«معاونت اجرایی ریاست‌جمهوری» جایگاهی است که تا پیش از دولت نهم چندان مورد توجه نبوده و وزن زیادی در معادلات سیاسی نداشت اما رئیس‌جمهور احمدی‌نژاد که در دولت نهم و دهم نشان داده است توانایی خاصی در تعریف پست‌های جدید یا ارتقای پست‌های موجود یا حذف ناگهانی برخی پست‌های کلیدی دارد، ابتدای دوره اول ریاست‌جمهوری خود از ورژن جدید «معاونت اجرایی» رونمایی کرد و بلافاصله یکی از نزدیک‌ترین یارانش را بر مسند آن نشاند.
این عنوان اکنون تقویت شده به علی سعیدلو رسید. معاون مالی- اداری احمدی‌نژاد در دوران تصدی شهرداری تهران که نتوانسته بود رأی اعتماد مجلس را برای تکیه بر کرسی وزارت نفت کسب کند، بلافاصله به‌عنوان معاون اجرایی رئیس‌جمهور معرفی شد.معاونت اجرایی خیلی زود در میان سایر معاونت‌های ریاست‌جمهوری قد کشید و به یکی از پست‌های مهم در دولت نهم تبدیل شد.
شرح وظایف معاونت جدید
طبق تعریف، معاون رئیس‌جمهور شخصی است که از سوی رئیس‌جمهور ایران و برای انجام برخی وظایف قانونی او تعیین می‌شود. معاونان رئیس‌جمهور عضو هیأت وزیران بوده و در جلسات کابینه شرکت می‌کنند و برای تعیین آنها نیازی به رأی اعتماد مجلس شورای اسلامی نیست. بنابراین گاهی روسای دولت‌ها، برخی افراد نزدیک به‌خود را که احتمال کسب آرای اعتماد آنان از مجلس ضعیف ارزیابی می‌شود، بر این پست‌ها می‌گمارند. اما برای پست معاونت اجرایی رئیس‌جمهور باید شرح وظایف اختصاصی تعریف می‌شد. علی سعیدلو، معاون اجرایی وقت، شرح وظایف این معاونت را اینگونه تشریح کرده بود: «آقای رئیس‌جمهور 2 معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی را برای طراحی و معاونت اجرایی را برای عملیاتی کردن طرح‌ها و طراحی‌ها 2 بازوی خود معرفی کرده‌اند.»
سعیدلو با اشاره به اینکه نخستین مسئولیت معاونت اجرایی سرپرستی نهاد ریاست‌جمهوری است، تصریح کرد: «معاونت اجرایی یک وزارتخانه مرکزی برای دولت است و برای اینکه رئیس‌جمهور خود مدیریت کلان را در اختیار دارند، این معاونت یک سرپرست نهاد و معاونت است که وظیفه هماهنگی بین دستگاه‌ها، پیگیری تمام مصوبات دولت و ارتباطات نهاد ریاست‌جمهوری را با سایر دستگاه‌ها تنظیم می‌کند و بیش از 20ستاد تحت نظارت این معاونت است.»
حذف در دولت دهم
اما با آغاز کار دولت دهم، معاونتی که رئیس‌جمهور پیش‌تر درباره آن گفته بود «این معاونت باید پرکارترین، حساس‌ترین، قوی‌ترین و کم‌مصرف‌ترین سازمان اداری باشد»، ناگهان به تعطیلی کشیده شد؛ علی سعیدلو به سازمان تربیت بدنی رفت و کسی هم برای این پست معرفی نشد. کنار گذاشته شدن معاونت اجرایی سبب شد تا بخشی از وظایف آن که در حیطه امورات نهاد بود، به رئیس دفتر رئیس‌جمهور تفویض و بخشی دیگر که در حوزه سفرهای استانی بود به معاون اول موکول شود. با این حال هر از گاهی گمانه‌زنی‌هایی درخصوص احیای این پست در فضای مطبوعات مطرح می‌شد اما محمدرضا رحیمی معاون اول رئیس‌جمهور در حاشیه نخستین همایش حقوق مالکیت ادبی، هنری و حقوق مربوطه با تکذیب این موضوع گفت: احیای معاونت اجرایی ریاست‌جمهوری صحت ندارد و بسیاری از اینگونه مطالب که منتشر می‌شود، دارای صحت نیست. شما نیز باید مراقبت کنید. کارهای معاونت اجرایی را معاون اول و رئیس دفتر رئیس‌جمهور انجام می‌دهند و آن سمت وجود ندارد.
ثمره هاشمی نیز در پاسخ به سؤالی مشابه درخصوص احیا یا انحلال این معاونت گفته بود: فعلا مسئولیت‌های این نهاد برعهده معاون اول (رحیمی) و مسئول نهاد ریاست‌جمهوری (مشایی) است.
