مقوله انتخابات در مقاطع مختلف همواره واجد اهمیت و منشا تحولات سیاسی در کشور بوده است. انتخابات 24 آذرماه از آن رو مهم ومنشا اثر است که تغییراتی را در ترکیب بندی جناح ها در پی خواهد داشت.
اکنون صف بندیهای سیاسی کشور از دو جناح راست و چپ، محافظه‌کار و اصلاح طلب، اصول‌گرا و اصلاح‌طلب فراتر رفته و به درون اصول‌گرایان رسیده است، رقابتی حساس میان دو گروه از روحانیون درون نظام در انتخابات خبرگان و اصول‌گرایان درون نظام در شوراها.
رقابت جناح‌ها در انتخابات خبرگان
در انتخابات خبرگان صحنه رقابت در اختیار طرفداران هاشمی رفسنجانی و مصباح یزدی است. هاشمی رفسنجانی ترجیح می‌دهد مانند همیشه به طور آشکار خود را در یک جناح و گروه سیاسی قرار نداده و شأن فراجناحی خود را حفظ کند، اگرچه مصباح یزدی نیز به دنبال همین روش است اما او چون تاکنون در مصادر قدرت اجرایی نبوده است طی سالهای گذشته کمتر توانسته شأنی فراجناحی برای خود ایجاد کند.
حامیان هاشمی رفسنجانی در میان روحانیون میانه‌رو در دو تشکل سابقه‌دار و قدیمی جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم جای دارند، کسانی که تلاش کردند تا با به صحنه آوردن هاشمی رفسنجانی او را در رأس فهرست انتخاباتی خود در خبرگان قرار دهند، البته این دو گروه همین تلاش‌ها را برای قرار دادن نام مصباح یزدی در لیست‌شان کردند و قرار است این دو نفر در لیست جامعتین قرار گیرند اما ارائه لیستی از سوی هواداران مصباح یزدی و اصرار آنها به علنی کردن مخالفت‌شان با هاشمی رفسنجانی، شرایط جدیدی را برای سایر روحانیون ایجاد کرده است.
اعلام لیست حامیان مصباح یزدی و تأکید آنها بر مخالفت و مرزبندی‌شان با هاشمی رفسنجانی باعث واکنش‌هایی شد؛ حمیدرضا اکرمی عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز نفی دیگران بخصوص شخص آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از سوی حامیان آقای مصباح یزدی را خلاف شرع، قانون، اخلاق و انصاف خواند و گفت: «این عده به جای تخریب دیگران بروند ببینند آن کسی که در انتخابات ریاست جمهوری از او حمایت کردند و رئیس جمهور شد آیا هیچ ایرادی در عملکرد بیش از یک سال گذشته‌اش وجود ندارد که نیاز به تذکر و انتقاد داشته باشد؟»
حتی در این ماجرا روزنامه جمهوری اسلامی نیز به طرفداری از هاشمی رفسنجانی وارد عرصه شد و در برابر مصباح یزدی موضع گرفت و نظرات رهبری در باب ولایت فقیه را مخالف مواضع مصباح یزدی دانست.
روزنامه جمهوری اسلامی درمقاله‌ای با عنوان «مخالفت رهبری با عملکرد مصباح یزدی» نوشت: «احدی از آحاد ملت حق ندارد از رهبری جلو بیفتد، آیا رهبری از عملکرد و موضع‌گیری‌های شما راضی است؟ ما قرائتی داریم که نه، شما اگر دلیلی بر رضایت ایشان از عملکرد خودتان دارید، ذکر فرمایید، البته اینکه ایشان به مؤسسه شما کمک مالی بکنند یا شما در دفتر ایشان سخنرانی کنید دلیل نمی‌شود.»
ماه‌ها بود که جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در تلاش برای بستن فهرست مشترک خود بودند، اما شرایط جدید و ورود مستقل حامیان مصباح یزدی به صحنه، کار را بر جامعتین دشوار کرده است.
