به گزارش همشهری آنلاین به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، مهدی حمزه نژاد استاد دانشگاه علم و صنعت در رشته معماری در ابتدای این گردهمایی با اشاره به واژه "بازار" و کارکرد جهانی آن گفت: معنی لغوی بازار به معنای توقف است و در بسیاری از زبان‌های جهان با کمی تغییرات به شکل کلمه "پاساژ" در آمده است.
وی در ادامه گفت: واژه "سوق" نیز دارای فضایی مستقیم و متمرکز و به معنی معبر، حرکت و محل اجتماعات شهری است.
حمزه نژاد به تغییرات بازار در قبل و بعد از اسلام اشاره کرد و گفت: در فرهنگ کشورهای قبل از ورود اسلام، بازار فرهنگسرا و محل تبادل فرهنگ بوده در حالیکه بعد از اسلام، بازارها شکل فرهنگی خود را رفته رفته از دست داد و به فضایی صرفا اقتصادی تبدیل شد.
این استاد دانشگاه افزود: در بازارهای یونانی، ایرانی و عربی علاوه بر تبادل کالا، اجتماعات، کارهای موسیقایی و نمایشی، بحث‌های علمی و فلسفی و سیاسی رخ می‌داده است.
او تصریح کرد: فضای معنوی بازار به دو بعد کالبدی و محتوایی تقسیم می‌شود که این‌ها خود شامل اصل سلبی و ایجابی هستند.
در اصل سلبی، طبق گفته شارع در صورت انجام فعل، معنویت ازبین می‌رود و برعکس در اصل ایجابی تاکید بر انجام کار می‌شود.
حمزه نژاد درتوضیح ارکان کالبدی سلبی بازار گفت: ممنوعیت تجمل گرایی در مراکز تجاری شهر، تعریف حداقلی از نقش تفریحی بازار که شامل گپ زدن، نشستن، خوردن و تغییر نقش اجتماعی و تفریحی بازار قبل از اسلام و انتقال آن به مسجد باید از کارکرد‌های بازار سلب شود.
وی معتقد است: در ابعاد کالبدی ایجابی، بازار حالت فرهنگی خود را نسبت به حالت اقتصادی بیشتر حفظ کند و اهمیت یاد خدا و قابلیت تغییر کاربری بازار برای مناسبات مختلف همچون مراسم مذهبی وجود داشته باشد.
این کارشناس رشته معماری عنوان کرد: ارجحیت اقامه نماز در مساجد جامع و محل نسبت به مسجد بازار، دوری از معامله از راه فریب و غلو و پرهیز از کسب و کار برای مدت زمان طولانی در بخش محتوای سلبی بازار قرار می‌گیرد.
وی افزود: در محتوای کالبدی بازار و بعد اجتماعی و فرهنگی آن، رعایت آداب اسلامی در خرید و فروش لازم و توصیه اکید بر آن شده است.
حمزه نژاد در ممنوع بودن رواج تجمل گرایی با اشاره به روایتی از امام علی (ع) گفت: تجمل و تظاهر در بازار با رشوه در دولت نسبت مستقیم دارد و زمینه مصرف گرایی و قحطی را پدید می‌آورد.
برای جلوگیری از ابتلا به موارد بالا رعایت حفظ سادگی، اعتدال در تشخص بخشی به کالبد مراکز تجاری و جلوگیری از اشرافیت در بازار توصیه می‌شود.
استاد دانشگاه علم وصنعت افزود: توقف در بازار برای گذران وقت، باعث رواج پرسه زنی به منظور ارضای عطش مصرف گرایی در مراکز خرید می‌شود.
وی با اشاره به تغییر الگوی اجتماعی بازار قبل از اسلام و انتقال آن به مساجد بعد از اسلام بیان کرد: خیابان‌های رواق دار همراه با درخت به عنوان مرکز تفرج بعد از اسلام به بازارهای سرپوشیده تبدیل و یک انقلاب کالبدی شکل گرفت.
او با اشاره به شهر دمشق در قبل و بعد از اسلام گفت: دمشق در روم شرقی قرار داشت با یک محور اصلی به نام آگورا که در آن شاعران و هنرمندان به شکل منظم در یک راستا قرار گرفته و فعالیت می‌کردند.
اما بعد از ورود اسلام تمام شکل منظم و شطرنجی شهر به هم ریخته و از آن حالت اصلی خود خارج می‌شود.
این تحصیل کرده رشته معماری در ادامه یادآور شد: رعایت آداب اسلامی خرید و فروش و حلقه‌های فتوت و جوانمردی در بازار فعلی، آن طور که در گذشته رخ می‌داد، دیده نمی‌شود.
حمزه نژاد در پایان سخنان خود به بعد اجتماعی و فرهنگی بازار اشاره کرد و گفت: بازار فضایی اجتماعی برای اشتغال کسبه و تامین روزی حلال است.
از این رو بازار هم جنبه اقتصادی و هم دارای ابعاد اجتماعی و فرهنگی است.
در ادامه این گردهمایی دکتر هادی محمدنژاد، استاد دانشگاه آزاد در رشته معماری در سخنانی گفت: بازارهای قدیم التقات کاربری داشته و به شکل وحدت در کثرت بوده است.
محمد نژاد اهمیت جایگاه وقف را در شکل‌گیری بازارهای قدیمی مهم ارزیابی کرد و افزود: شاه عباس صفوی، بازار قیصریه و تمامی بازارهای اطراف آن را وقف پیامبر اسلام کرده بود.
او خاطر نشان کرد: در هم تنیدگی موجود در بازار که انواع کاربری‌ها را در خود شامل می‌شود، شکل معنوی به بازار می‌داده که متاسفانه هم اکنون آن معنویت دیگر دیده نمی‌شود.
استاد دانشگاه آزاد به شهر اصفهان اشاره کرد و گفت: اگر اکنون شهر اصفهان به شکل فعلی در آمده، صرفا در راستای حرکات درون بازار آن است.
بازارها در گذشته ارتباط مستقیم با جایگاه سیاسی و دینی در شهرهای خود داشته‌اند.
محمدنژاد یادآور شد: شکل گیری اصناف در بازارهای قدیمی و رابطه‌ای که بین آنها وجود داشت، باعث ایجاد حرکت‌های جوانمردانه همچون گلریزان می‌شد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه در پایان سخنان خود گفت: بازارهای امروزی، دیگر بازار نیست بلکه تبدیل به پاساژ شده است و هم اکنون بازارها رابطه اصناف گوناگون نیستند.
