همشهری آنلاین _سارا جعفرزاده: به گفته کارشناسان راهنمایی و رانندگی، عوامل انسانی یکی از دلایل اصلی وقوع تصادفات در معابر شهری است که دایره وسیعی را شامل می‌شود. البته این روزها تصادف در پایتخت مختص یک منطقه خاص نیست و خطای انسانی در نقاط مختلف شهری باعث وقوع تصادفات می‌شود. با این حال، در برخی مناطق بیشتر شاهد تخلفات رانندگی هستیم. از جمله در محدوده منطقه ۸ در شرق تهران که آمار تصادفات قابل توجه است. در این خصوص، طبعاً کار مأموران پلیس راهور به دلیل وجود معابر پرتردد از جمله خیابان دماوند، تا حدودی سخت است. برای بررسی این موضوع با سرگرد «محیا زکی‌زاده» رئیس دایره تصادفات پلیس راهور منطقه ۸ گفت‌وگو کرده‌ایم. او به‌صورت تخصصی و علمی در این زمینه مطالعه داشته و معتقد است: حدود ۸۰ تا ۹۰درصد تصادفات بر اساس عامل انسانی رخ می‌دهد.
حادثه خیزترین معابر منطقه ۸ کدام یک از بخش‌های این قسمت از پایتخت است و چرا؟
یکی از حادثه خیزترین معابر منطقه ۸، خیابان دماوند است که با توجه به وسعت، وجود تقاطع‌های متعدد و فعالیت خطوط اتوبوس تندرو تصادفات فوتی و جرحی در آن بسیار اتفاق می‌افتد. بعد از خیابان دماوند، معابر جانبازان، شهید آیت و باقری و ثانی به دلایل شرایط مختلف جزو معابر حادثه‌خیز منطقه ۸ هستند که تاکنون اقدامات مختلفی از جمله ایمن‌سازی و اصلاحات هندسی مختلف در این معابر صورت گرفته است.
چند درصد از مجموع تصادفات منطقه ۸ در خیابان دماوند اتفاق می‌افتد؟
حدود ۴۰درصد از تصادفات منطقه ۸ در محور دماوند اتفاق می‌افتد که هم مربوط به تصادفات موتورسیکلت و هم عابرپیاده است. متأسفانه شرایط در خیابان دماوند به گونه‌ای است که به دلیل وجود تقاطع‌های بسیار و تردد بالا ما با مجموعه‌ای از تخلفات روبه‌رو هستیم. بخشی از تخلفات مربوط به راکبان موتورسیکلت، بخشی رانندگان و بخشی هم مربوط به عابران پیاده است.
بیشترین تخلفات حادثه‌ساز در منطقه ۸ در چه زمینه‌ای است؟
یکی سری از تخلفات حادثه‌ساز مربوط به تخلفات راکبان موتورسیکلت است. از جمله انجام حرکات نمایشی، مارپیچ و عبور از چراغ قرمز به‌ویژه در تقاطع‌های ۳۰ متری نیروی هوایی و شهید آیت که بسیار انجام می‌شود ماه گذشته عبور از چراغ قرمز در تقاطع شهید آیت منجر به فوت یک راکب موتورسیکلت شد. این درحالی است که تخلفات حادثه‌ساز در تمام مناطق اتفاق می‌افتد اما بیشترین آمار تخلفات حادثه‌ساز در منطقه ۸ مربوط به خیابان‌های دماوند، جانبازان، آیت و تا حدودی هم خیابان ثانی است.
