به گزارش همشهری آنلاین، برندهای لوکسی مانند فندی، شنل و سیسیلی کپنهاگ تا کنون بارها از طرح شطرنجی کوفیه (چفیه) به عنوان بخشی از طراحی مجموعه‌های فصلی خود استفاده کرده‌اند. کاربرد خلاقانه این نقوش چشم‌نواز و ساده اما، با ابراز نگرانی مبارزان و فعالان فلسطینی روبرو گشت؛
کوفیه نماد «خلع ید، آوارگی سیستماتیک، کشتارهای غیرقانونی و ظلم» است. این را عمر خوری، یک طراح مد فلسطینی‌الاصل گفت و افزود تلاش برای حفظ این معنای اصیل، اکنون به حرکتی جهانی برای حمایت از فلسطین منتج شده است.
در پی جنگ ۲۰۲۱ در غزه و شنیده شدن صدای مظلومیت فلسطین در جهان، افراد زیادی برای ابراز همبستگی با فلسطینیان و اعتراض به اشغالگران به استفاده از این سربند روی آورده‌اند تا جایی که انگلیس هفته گذشته استفاده از کوفیه و پرچم فلسطین را در مدارس خود ممنوع اعلام کرد.
اگرچه این طرح منحصر به فلسطین نیست و رنگ‌های مختلف آن در مناطق مختلف جهان عرب وجود دارد اما در سطح بین‌المللی بیشتر به عنوان نمادی از تلاش برای تعیین سرنوشت فلسطین شناخته می‌شود. کلمه کوفیه خود به معنای «مربوط به کوفه» است و در اشاره به این شهر که در امتداد رود فرات در عراق قرار دارد وضع شده اما اطلاعات کمی در مورد ریشه‌های کوفیه در دست است.
یک گزارش حاکی از آن است که در قرن هفتم و طی نبردی بین نیروهای عرب و فارس در حوالی کوفه، اعراب از بندهای ساخته شده از موی شتر (عِقال) برای محکم کردن سربندهای کوفی خود و شناختن همرزمان در تب و تاب جنگ استفاده می‌کردند و بعد از پیروزی آنها را نگه داشتند.
برخی دیگر می‌گویند این پارچه ریشه در پیش از اسلام دارد و توسط کشیش‌های سومری و بابلی حدود ۵۰۰۰ سال پیش در بین‌النهرین پوشیده می‌شده است.
«آنو لینگالا»، نویسنده کتاب «تاریخ سیاسی-اجتماعی کوفیه» گفت استفاده از این سربند برای پوشاندن پشت گردن از آفتاب تابستان و سرما در زمستان رایج بوده؛ به گفته وی پوشاندن سر یکی از اصول مهم در فرهنگ سنتی فلسطین است.
بسیاری از مردان خلیج، حتی کودکان از کوفیه سفید استفاده می‌کنند و آن را با نواری مشکی رنگ به نام عِقال تثبیت می‌کنند. این پارچه مربع شکل که معمولا به شکل یک مثلث تا می‌شود در روزگاران قدیم، حتی قبل از ظهور اسلام نیز برای پوشاندن سر در حجاز قدیم، بخشی از لباس یک مرد بوده؛ برخی نیز معتقدند طرح سفید و قرمز آن تنها چند دهه قبل وارد عربستان شده است.
پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی طی جنگ جهانی اول و شورش اعراب علیه سلطه و استعمار انگلیس در سال ۱۹۳۶، ملی‌گرایان فلسطینی از کوفیه به عنوان ابزاری برای پوشاندن چهره و پنهان کردن هویت خود استفاده کردند. پس از آن بود که این سربند به نشانه‌ای برای همبستگی تبدیل شد و بعد از «روز نکبت» و تأسیس کشور جعلی اسرائیل به عنوان نماد اصلی ملت فلسطین باقی ماند.
لینگالا به این نکته اشاره کرد و افزود: «همانطور که هویت جمعی فلسطینیان و حق آنها بر سرزمین خود به طور فزاینده‌ای مورد تهدید قرار گرفت، سعی کردند مواردی را برای نشان دادن تداوم فرهنگی خود حفظ کنند.» سال‌ها بعد، در دهه ۱۹۶۰، رهبر فلسطین، یاسر عرفات، این لباس را در مجامع جهانی رواج داد.
به گفته ماها ساکا، رئیس مرکز میراث فلسطین، «ابو عمار (عرفات) هرگز بدون آن (کوفیه) در هیچ رویدادی دیده نمی‌شد.» کوفیه او همیشه با دقت روی سرش قرار می‌گرفت و انتهای بلندتر آن روی شانه راستش می‌افتاد؛ برخی می‌گویند که تداعی‌گر نقشه فلسطین قبل از ۱۹۴۸ بود.
به گفته تد سوئدبورگ، استاد انسان شناسی دانشگاه آرکانزاس، هنگامی که مقامات اشغالگر اسرائیل استفاده از پرچم فلسطین را از سال ۱۹۶۷ تا زمان توافق اسلو در سال ۱۹۹۳ ممنوع کردند، این روسری به نمادی قدرتمند تبدیل شد.
امروزه نیز، اکثر مردان عرب کوفیه را که در اردن و سوریه به آن شماغ و در کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز غتره گفته می‌شود استفاده می‌کنند. این پوشش به طور مشخص عربی اما غیر مذهبی است، زیرا مسیحیان عرب، مسلمانان، دروزی‌ها و حتی افراد سکولار آن را در سراسر منطقه و در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف و مربوط به منطقه یا قبیله خود می‌پوشند.
سادگی و راحتی این سرپوش پنبه‌ای آن را به مدی جهانی در شهرهایی مانند توکیو و پاریس نیز تبدیل کرده است. با این حال نتیجه جستجوی گوگل برای عبارت «تروریست‌ها چه می‌پوشند» تصاویری از این روسری شطرنجی را نشان می‌دهد.
امروز کوفیه بر گردن فعالان حقوق بشر، معترضان ضد جنگ، ستارگان ورزشی و افراد مشهور، فراتر از جنسیت، دین و ملیت قرار گرفته و به عنوان پرچم غیر رسمی ملت و مترادف با آرمان فلسطین شده است. وضعیت کوفیه به عنوان شمایل ملیت فلسطین بلامنازع است؛
برخی مردم، دوخت‌های مشخص سیاه و سفید روی پارچه کوفیه را نمادی از تور ماهیگیری و برخی دیگر آن راشاخه‌های زیتون می‌دانند که هر دو برای ساکنان حاشیه مدیترانه اموری حیاتی هستند. یک هنرمند فلسطینی طرح شطرنجی آن را به شکل «سیم‌های خاردار» می‌داند و توضیح می‌دهد که این الگو می‌تواند وضعیت اشغالی فلسطین را به تصویر بکشد.
به هر حال این سربند سیاه و سفید که نه‌تنها توسط دانشجویان ضد جنگ در دهه ۷۰ میلادی، که توسط نلسون ماندلا و فیدل کاسترو هم استفاده شده، امروز در عمل و بیش از هر زمانی به نمادی برای اعلام همبستگی با مردم فلسطین تبدیل شده است.
منابع: میدلایستآی، الجزیره،عربی، الجزیره انگلیسی، گاردین، عرب نیوز، ابنا انگلیسی
نظر شما