در دور جدید گفت‌وگوهای سوریه، تلاش می‌شود که با اصلاح بند هشتم قانون اساسی و نیز قانون انتخابات و مطبوعات، فضای اعتماد بین هیات حاکمه و مردم به شکل واقعی پیگیری و عملیاتی شود. در این مسیر به‌نظر می‌رسد که داوود اوغلو که با پیام ویژه در مورد تحولات سوریه به تهران سفر کرده، می‌تواند در نزدیکی مواضع 2کشور تاثیرگذار و در تحولات منطقه‌ای و ایجاد آرامش و به ثمر نشستن گفت‌وگوهای ملی در سوریه ثمربخش باشد. لازم به ذکر است که در هفته‌های اخیر خبرهایی هم از ملاقات برخی از مقامات آمریکایی با برخی از شخصیت‌های ترک و رایزنی‌هایی برای چگونگی مدیریت بحران و آینده نظام سوریه شنیده شد. بنابراین سفر داوود اوغلو و بیان دیدگاه‌های طرفین در مورد چگونگی حل و فصل بحران و جلوگیری از دخالت‌های نیروهای فرامنطقه‌ای عنصر کلیدی در مواجهه با رخدادهای سوریه محسوب می‌شود.
در خارج از منطقه، همزمان تحرکات مخالفین دولت بشار اسد برای به‌بن‌بست‌کشاندن آشتی ملی در سوریه و ناکارآمد نشان‌دادن اصلاحات مدنظر دولت ادامه دارد. این در حالی است که آمریکا در رایزنی‌هایی که با متحدان منطقه‌ای خویش دارد، طرح سوریه پس از بشار اسد را نیز تهیه کرده و درصدد است که از طریق دولت ترکیه فشارهای همه‌جانبه‌ای را علیه دمشق تدارک ببیند. در طرح مدنظر آمریکایی‌ها اشغال بخش‌هایی از خاک سوریه و تجهیز مخالفان اسد رسماً اعلام شده، گرچه واکنش مقامات ترک نسبت به این طرح مداخله‌گرانه سکوت بوده است. با وجود این به‌نظر می‌رسد که آمریکا پس از نقش‌آفرینی در تحولات مصر و کشورهای خاورمیانه عربی با طرح و برنامه مشخص می‌خواهد که مدیریت بحران داخلی سوریه را به خارج منتقل و از فرصت پیش آمده برای تضمین امنیت و منافع راهبردی خویش و اسرائیل استفاده کند.
در این راستا سفر سفرای 2کشور آمریکا و فرانسه به حماه؛ محل اصلی آشوب و ناآرامی‌ها و نیز مذاکرات علنی با برخی از چهره‌های مطرح اپوزیسیون دولت بشار اسد نشان می‌دهد که آمریکا منافع دراز مدت خویش را در تداوم بحران در سوریه جست‌وجو می‌کند؛ چراکه از دیدگاه ایالات متحده ارتباط نزدیک دمشق با تهران و حوزه مهم منطقه‌ای نظیر حزب‌الله لبنان و حماس که عقبه و محور مقاومت علیه اسرائیل است موضوعی جدی برای نگرانی است. اهمیت مسائل داخلی تحولات سوریه برای مقامات واشنگتن به حدی است که آمریکا اتاق فکر در وزارت امور خارجه تشکیل داده است. وظیفه این اتاق فکر مدیریت مطلوب بحران به نفع غرب و جلوگیری از ایجاد بستر مناسب برای رسیدن به تفاهم و آشتی ملی در سوریه مطابق برنامه بشار اسد است. از سوی دیگر رژیم صهیونیستی نیز به‌عنوان یکی از بازیگران منطقه‌ای و دشمن دیرینه مردم سوریه با تنش آفرینی در مسائل داخلی این کشور با توان مضاعف می‌کوشد.
بی‌تردید شرایط سوریه با توجه به مولفه‌های تاثیرگذار داخلی (تداوم ناآرامی ها) و علنی شدن طرح‌های آمریکا برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود مخالفین داخلی بشار اسد بسیار حساس است؛ بنابراین عبور از بحران در شرایط کنونی نیازمند آن است تا به دور از هرگونه شعارزدگی؛ دولت بشار اسد گام‌های عملی را برای اصلاحات و عمل به مطالبات مردم سوریه بردارد. بی‌تردید بشار اسد در انجام اصلاحات غفلت‌هایی انجام داده و به این وسیله زمینه‌هایی برای اعتراض به‌وجود آورده؛ هرچند منطق اعتراضات در سوریه متفاوت از سایر کشورهای عربی است. به‌رغم کاستی‌های نظام سوریه، طبق نظرسنجی‌ها، بشار اسد هنوز هم دارای مقبولیت در میان مردم سوریه است؛ بنابراین قدم‌نهادن در مسیر اصلاح می‌تواند گامی اساسی به سوی کنترل بحران جاری باشد.
* استاد دانشگاه
