نابغه‌ای با زبان کوچه و بازاری

«ماجراهاي كامو، نابغه‌ي قهرمان» نوشته‌ي «دانيل پناك» يكي از نويسنده‌هاي مطرح ادبيات فرانسه است. پناك  كه درسال 2007 جایزه ی ادبی «رنودو» را گرفت.

شخصيت دوست داشتني كامو باعث شد نيلوفر اكبري اين مجموعه را براي ترجمه انتخاب كند. اكبري از سال 77 مشغول ترجمه براي كودكان و نوجوانان است و تا به حال 38 كتاب ترجمه كرده است. او در اين گفت‌وگو از ماجراهاي يك نابغه‌ي قهرمان مي گويد.

• از چه چیز کتاب های کامو خوشتان آمد که تصمیم گرفتید آن‌ها را ترجمه کنید؟

یکی از کارهای من جست و جو برای پیدا کردن کتاب‌های مناسب است. برای همين سعی می‌کنم تا آن‌جا كه ممكن است در جریان اتفاق‌های ادبیات کودک و نوجوانان  فرانسه باشم. در یکی از این جست و جوها آثار دانیل پناک را پیدا کردم. از شخصيت خودش و داستان‌هايش خوشم آمد و منتظر فرصتی بودم تا آن را به جامعه‌ی ادبی ایران معرفی کنم. چند سال پیش این فرصت پیش آمد و مجموعه‌ی کامو ترجمه و منتشر شد.

• شخصیت‌هاي اين مجموعه، چه‌جور آدم‌هايي هستند؟

کامو دانش‌آموز دوره‌ی راهنمایی است. او پدرش را از دست داده و با مادرش «تاتیانا» زندگی می‌کند. کامو ادبیات کوچه و بازار را از پدرش یاد گرفته است و این طوری با خیابان‌ها آشنا شده. مادر کامو یک خانم پرهیجان و ماجراجو است و با کارهای عجیب و غریب پسرش خوب کنار می‌آید.کامو یک بچه‌ی حساس و بامحبت است و بعضی وقت‌ها فکرهای بکری به ذهنش می‌رسد. این فکرها  هیجان و جنب و جوش زیادی در زندگی کامو ایجاد می‌کند. او یک دوست صمیمی دارد که از وقتی مهد کودک می‌رفت با او دوست شده است. همين دوست کامو داستان‌ها را تعریف می‌کند.   

• به نظرم در این مجموعه مرز آن‌چنانی بین بچه‌ها و بزرگ‌ترها وجود ندارد. هر کدام زندگی خود را دارند، اما یک فضای صمیمی و همراهی و درک متقابل بین آن‌ها موج می‌زند. نظر شما چیست؟

اگر بخواهیم هندسه‌ی دنیای کودکی و نوجوانی و بزرگ‌سالی را ترسیم کنیم، می‌توانیم  آن‌ها را کره‌هايی ،گاهی هم‌مرکز و گاهی هم‌جوار یا فضاهایی تودرتو که با دیواره‌هایی از هم جدا شده‌اند، رسم کنیم. در داستان‌های کامو چون درک و اعتماد متقابل وجود دارد، آن فضای صمیمی و همراهی حاصل شده است. این ویژگی کلی باعث شده داستان‌های کامو خواندنی و جذاب باشند.

• در داستان‌های کامو مثل خیلی از داستان‌های فرانسوی بچه‌ها درگیر مسائل بزرگ‌ترها می‌شوند، به جای این که بزرگ‌ترها مشکل بچه‌ها را حل کنند. برای نمونه در داستان فکر بکر احمقانه، تنهایی مادام ماژو برای کامو و دوستش مسئله می‌شود. آن قدر که آن‌ها تصمیم می‌گیرند ماژو را از تنهایی در بیاورند هر چند این وسط خرابکاری هم می‌کنند، اما بالأخره موفق می‌شوند. چرا نويسندگان فرانسوي به اين نكته توجه دارند؟

در فرانسه سابقه‌ی توجه به انسان و آزادی‌های انسانی و اعتماد به توان انسان، بسیار طولانی است. شاید به قدمت تاریخ انقلاب کبیر فرانسه¹و دوران گذر از مکتب کلاسیسم² به رُ‌مانتیسم³. ابتکار توجه به آموزش ویژه برای نوجوانان که در ایران به نام  دوره‌ی راهنمایی تحصیلی شناخته شده هم مال فرانسویان است.

• داستان‌گویی دانیل پناک با دیگر نویسنده‌های کودک و نوجوان چه تفاوتی دارد؟

همین که یک نویسنده داستانی را ویژه‌ی نوجوانان و داستانی را براي بزرگ‌سالان  می‌نویسد، یعنی قدم نخست درک دنیای نوجوانی را برداشته‌است. پناک درک درستی از دنیای نوجوانی و ادبیات نوجوانی دارد و این را اساس کار خود قرار داده است. این باعث شده که قلم او شور و هیجان ویژه‌ای پیدا کند و برای خوانندگانش جذابیت متفاوتی داشته باشد. در یک سخن سه ویژگی طنز، واقع‌گرایی در کنار رؤیاگونگی‌، و رؤیاگونگی در کنار واقع‌گرایی آثار  پناک را متفاوت کرده‌است. پناک در نوشته‌هایش از تجربیات خود به‌عنوان معلم، رمان‌نویس و کسی که زیاد مطالعه می‌کند، بهره می‌گیرد و براساس يكي از متن‌هايي که درباره‌ی پناک بحث کرده، او بار دیگر دارد جایگاهی برای ادبیات
در زندگی روزمره و در امر تعلیم و تربیت باز می‌کند.

____________________________________________________

1. انقلاب كبير فرانسه: انقلاب مردم فرانسه در سال 1789 ميلادي كه نظام جمهوري را جايگزين نظام سلطنتي كرد و سرآغاز تغييرات اجتماعي، سياسي بسياري در فرانسه و اروپا شد.

2. مكتب كلاسيسم: مكتبي ادبي كه در قرن‌هاي 16 تا 18 ميلادي در اروپا رواج داشت. هنرمندان اين مكتب به آثار كهن يونان و رم باستان و كشف قواعد هنري آن روي آوردند.

3. مكتب رُمانتيسم: مكتب رُمانيسم (به فرانسه) يا رمانتيسيسم (به انگليسي) جنبه‌هاي احساسي و ملموس را دوباره به هنر غرب وارد كرد و نوعي واكنش احساسي در برابر خردمحوري به‌شمار مي‌آيد.