هر سال جمعی از دانش‌آموزان ترک تحصیل می‌کنند و تعدادی نیز هیچ‌گاه پا به مدرسه نمی‌گذارند، با وجود این مسئولان آموزش و پرورش مدعی افزایش میانگین پوشش تحصیلی هستند. سال 91با آنکه بیش از 295هزار کودک لازم‌التعلیم در دبستان‌ها نام‌نویسی نکردند، مسئولان وقت مدعی شدند کمتر از 5هزار نفر بازمانده از تحصیل داریم.
طبیعی است که با ترک تحصیل دانش‌آموزان آمار ترک تحصیل‌کرده‌ها و بازماندگان از تحصیل هر سال افزایش می‌یابد، پس از آن آموزش و پرورش از طریق سازمان نهضت سوادآموزی به سواددار کردن افرادی همت می‌گمارد که خود چند سال پیش موجبات ترک تحصیل آنها را فراهم کرده است. در دهه‌های گذشته ترک تحصیل بیشتر در سوم راهنمایی اتفاق می‌افتاد ولی اکنون دوره‌ای که دانش‌آموزان مجبور به ترک تحصیل می‌شوند کاهش پیدا کرده است. آنطور که معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده است بیشترین ترک‌تحصیلی‌ها دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی هستند که به دور اول متوسطه(راهنمایی سابق) هرگز پا نمی‌گذارند.
رویکردی برای تولید بی‌سواد
آموزش و پرورش دائما در حال تولید بی‌سواد در کشور است، این جمله‌ای است که وزیر آموزش و پرورش مهر امسال رسما اعلام کرد. البته فانی معتقد است برای جلوگیری از این کار باید معاونت آموزش ابتدایی تلاش زیادی انجام دهد. آموزش و پرورش هم باید در زمینه ریشه‌کنی بی‌سوادی هدف‌گذاری کند و بداند از چه سنی به آن بپردازد و در چه سنی به این مسئله توجه ویژه شود، در بحث سوادآموزی اجبار وجود ندارد و این افراد خیلی تحت امر ما نیستند.
وزیر آموزش و پرورش در حالی معاونت آموزشی این وزارتخانه را به تلاش بیشتر برای جلوگیری از تولید بی‌سواد ترغیب می‌کند که محمد دیمه‌ور، معاون آموزش ابتدایی بیشترین ترک‌تحصیلی‌ها را دانش‌آموزان پایه ششم اعلام می‌کند و می‌گوید: امسال حدود 39هزار تارک‌التحصیل در دوره ابتدایی وجود دارد. او به تسنیم گفته برای بازگرداندن دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل باید چند کار انجام شود، دسترسی فراگیران به آموزش و تحصیل باید فراهم شود، پوشش تحصیلی افزایش یابد و سایر وزارتخانه‌ها به‌ویژه وزارت کشور برای انسداد مبادی بی‌سوادی همکاری کنند.
بخشی از ترک تحصیل‌ها به‌علت مشکلات معیشتی است که باید با همکاری سایر نهادها تلاش کنیم مسائلی را که باعث می‌شود تا یک خانواده به‌دلیل مسائل معیشتی مانع تحصیل فرزند خود شود، حل کنیم. این اظهارات مسئولان ارشد وزارت آموزش و پرورش در حالی است که آموزش و پرورش هم به این مسئله دامن زده است. در حقیقت بیشتر مدارس از دانش‌آموزان به بهانه‌های مختلف پول می‌گیرند و فشار مالی را بردوش خانواده‌ها می‌افزایند.
دریافت اجباری پول در مدارس دولتی عادی که دانش‌آموزان خانواده‌های بی‌بضاعت در آنها درس می‌خوانند یکی از عوامل ترک تحصیل دانش‌آموزان است. آموزش و پرورش با کمبود شدید بودجه روبه‌روست از این‌رو به مدارس سرانه کافی نمی‌دهد و مدیران مدارس هم به ناچار هزینه‌های جاری و حتی هزینه تهیه برخی وسایل مورد نیاز را از جیب مردم تأمین می‌کنند.
ادامه این روند، یعنی ترک تحصیل جمعی از دانش‌آموزان؛ البته مسئولان آموزش و پرورش معتقدند باید مردم در امور مالی مدارس مشارکت داشته باشند. به گفته پدر 2دانش‌آموز تهرانی، هزینه تحصیل بالا رفته و مدرسه هم هر روز به عناوین مختلف طلب پول می‌کند و او که از تأمین نیازهای اولیه و ضروری خانواده عاجز است صلاح می‌داند فرزندانش ترک تحصیل کنند و سر کار بروند.
او می‌گوید: من حداقل حقوقی را که وزارت کار تعیین کرده است دریافت می‌کنم که کفاف 4سر عائله را نمی‌دهد و در مدرسه هم حتی برای دادن یک ورق کپی از فرزندانم پول می‌خواهند، البته مدرسه... دولتی عادی است. محیط نامناسب خانه و مدرسه، خشونت و تنبیه معلم از دیگر عوامل ترک تحصیل دانش‌آموزان به‌شمار می‌روند.
زمستان89 مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران ایران با ابراز نگرانی از آمار بالای ترک‌تحصیل و دورشدن دانش‌آموزان از محیط آموزشی اعلام کرده است:
براساس جدیدترین یافته‌های پژوهشی در مدارس بیش از 25درصد از دانش‌آموزان سالانه ترک‌تحصیل می‌کنند. البته اکنون مسئولان آموزش و پرورش می‌گویند آمار پوشش تحصیلی افزایش یافته است و برای مثال در دوره ابتدایی میانگین پوشش تحصیلی در کشور98.7 درصد است. با توجه به اظهارات معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش چنین به‌نظر می‌رسد که این دستگاه تعریف واحدی از پوشش تحصیلی ندارد، او 17دی میانگین پوشش تحصیلی دوره ابتدایی را 98.7 درصد و 30دی این رقم را 98درصد اعلام کرده است.
براساس برنامه 5ساله تا سال93 باید بی‌سوادی در بین شهروندان زیر 50سال در کشور ریشه‌کن شود. آیا با توجه به روند کنونی می‌توان چنین چیزی را متصور شد. البته آمارهای نگران‌کننده‌ای از آمار بازماندگان از تحصیل وجود دارد، سال 91مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی براساس سرشماری سال85 اعلام کرد بیش از 3.2 میلیون کودک بین 6تا 17ساله بازمانده از تحصیل در کشور وجود دارد که یا اصلا به مدرسه نرفته‌اند و یا در طول سال‌های تحصیل به دلایل مختلف از تحصیل بازمانده‌اند.