آغاز فصلی جدید با ورود بقایی
در حالی که همه شواهد از انحلال بی‌سروصدای معاونت اجرایی در دولت دهم حکایت داشت، ناگهان ورق برگشت. چندی پیش اسفندیار رحیم مشایی بدون اینکه از شخص خاصی نام ببرد، از انتصاب قریب‌الوقوع معاون اجرایی رئیس‌جمهور خبر داد و گفت: «معاونت اجرایی هیچ زمان از بین نرفته بود و فقط برای آن فردی منصوب نشده بود». وی همچنین افزود: «پست معاونت اجرایی در ریاست‌جمهوری حذف نشده است. به احتمال زیاد در آینده نزدیک فردی را به‌عنوان معاون اجرایی خواهیم داشت». سرانجام ابتدای این هفته خبری منتشر شد مبنی بر انتصاب حمید بقایی به‌عنوان معاون اجرایی رئیس‌جمهور.
بقایی دارای مدرک تحصیلی لیسانس در زمینه آی‌تی است و سابقه مدیریتی وی از چند سال اخیر فراتر نمی‌رود. با این وجود وی رابطه بسیار مطلوبی با رئیس دفتر ریاست‌جمهوری دارد.
در حکم احمدی‌نژاد خطاب به بقایی که همانند سلف خود، همزمان به سمت سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری هم منصوب شده، آمده است: «نظر به اهمیت و تأثیر مدیریت کلان اجرایی در تحقق اهداف و برنامه‌های بزرگ ملی به استناد اصل یکصد‌و‌بیست‌و‌چهارم قانون اساسی، جنابعالی را به‌دلیل کاردانی، کارآمدی، شایستگی‌های فردی و توان مدیریتی به‌عنوان «معاون امور اجرایی رئیس‌جمهور» منصوب می‌نمایم تا با اهتمام کافی و در تعامل نزدیک با معاون محترم اول، وزرا و معاونین محترم رئیس‌جمهور در جهت تسهیل و تسریع در اتخاذ تصمیمات و اقدامات اجرایی مشارکت تعیین‌کننده داشته باشید.»
بودن یا نبودن؛ مسئله این است
معاونت اجرایی در حالی پس از 2سال بلاتکلیفی مجددا احیا می‌شود که به‌نظر نمی‌رسد نبود آن خللی در کار دولت ایجاد کرده باشد و از این حیث فلسفه وجودی آن با تردید‌هایی مواجه است. تعمقی در شرح وظایف این معاونت گویای آن است که معاونت اجرایی از ابتدا با تفویض بخشی از اختیارات رئیس دفتر و معاون اول رئیس‌جمهور شکل گرفته است. چنانچه در دوران فطرت 2ساله این پست نیز 2 نهاد یاد شده وظایف آن را بر عهده داشتند. به گفته اسفندیار رحیم‌مشایی، رئیس دفتر ریاست‌جمهوری، بخشی از وظایف معاونت اجرایی مربوط به هماهنگی‌های میان دفتر ریاست‌جمهوری و معاون اول بوده است؛ «معاون اجرایی تنها به خاطر ایجاد هماهنگی‌های لازم میان دفتر رئیس‌جمهور و معاون اول رئیس‌جمهور منصوب نشده است. بسیاری از وظایف معاون اجرایی هم‌اکنون به معاون اول رئیس‌جمهور تفویض شده است. تشخیص آقای رئیس‌جمهور این بود که فعلا برای ایجاد این هماهنگی‌ها معاون اجرایی تعیین نشود. در حال نهادینه‌کردن روابط میان دفتر معاون اول، معاون اجرایی و رئیس دفتر هستیم.»
معاونی برای سازماندهی سفرهای استانی
یکی از مهم‌ترین وظایفی که برای معاونت تعریف شده، هماهنگی امور مربوط به سفرهای استانی ریاست‌جمهوری و هیأت دولت است و همچنین اجرای تعهدات مربوط به آن و پیگیری جهت اجرای مصوبات، دستورالعمل‌ها و مکاتبات تا حصول نتیجه و ارائه گزارش نهایی اقدامات نیز از اهم وظایف است. این موضوع حتی به‌صورت ضمنی در حکم ریاست‌جمهوری مستتر بود.
این در حالی است که در نبود معاون اجرایی نیز دور سوم سفرهای استانی دولت مراحل پایانی خود را می‌گذراند و با توجه به آمار‌های منتشر شده از دستاورد‌های دور آخر این سفرها، به‌نظر می‌رسد در دولت دهم نیز روند سفرهای استانی بدون مشکل خاصی در حال پیگیری بوده است. با توجه به این نکته که تقریبا نیمی از عمر دولت دهم سپری شده است، باید منتظر ماند تا زمان مشخص کند احیای پست معاونت اجرایی ریاست‌جمهوری آنگونه که پیش‌بینی می‌شود به‌دلیل تفاوت‌های ماهیتی دور چهارم سفرهای استانی با دوره‌های پیشین صورت می‌گیرد یا وظایف ویژه‌تری برای معاون اجرایی یا خود بقایی تعریف شده است.