با توجه به اینکه بی‌احتیاطی برخی عابران پیاده در هنگام عبور از معابر هم در وقوع برخی تصادفات مؤثر است، آیا قانون در این زمینه وظایف مشخصی را برای عابران در هنگام عبور از معابر تعیین کرده است؟
بله، تصادفاتی که مربوط به عابرپیاده است، کارشناسانی که در صحنه تصادف حضور پیدا می‌کنند، جوانب مختلف را باید در نظر بگیرند تا بتوانند مقصر اصلی تصادف را مشخص کنند. ما ۴ مستند قانونی داریم که با استناد به آنها می‌توانیم عابرپیاده را مقصر حادثه اعلام کنیم. یکی از این موارد، ماده ۳۳۳ قانون مجازات اسلامی است که به صراحت اشاره شده اگر کوتاهی از طرف عابر صورت بگیرد که منجربه تصادف شود، عابرپیاده صد در صد مقصر در حادثه است. البته این درحالی است که راننده تمام شرایط رانندگی را داشته باشد از جمله مدارک مجاز رانندگی، حالت عادی و سرعت مجاز داشته باشد. ماده ۴ ایمنی راه و راه‌آهن هم که مربوط به آزادراه است در این مورد تأکید دارد. همچنین ماده ۲۱۵ آیین‌نامه در ۱۰بند تمام وظایف عابرپیاده را مشخص کرده است. از جمله اینکه عابران پیاده از لابه‌لای شاخ و برگ درختان وارد مسیر خودرو نشوند، به خط‌های ویژه وارد نشوند، فقط زمانی‌که چراغ عبور عابرپیاده‌روشن است تردد کنند، در گذرگاه و آزادراه‌ها از حاشیه راه عبور نکنند، ابتدا وارد آزادراه نشوند، از گذرگاه‌های مجاز از جمله زیرگذر و پل عابرپیاده برای حرکت استفاده کنند و وارد میدان‌ها نشوند. جالب اینجاست که با این همه تدابیر برای عبور ایمن عابرپیاده، باز هم شاهد تردد عابران پیاده در قسمت‌هایی که محدودیت تردد برای آنها تعیین شده هستیم. به‌ویژه در زمانی‌که چراغ راهنمایی و رانندگی برای تردد خودروها رنگ سبز را نشان می‌دهد و عبور عابرپیاده ممنوع است.
برای کاهش تصادفات در معابر شهری، رانندگان چه وظایفی در برابر عابران پیاده در معابر دارند؟
رانندگان هم در خصوص عابران پیاده یکسری وظایفی دارند. مطابق با آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی و ماده ۱۴۱ که مربوط به رعایت حق تقدم است، در گذرگاه‌هایی که چراغ راهنمایی ندارد رانندگان باید حق تقدم عابرپیاده را رعایت کنند که اگر چنین نکنند جزو مواردی است که در قانون اشد مجازات را دارد. در قانون مجازات اسلامی، ماده ۷۱۸ برای رانندگان تعیین تکلیف شده که آنها در ۵ حالت مقصر در حادثه تشخیص داده می‌شوند. از جمله رانندگی بدون داشتن گواهینامه، رانندگی درحالت غیرعادی، داشتن سرعت بیش از حد و سبقت غیرمجاز یا علم به اینکه وسیله نقلیه نقص دارد و عدم رعایت مقررات عابران پیاده در گذرگاه‌ها که در این شرایط قاضی موظف است به بیش از حد دو سوم مجازات تعیین شده در قانون مجازات اسلامی راننده را محکوم کند در واقع رعایت حق تقدم عابرپیاده از نظر قانونگذار بسیار اهمیت دارد.
در بررسی تصادفاتی که در منطقه ۸ رخ می‌دهد، علل فنی چقدر تأثیر دارد؟
کار اصلی کارشناسان پلیس راهور، تشخیص علل فنی در وقوع تصادفات است. در بررسی علل فنی هم ۴ مورد عامل انسانی، شرایط راه، شرایط اقلیمی و محیطی و شرایط وسایل نقلیه مورد بررسی قرار می‌گیرد. البته این علل فنی وقوع تصادفات هر سال از طرف ناجا و استان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد که هر ساله به این نتیجه می‌رسند که غالباً بین ۸۰ تا ۹۰درصد عامل انسانی، ۷ تا ۸درصد عامل راه و ۵ تا ۷درصد عامل شرایط وسیله نقلیه باعث تصادفات است. در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که هر چقدر هم که عامل راه شرایط استاندارد را نداشته باشد، در صورتی‌که راننده با سرعت مجاز رانندگی کند می‌تواند وسیله نقلیه خود را کنترل کند.
