هویت بخشی به اجتماعات محلی

همشهری آنلاین- علی الله سلیمی: موقعیت جغرافیایی و ترکیب جمعیتی مناطق شرق تهران نشان می‌دهد خصلت اصلی و پیوسته رشد و شکل‌گیری بخش‌های وسیعی از این مناطق در تمام این سال‌ها با موقعیت حاشیه‌ای و مهاجرپذیری آن پیوند داشته تا جایی که اکنون این امر در تعیین هویت و سیمای شهری مناطق شرقی پایتخت نقش اصلی و قطعی پیدا کرده است. بر اساس اطلاعات آماری موجود تعداد مراکز فرهنگی و اجتماعی در این مناطق نسبت به سایر بخش‌های شهر تا حدودی پایین است. شاید به همین دلیل باشد که میزان مشارکت اجتماعی و فرهنگی شهروندان این مناطق هم در برخی مقاطع پایین ارزیابی شده است. در این خصوص می‌توان گفت تحقق توسعه محلی بدون احیای اجتماعات محلی، حفاظت از حوزه محلی و تأمین مشارکت محلی امکان‌پذیر نخواهد بود. اگر قرار است با شعار محله‌محوری به سمت افزایش مشارکت شهروندان در مدیریت شهری و همچنین توسعه محله‌ای حرکت کنیم ضرورت دارد تا بسترهای لازم در این خصوص را از طریق مواردی چند مهیا سازیم. مورد اول، گسترش فضاهای عمومی همچون بوستان‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی و سرای محله یا فرهنگسراها است؛ نقاط یاد شده مکان‌هایی هستند که شهروندان این فرصت را پیدا می‌کنند که با یکدیگر تعامل و تبادلات اجتماعی مؤثر داشته باشند. در واقع در چنین مکان‌های فرهنگی و اجتماعی و عمومی امکان شکل‌گیری روابط اجتماعی و در نتیجه ارتقای سرمایه‌های اجتماعی فراهم می‌شود. مورد دوم، تقویت اجتماعات محلی است. در این خصوص، انجمن‌های محلی، گروه‌های همسالان و هیئت‌های مذهبی، انواع گروه‌های محله‌محور محسوب می‌شوند که اگر به‌طور پیوسته و مؤثر فعالیت کنند، به نوعی در شکل‌گیری هسته‌های اجتماعی در محله‌ها می‌توانند مفید و مؤثر باشند. به بیان دیگر، این گروه‌های فعال محلی هستند که به اهالی محل هویت می‌دهند و اعتماد عمومی را میان آنها به‌وجود می‌آورند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان امور اجتماعی که روی برنامه‌های محله‌محور تمرکز دارند و کار می‌کنند، اجتماعات محلی آن بخشی از جامعه محلی هستند که می‌توانند بار اصلی توسعه محلی را بر دوش بکشند. به‌طور مثال، طی سال‌های اخیر، شورایاری‌ها، به‌عنوان نمایندگان منتخب مردم در محله‌ها توانسته‌اند بستر مناسبی را فراهم کنند تا اجتماعات محلی تصمیم‌گیری مشارکتی در بستر محله‌ها را تجربه کنند. این رویکرد در سایر حوزه‌های عمومی هم به همین شکل قابل تعمیم است. از شاخص‌ترین اقدامات مدیریت شهری در این زمینه که در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته، ساخت و احیای پاتوق‌های محلی است که با استقبال شهروندان مواجه شده است. توسعه فعالیت‌هایی از این دست می‌تواند به هویت‌بخشی به اجتماعات محلی منجر و باعث استحکام آن شود.