تعطیلات که فقط برای خوش‌گذراندن نیست. چند تا آزمایش ساده و علمی که می‌توانید در خانه انجام دهید، تازه این‌ها آزمایش‌های جدی و عبوس نیستند، ترکیبی از بازی و آزمایش هستند و منتظرند که بروید سراغشان!
وقتی کلم قرمز شناساگر می‌شود!
در این آزمایش میخواهیم با خاصیت مادهای عجیب به نام «آنتوسیانین» آشنا شویم که از آن میتوان به‌عنوان شناساگر اسید و باز استفاده کرد. مادهای که در کلم قرمز وجود دارد. برای این کار یک چهارم کلم قرمز را خرد کنید. مراقب باشید دستهایتان را نبرید. وقتی تکههای ریز کلم قرمز را در ظرفی گذاشتید، روی آن آب جوش بریزید طوری‌که آب، روی کل کلمها را بپوشاند. حالا باید نیم ساعت صبر کنید تا کلمها خیس بخورند و آب خنک شود. بعد کلمها را از یک آبکش یا توری رد کنید و آبِ خوشرنگی را که به دست می‌آید، نگه دارید. خب، حالا وقت آزمایش است. آب کلم را در سه لیوان شفاف بریزید. مقداری آبلیمو در ظرف اول، کمی آب در ظرف دوم و مقداری جوش شیرین در لیوان سوم بریزید. اتفاق جالبی افتاد، نه؟ رنگ مایع درون لیوانها تغییر کرد، اما چرا؟
به‌خاطر همین گفتیم که آنتوسیانین مادهای است که از آن به‌عنوان شناساگر اسید و باز میتوان استفاده کرد. یعنی در مجاورت آن‌ها رنگش تغییر می‌کند و نشان میدهد کدام ماده باز و کدام اسیدی است. میتوان این آزمایش را روی مواد دیگر هم انجام داد و نتیجه را با کاغذ لیتموس یا تورنُسل مقایسه کرد.
آخیش سوختم!
چه غذای تندی سوختم! آخیش دهانم خنک شد. در این آزمایش میخواهیم ببینیم خوردن یک مادهی تند مثل فلفل و یک مادهی خنککنندهی دهان، مثل نعناع چهقدر دمای بدن را تغییر میدهد.
کافی است یک قرص نعناع روی زبانتان بگذارید. صبر کنید تا خوب احساس خنکی و تازگی روی زبانتان احساس شود. بعد یک دماسنج بردارید و دمای روی زبانتان را اندازه بگیرید. حالا کمی سس تند یا فلفل قرمز روی زبانتان بریزید. قبل از این که خیلی بسوزید، این‌بار هم دما را اندازه بگیرید. نتیجه چه شد؟! بله، هیچ‌کدام فرقی نکرد. سلولهای عصبی زیادی روی زبان وجود دارند که تأثیر خوراکیها روی آن‌ها باعث احساس کاذب گرما و سرما می‌شود. منتول یا اسانس نعناع، احساس خنکی به مغز مخابره می‌کند، بدون آن‌که دمای بدن کاهش پیدا کند. مولکولی به نام «کاپسایسین» هم در فلفل وجود دارد که باعث می‌شود احساس داغی به مغز مخابره شود.
آزمایش چرخ قطار
تا حالا فکر کردهاید چرخ‌های یک قطار به چه شکل هستند؟ حتماً این موضوع تأثیر زیادی در حرکت قطار روی ریل و به‌خصوص هنگام پیچیدن دارد. برای این کار کافی است یک آزمایش ساده انجام دهیم. دو تا لولهی باریک (چیزی شبیه شلنگ) بردارید و آن را روی یک سطح شیبدار بگذارید. حالا یک بطری بدون سر روی آن بگذارید و آن را قِل بدهید. از مسیر منحرف شد، نه؟ دو لیوان پلاستیکی یک‌بار مصرف بردارید و با چسب آن‌ها را از سر به هم بچسبانید. این‌بار آن‌ها قل دهید، چه شد؟ حالا دو لیوان پلاستیکی دیگر بردارید و آن‌ها را از ته به هم بچسبانید. قل دادن آن‌ها روی ریل انگار با موفقیت انجام شد!
ساخت چرخ قطار یک فرآیند پیچیده است که به فناوری و دانش زیادی نیاز دارد. محور چرخها روی هم منطبق است. در پیچ‌ها طول ریلها برابر نیست و این موضوع سبب خارج شدن قطار از ریل می‌شود. به طور ساده میتوان گفت چرخ‌های قطار، مخروط ناقص هستند و دقیقاً به همین علت است که قطار می‌تواند روی ریل خمیده حرکت کند. برای این که در این‌باره بیش‌تر بدانید باید کمی هندسه بخوانید و مسائل مربوط به ریل قطار و چرخهایش را دنبال کنید.
یک آزمایش خوش‌مزه
درست کردن یک دسر خوش‌مزه همراه با یک آزمایش جالب. یک پودر ژله بردارید و بعد از مخلوط کردن با آب، آن را در چند ظرف کوچک بریزید. در یکی از ظرفها تکههای سیب، در دیگری پرتقال، و در دو تای دیگری آناناس و کیوی بیندازید. آن‌ها را در یخچال بگذارید تا سرد شود. بعد از چند ساعت به آن سر بزنید. چه شده است؟
ژله از نوعی پروتئین تشکیل شده است. مولکولهای پروتئینی ژلاتین زیر میکروسکوپ بسیار دراز هستند. بعضی از مواد مانند آناناس و کیوی در خود نوعی آنزیم به نام «پروتئاز» دارند که مانند یک قیچی عمل می‌کنند و مولکولهای پروتئین را ریز‌ریز می‌کنند. به همین دلیل همان طور که دیدید، مخلوط ژله با آناناس و کیوی به اصطلاح نگرفت. بد نیست بدانید که پروتئازها در بدن ما هم با خرد کردن پروتئینها به هضم غذا کمک می‌کنند.