اما آنچه که مهم است این که رقابت لیست‌های دو جریان روحانیون در انتخابات شدید نخواهد بود. انتظار می‌رود بسیاری از اسامی مشترک شوند اما از آنجا که رقابت بین افراد صدر لیست است (هاشمی- مصباح) رقابت اصلی در درون مجلس خبرگان شکل می‌گیرد.
از حضور مستقل هواداران مصباح‌یزدی در انتخابات خبرگان با نام «جریان سوم» یاد می‌شود.
امیر محبیان از نظریه‌پردازان جناح اصول‌گرا اختلافات موجود میان هاشمی و مصباح را عقیدتی و به نوع نگاه طیف مصباح به سیاست‌های دوران ریاست جمهوری هاشمی مرتبط می‌داند.
البته محبیان شکاف موجود را بسیار معضل‌آفرین دانسته که با مذاکرات فشرده دو طرف در حال حاضر به کمترین حد ممکن کاهش یافته ولی در هر صورت نمی‌توان این نقطه شکاف را پر کرد.
محبیان مسأله اصلی را در بروز رقابت‌های درون مجلس و در انتخابات هیأت رئیسه مجلس خبرگان و موضوع ریاست آن دانسته و معقتد است که این جایگاه به نقطه چالش دو طرف تبدیل خواهد شد.
و اما جناح دیگر یعنی اصلاح‌طلبان نیز در انتخابات خبرگان وارد خواهند شد اما از آنجا که تأثیر گذاری آنان بر انتخابات خبرگان کم خواهد بود آنها وقت خود را بیشتر مصروف انتخابات شوراها می‌کنند و رقابت روحانیون میانه‌رو و تند‌رو در انتخابات مجلس خبرگان، اصلی‌ترین رقابت در انتخابات مجلس خبرگان است و بعید است اصلاح‌طلبان بتوانند جایی در این رقابت برای خود باز کنند کما اینکه آنها از هم‌اکنون نیز صحنه را واگذار کرده‌اند.
رقابت جناح‌ها در انتخابات شوراها
تحولاتی که در انتخابات مجلس خبرگان رهبری مشاهده می‌شود، در انتخابات شوراها نیز به نوعی دیگر قابل مشاهده است.
در انتخابات شوراها در جناح اصول‌گرا دو جریان در حال رقابتند و بین اصلاح‌طلبان هم رقابتی وجود دارد طیف قدرتمند این جناح، ائتلافی قوی را میان خود رقم زده‌اند.
حضور کاندیداهای شناخته شده جناح اصلاح‌طلب می‌تواند شکاف موجود در میان اصلاح‌طلبان را افزایش دهد زیرا کاندیداهای رده‌های پایین‌تر به دلیل احتمال حذفشان از لیست اصلی، چاره‌ای جز خروج از ائتلاف و ارائه فهرست و یا فهرست‌های مستقل ندیده‌اند.
تشکیل جنبش مردمی اصلاحات از سوی گروههای کوچکتر جناح اصلاح طلب یکی از تلاشهای بعضی کاندیداهای این جناح برای قرار گرفتن در لیست انتخاباتی شوراهاست.
و اما به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان در انتخابات شوراها همانند خبرگان در حاشیه تحولات سیاسی قرار داشته باشند. آنچه که مهم می‌نماید رقابت های درونی جناح اصول‌گراست. که هر چه به انتخابات نزدیکتر می‌شویم خود را بیشتر نمایان می‌سازد.
این تضادها از زمانی تشدید شد که خانم فاطمه رجبی همسر دکتر الهام، سخنگوی دولت نوک تیز حملات خود را علیه منتقدین رئیس جمهوری از همه جناح‌ها از جمله اصول‌گرایان آغاز کرد، این حملات دلخوری‌های بسیاری را در جمع اصول‌گرایان سنتی ایجاد کرد.
هنوز موضوع فاطمه رجبی در میان اصول‌گرایان و منتقدین احمدی‌نژاد تازه بود که مهرداد بذرپاش مشاور مستعفی رئیس جمهور نیز به آن اضافه شد.