در صحبت‌هایتان به عامل سرعت هم اشاره کردید، این مسئله چه تأثیری در وقوع تصادف دارد؟
سرعت تأثیر بسیاری در وقوع تصادف در شرایط یکسان دارد. در محیط آزمایشگاهی با شرایط یکسان به ۲ شخص که حالت عادی دارند و ۲ وسیله یکسان داده شود و یک مانعی بر سر راهشان قرار بگیرد که یکی سرعتش زیاد و دیگری سرعتش کم باشد متوجه خواهید شد که سرعت در اینجا به چه صورت عمل می‌کند. شخصی که سرعتش زیاد است با مانع برخورد می‌کند و علاوه بر آن خودش هم آسیب می‌بیند شخصی که سرعتش کم است بدون برخورد با مانع خودرو را کنترل می‌کند و خودش هم آسیب نمی‌بیند. سرعت در تمرکز راننده دخیل است.
برای اینکه شاهد رانندگی با سرعت غیرمجاز در معابر شهری نباشیم، به نظر شما چه باید کرد؟
با توجه به اینکه سرعت غیرمجاز دلیل وقوع بسیاری از تصادفات است و از طرفی اکثر جوان‌ها با خودروهای لوکس علاقه‌مند هستند که با سرعت بالا رانندگی کنند، اغلب شاهد تصادف در چنین مواقعی هستیم. علت دوردورهای شبانه در خیابان‌های تهران هم به همین دلیل است اما یک جوان متوجه نیست که معابر ما ظرفیت سرعت بالا را ندارد. به‌عنوان مثال در بزرگراه‌هایی که تقاطع‌های متعدد دارد با سرعت بالا رانندگی می‌کنند و اتفاقات ناخوشایندی گریبانگیر آنها می‌شود. اگر جای متصدیان امر بودم فضایی را به‌عنوان پیست برای این افراد در نظر می‌گرفتم و البته ایمن‌سازی شده که این افراد بتوانند نیرو و انرژی جوانی خود را در این مکان به وسیله رانندگی تخلیه کنند.
- هر گونه نقص عامل راه، قابل رفع است
عامل راه، یکی از عوامل فنی بروز تصادفات رانندگی است که البته دلیل‌درصد کمی از تصادفات است. زکی‌زاده درباره عامل راه این‌گونه توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه عامل راه، درصد کمی از تصادفات را به خود اختصاص داده یکی از وظایف ما رسیدگی به وضعیت جاده‌ها و مسیرها است. باید به اصطلاح‌کاری کنیم که «جاده بخشنده شود» یعنی تاوان کسی که دو دقیقه پشت فرمان می‌خوابد و غفلت می‌کند مرگ نباشد. در واقع باید روی همان ۷ تا ۸درصد عامل راه که علل تصادفات است به قدری کار کنیم که مشکلات برطرف شود و علاوه بر آن تجهیزات نصب شده در جاده‌ها یا معابر باید به گونه‌ای باشد که اگر اشتباهی از راننده سر زد، راننده دوباره به سمت جاده هدایت شود. به‌عنوان مثال، گارد ریل‌های نصب شده در جاده‌ها و معابر باید به‌صورت کابلی شکل باشد که اگر راننده با آن برخورد کرد، مجدد به سمت جاده باز گردد اما اگر گارد ناایمن باشد، خودش باعث مرگ راننده می‌شود.» زکی‌زاده به تعریف گاردها هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «گارد ریل‌ها یک استانداردی دارند که ما ملاک‌های عملی به شهرداری در این زمینه ارائه داده‌ایم که به‌عنوان مثال، گاردریل‌هایی که در بزرگراه‌ها نصب می‌شوند باید ۳ موج باشند که در صورت برخورد وسایل نقلیه سنگین با آنها، باعث کنترل وسیله شوند. در هر صورت تجهیزات ایمنی ما باید به گونه‌ای باشد که رانندگان با شرایط مختلف در مسیرها به‌صورت ایمن تردد کنند.»
