نوسازی بافت فرسوده نیازمند مشارکت مردمی

 و این موضوعات متخصصان و کارشناسان و آحاد‌مردم را درگیر می‌کند تا برای رفع آن اقداماتی صورت بگیرد. توجه ویژه به بافت فرسوده یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان و حتی خود مردم شده است اما قبول کنیم که از مبتلا شدن به آنفلوانزای خوکی بیشتر می‌ترسیم که البته حق هم داریم اما از سقفی که هنوز پایین نیامده و معلوم نیست چه وقت پایین بیاید واهمه‌ای نداریم چون همیشه تا اتفاقی رخ ندهد ما در فکر علاج آن نیستیم! کافی است یاد زلزله بم بیفتیم. با توجه به اینکه وسعت بافت‌های فرسوده شهر تهران 14 هزار و 792 هکتار است ( این رقم 24 درصد مساحت تهران است و 37 درصد جمعیت پایتخت را در خود جای داده است؛ یعنی بیشترین تراکم جمعیت در بافت فرسوده وجود دارد که همچنین از مشکلات کالبدی، عملکردی، ترافیکی و زیست‌محیطی رنج می‌برند) بنابراین حفظ این سرمایه‌های انسانی باید مورد توجه قرار بگیرد.

نوسازی بافت‌های فرسوده به‌طور جدی باید در دستور کار قرار بگیرد و این مسئله نمی‌تواند فقط با مشارکت دولت و شهرداری باشد بلکه نیازمند عزم ملی و مشارکت آحاد است زیرا ساکنان بافت‌های فرسوده از اقشار محروم هستند و چه چیزی بهتر از کمک به این اقشار است؟

خوشبختانه شهرداری تهران به این نتیجه رسیده است که نوسازی بافت‌های فرسوده که یک هزار هکتار آن در شرایط بحران است را با مشارکت خود مردم به تحقق برساند.به همین منظور سازمان نوسازی شهر تهران در راستای نوسازی و توانمند‌سازی‌ بافت‌های فرسوده با رویکرد مشارکت و شهروندمداری اقدام به تهیه طرح‌های منظر شهری کرده و بخش‌هایی از بافت‌های تعیین شده در محله‌های قدیمی را به تعدادی از مهندسان مشاور سپرده است که به‌عنوان دفاتر خدمات نوسازی محل‌ها در مناطق به‌عنوان یک مدعی رسمی از سوی مردم اقدام به پیگیری مسائل آنها برای نوسازی بافت فرسوده از سوی دولت، شهرداری‌ها و بانک‌ها می‌کنند.

کارشناسان و مسئولان بر این نکته اتفاق نظر دارند که  نوسازی بافت‌های فرسوده در مرحله اول، حضور و پشتیبانی معنوی و ایفای نقش دولت را می‌طلبد.

دکتر محمد آیینی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سازمان عمران و بهسازی شهری، با یاد‌آوری زلزله بیش از شش‌ریشتری در بم، علاوه بر تخریب شهر، از دست رفتن 30 هزار نفر نیروی انسانی کشور که سرمایه هنگفتی برای تربیت و ارتقای سطح مهارت‌های آنان صرف شده بود را در تاثیر نبود آنها بر میزان تولید ناخالص ملی کشور، قابل توجه می‌داند و می‌گوید:دولت وظیفه دارد سازوکاری را فراهم کند که امنیت شهروندان به خطر نیفتد بنابراین از منظر انسانی ضرورت‌دارد که دولت به برنامه بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده توجه کند.

دکتر محمد آیینی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سازمان عمران و بهسازی شهری، از جمله افرادی است که طرح دفاتر خدمات نوسازی محلات را عنوان کرده و می‌گوید: این طرح به استناد ماده 42 فصل هشتم آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن قانونی شده و به بخش غیردولتی اجازه داده که نسبت به تشکیل این دفاتر تحت نظارت شهرداری و برابر با ساز و کاری که دولت تعیین می‌کند و حال باید فضایی ایجادکنیم تا تمامی آحاد مردم برای نوسازی بافت مشارکت کنند.

وی با اشاره به ایجاد فضای مناسب برای جلب مشارکت مردم 3 عنصر اصلی را ضروری می‌داند و می‌گوید: اعتمادسازی، انگیزه و الزام قانونی مثل حلقه‌های چرخ‌دنده‌ای هستند که این طرح را آسان‌تر می‌کند.