او که برای شرکت در انتخابات شوراها از سمت دولتی خود استعفا داد به نظر می‌رسد قصد دارد تا لیست هواداران رئیس جمهوری را سامان دهد و کسانی را وارد شوراها کند که به طور یکدست حامی احمدی‌نژاد باشند، زیرا بیش از 7 نفر از اعضای شوراهای دوم در کنار منتقدین رئیس جمهوری قرار گرفتند.
هواداران احمدی‌نژاد زمانی فعال صحنه انتخابات شدند که اصول‌گرایان به شدت با دخالت دولت در امر انتخابات مخالفت کرده و از احمدی‌نژاد خواستند که وارد این صحنه نشوند. این مخالفت‌ها زمانی ابراز شد که مقام معظم رهبری با تأکیدی جدی و صریح دولت را از دخالت در انتخابات برحذر داشتند. رهبری پیش‌تر نیز در جلسه‌ای با دولتمردان به صورت غیر مستقیم آنان را از ورود به رقابت‌های انتخاباتی برحذر داشته بودند.
در همین رابطه مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی با اشاره به سخنان رهبری گفت: «استعفاهای ظاهری، شائبه دخالت دولت و مسئولان اجرایی را در انتخابات تقویت می‌کند.» کروبی اضافه کرد: «اگر کسی از پست دولتی خود استعفا داده و وارد رقابت‌های انتخاباتی شود اشکالی ندارد، ولی اگر استعفا صوری باشد و شخص همچنان نفوذ خود را در دولت داشته باشد و بخواهد فعالیت‌های دولتی را در انتخابات سامان دهد آنگاه شائبه دخالت دولت در انتخابات تقویت خواهد شد که یک خطر و هشدار جدی است.»
این اعتراضات تنها محدود به اصلاح طلبان نمی‌شد، رئوفیان دبیر کل جامعه اسلامی فرهنگیان نیز در همین رابطه گفت: «همان زمان که یکی از مشاوران رئیس جمهور اعلام کرد قصد تشکیل ستاد انتخاباتی را دارد به این موضوع واکنش نشان دادم... شواهد نشان می‌دهد حرکات این چنینی از سمت برخی از دولتمردان صورت گرفته و حتی برخی با تشکیل ستادی با عنوان حامیان رئیس جمهور بر این موضوع دامن زده و قصد فعالیت در امر انتخابات را دارند.»
سید رضا اکرمی عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز نیز استعفای صوری دولتی‌ها را خلاف سخنان رهبری و نوعی رانت سیاسی دانست و گفت: «از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون با این مشکلات روبه‌رو بوده‌ایم که برخی احزاب و تشکل‌های غیر قانونی به مجرد اینکه انتخاباتی پیش می‌آید به صحنه آمده و پس از پیروزی جذب قدرت شده و از آن استفاده می‌کنند.»
احمد توکلی و چهره‌های دیگری از اصول‌گرایان مجلس نیز طی نطق‌های پیش از دستور خود به انتقاد از دخالت‌های دولت در امر انتخابات پرداختند.
اینک اصول‌گرایان با جریان هواداران احمدی‌نژاد روبه‌رو شده‌اند. این جریان به شکلی در حال فعالیت است که برخی تحرکات اصول‌گرایان دیگر مانند تشکیل شورای معتمدین اصول‌گرایان را نیز تحت‌الشعاع خود قرار داده است.
به نظر می‌رسد رقابت در درون اصول‌گرایان به قدری جدی شده که آنها دیگر اصلاح‌طلبان را فراموش کرده‌اند، البته اصول‌گرایان به خوبی می‌دانند که اصلاح‌طلبان چندان قدرتی برای تهدید آنها در دست ندارند و لذا به نظر می‌رسد همانند مجلس خبرگان، در انتخابات شوراها نیز رقابت اصلی در درون اصول‌گرایان جریان دارد.