- مسائل روحی وروانی را دست‌کم نگیریم
یکی از مسائلی که در زیر مجموعه عوامل انسانی در بروز تصادفات جای می‌گیرد، شرایط روحی و روانی راننده هنگام رانندگی است. سرگرد زکی‌زاده در این‌باره می‌گوید: «شرایط رانندگان به‌صورت کلی هر روز یکسان نیست و ممکن است راننده‌ای بر اثر مشکلات شخصی حالت مناسبی از لحاظ روحی نداشته باشد. به‌عنوان مثال، راننده خشمگینی که روز گذشته می‌توانست با ۱۰۰ کیلومتر سرعت رانندگی کند و هیچ اتفاقی نیفتد. باید خودش بداند که در حالت عصبانیت امکان دارد با این سرعت احتمال وقوع تصادف بالا برود.» زکی‌زاده به استفاده از دارو توسط برخی رانندگان اشاره می‌کند و می‌افزاید: «برخی از رانندگان داروهای خاصی مصرف می‌کنند نه صرفاً «قرص روان گردان». به‌عنوان مثال، داروهای خواب‌آور استفاده می‌کنند، سردردهای عصبی و میگرن دارند. اینها جزو مواردی است که در آیین‌نامه مطرح و ذکر شده که اگر راننده‌ای چنین شرایطی دارد، با توجه به شرایطش سرعت مطمئنه را انتخاب بکند. این موارد دست در دست هم می‌دهد تا عامل انسانی در تصادفات پررنگ جلوه کند.»
- شرایط جسمی راننده‌ها در تصادفات موثر است
در علل وقوع تصادفات رانندگی عوامل بسیاری نقش دارند که در این میان عامل انسانی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. سرگرد «محیا زکی‌زاده» در این‌باره می‌گوید: «بر اساس بررسی‌های که هر ساله پلیس راهور انجام می‌دهد، حدود ۸۰ تا ۹۰درصد تصادفات بر اساس عامل انسانی رخ می‌دهد. یکی از این عوامل انسانی مربوط به شرایط راننده است که به عوامل مختلفی بستگی دارد. مورد اصلی شرایط جسمی و فیزیکی راننده است. در نظر بگیرید راننده‌ای که چشمانش ضعیف است باید حتماً هنگام رانندگی از عینک استفاده کند یا راننده‌ای که دستان کوتاهی دارد باید قربیلک فرمان او متفاوت باشد و یا اشخاصی که معلول هستند باید خودروشان مجهز به تجهیزات خاصی باشد. البته باید بدانید که این افراد شرایط‌شان به گونه‌ای هست که اجازه رانندگی در شهر را دارند اما با استفاده از تجهیزات خاص. راننده‌ای که این مشکلات را دارد و اگر بدون استفاده از تجهیزات رانندگی کند و تصادف اتفاق بیفتد، شرکت بیمه خسارتی را به شخص پرداخت نمی‌کند به دلیل اینکه راننده بدون داشتن شرایط کافی رانندگی کرده است.
- کاهش تصادفات با رعایت مسائل ایمنی
پلیس راهور همواره تأکید بسیاری در استفاده از کمربند ایمنی توسط رانندگان دارد. بماند که عده‌ای رعایت نمی‌کنند. جالب است دلیل تأکید پلیس که ریشه علمی دارد را بدانید. وقتی یک وسیله نقلیه در حال حرکت است بدن شما هم به همان میزان در حال حرکت است. به‌عنوان مثال، در اتوبوس نشسته‌اید و راننده ترمز می‌کند بدن شما به سمت جلو حرکت می‌کند و مجدد به عقب برمی‌گردد که به آن «اینرسی، یا تمایل جسم به ادامه حرکت قبلی» گفته می‌شود. همه رانندگان باید بدانند که اگر سرعت وسیله نقلیه‌شان ۴۰ کیلومتر است بدنشان هم همان سرعت را دارد. در یک محیط آزمایشگاهی ۲ راننده یکی با کمربند و دیگری بدون کمربند با سرعت ۴۵ کیلومتر بدون ترمز حرکت می‌کنند تا با مانع برخورد کنند. فردی که کمربند بسته و با مانع برخورد می‌کند بدنش با سرعت ۴۵ کیلومتر به جلو می‌رود و به وسیله کمربند بدنش مجدد به عقب برمی‌گردد و کمربند قفل می‌شود. در این حالت خودرو آسیب می‌بیند ولی راننده به وسیله کمربند سرجای خود قرار گرفته است. و راننده دیگری که کمربند نبسته با سرعت ۴۵ کیلومتر به مانع برخورد می‌کند و بدن با همان سرعت به جلو می‌رود اما کمربندی وجود ندارد که راننده را به عقب بکشد به همین دلیل بدن راننده با شیشه خودرو برخورد می‌کند و بسته به سرعت حوادث ناگواری در انتظار راننده خواهد بود از جمله پرت شدن از شیشه خودرو به بیرون.
نظر شما