آیینی اظهار کرد: در بند ب ماده 30 قانون برنامه چهارم توسعه ذکر شده که نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده و ساماندهی حاشیه‌نشینی باید با رویکرد توانمندسازی مردم انجام شود که این خود قدم روشنی است زیرا باعث تغییر رویکرد دولت و شهرداری می‌شود.

وی گفت: شرکت عمران و بهسازی برای گنجاندن موضوع بافت‌های فرسوده در برنامه‌های توسعه بسیار تلاش کرد و سرانجام موفق شد آن را در ماده 30 برنامه چهارم بگنجاند.
وی برنامه چهارم را نقطه عطف دانست و افزود: در قوانین بودجه سال‌های 84، 85 و 86 بسته روشنی برای حمایت از نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده در نظر گرفته شد.

رویکرد شهروندمداری و مشارکت

معاون برنامه‌ریزی و توسعه سازمان عمران و بهسازی شهری با اشاره به اینکه قرار‌گرفتن دولت و شهرداری در کنار مردم و هموار کردن مسیر برای آنها راهکار اساسی است اما گسترش این تفکر نیاز به زمان دارد ، می‌گوید:درست است که بنا به قانون دولت و شهرداری‌ها موظف به نوسازی محلات شده‌اند و عوارض نوسازی دریافت می‌کنند اما این عوارض با میزان هزینه‌هایی که باید صورت بگیرد، مطابقت ندارد؛ بنابراین چاره‌ای جز رویکرد توانمندسازی وجود ندارد.

وی افزود: باید مجموعه افرادی که در این حوزه فعالیت دارند اعم از مالک، مستاجر، سازنده، سرمایه‌گذار داخلی و خارجی و سیستم مالی و اعتباری کشور در کنارهم قرار گیرند و شهرداری‌ها و دولت نیز از آنها حمایت کنند.

آیینی اظهار داشت: دولت، شهرداری، سیستم مالی و اعتباری و مردم 4عنصر اصلی هستند که باید برای به حرکت درآمدن جریان نوسازی بافت‌های فرسوده در کنار یکدیگر قرار بگیرند اما این امر نیاز به الزام و حمایت قانونی دارد.

تشکیل شرکت نوسازان در محلات فرسوده

درویش‌زاده مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری تهران با اشاره به‌وجود 14 هزار هکتار بافت فرسوده در تهران می‌گوید: تا پایان سال تمام محلات فرسوده دارای طرح منظر شهری خواهند بود.به گفته درویش‌زاده شهرداری به‌دنبال منفعت اقتصادی در بافت‌های فرسوده نیست و فقط می‌خواهد زمینه نوسازی در این بافت‌ها را فراهم کند.

وی در ادامه می‌گوید: در هر منطقه شرکت نوسازان مخصوص تشکیل شده است و آغاز به کار می‌کنند و مسئولیت این شرکت این است که زمینه‌های حضور انبوه سازان در این بافت‌ها را فراهم کند.

وی افزود: ما این آمادگی را داریم که خرید خانه‌های احداث شده در بافت فرسوده توسط انبوه سازان را تضمین کنیم.

بافت فرسوده نیازمند گردش مالی

به گفته معاون برنامه‌ریزی و توسعه سازمان عمران و بهسازی شهری، وضعیت تهران با شهرهای دیگر متفاوت است زیرا برخی محدوده‌ها دارای تراکم 400 تا 800 نفری است.
وی به حجم کار اشاره و خاطرنشان کرد: محاسبات نشان می‌دهد اگر دولت و شهرداری همه کارها را به‌مدت 5 سال تعطیل کنند و به بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده بپردازند، انجام کار به پایان نمی‌رسد به عبارت دیگر حجم طرح بسیار زیاد است و نیاز به گردش مالی زیادی دارد.

 آیینی با اشاره به اینکه به‌دنبال ایجاد فضاهای قانونی برای هموار کردن بسترها هستیم، تصریح کرد: با مشوق‌های در‌نظر گرفته شده در قانون برنامه چهارم، قانون بودجه سنواتی و قانون ساماندهی، بستر لازم برای مردمی شدن جریان نوسازی فراهم شده است که مستلزم تعامل و همکاری تمامی دستگاه‌ها است.

وی ادامه داد: همکاری و حمایت دولت از سیستم بانکی برای تامین منابع لازم برای پرداخت تسهیلات و حمایت ازشهرداری‌ها با جبران تخفیفات اعمال شده توسط آنان و کمک به آنها برای تأمین زیرساخت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.