، ژیان، شورلت و آریا شاهین هم راه‌اندازی شد. همین تحولات باعث شد به مرور، تعداد خودروها در خیابان، بیشتر و به دنبال آن ترافیک و تردد خودرو هم بیشتر شود. درنتیجه ساخت بزرگراه‌ها و جاده‌ها برای‌ تردد آسان خودروها در ابتدای دهه ۴۰ در دستور کار قرار گرفت. ساخت جاده تهران‌ـ کرج سال ۱۳۴۱آغاز و ۴سال بعد تمام می‌شود. بعد از اتمام ساخت جاده تهران‌ـ کرج، ساخت بزرگراه پارک‌وی(چمران فعلی) و بزرگراه شاهنشاهی(شهید مدرس فعلی) شروع می‌شود.»

وقتی بزرگره چمران خلوت خلوت بود

شهبازی می‌گوید:«شهروندان خیلی لذت می‌بردند که در این بزرگراه خلوت و خوش منظر رانندگی کنند. بخشی از تفریح مردم در روزهای تعطیل هم رانندگی در این مسیر بود. وسط بزرگراه پارک‌وی بلواری با فضای سبز ساخته شده‌ بود. درختان کاج منظم در ۲طرف و کناره‌ها هم درختان سرو نقره‌ای و کاج معروف به کاج تهران در رفیوژ وسط بزرگراه کاشته شده بود.» 

بعد از بزرگراه پارک‌وی در اواخر دهه۴۰خورشیدی، بزرگراه شهید مدرس (شاهنشاهی سابق) به طول ۹ کیلومتر ساخته شد. بعد از بزرگراه مدرس، بزرگراه شیخ فضل‌الله‌نوری(ایوبی سابق) به طول ۶کیلومتر در غرب تهران ساخته شد. به این‌ترتیب، بزرگراه‌های تهران ساخته شدند تا تردد خودروها آسان‌تر باشد. پوشش گیاهی و تفرجگاهی پارک‌وی دهه۴۰ در توسعه شهرسازی با گسترش شبکه حمل‌ونقل عمومی و اتوبوس‌های تندرو به خاطره‌ها پیوست.