واژه‌ي «روزنامه» بسیار کهن است. شکل قديمي آن «روزنامجه» بود، اما معنی امروزی را نداشت و در واقع به گزارش‌هایی روزنامجه مي‌گفتندکه وقایع‌نگاران به دولت ارائه مي‌كردند؛ مثلاً صاحب بن عباد، وزیر مشهور آل بویه، روزنامجه داشته و وقایع روزانه را در آن ثبت می‌کرد.
اما روزنامه به معنی امروزی، کاغذ اخبار نامیده می‌شد که ترجمه‌ي تحت‌الفظی واژه‌ي انگلیسی newspaper است. این روزنامه‌ها در ابتدا برگه‌های کوچکی از اخبار دولت و دربار بوده که تنها در محیط نزدیک دربار پخش می‌شد.
در این‌جا سه‌تا از اولين روزنامه‌هایی را که در ایران منتشر مي‌شد، معرفي مي‌كنم.
«وقایع‌اتفاقیه» از اولین روزنامه‌های ایرانی است که احتمالاً اسمش به گوشتان خورده است. اين روزنامه در شماره‌ي اول با نام «روزنامجه‌ي اخبار دارالخلافه‌ی تهران» منتشر شد.
این روزنامه در زمان ناصرالدین‌شاه و به دستور و زیر نظر امیرکبیر منتشر شد؛ هفته‌ای یک‌بار در چهار تا هشت صفحه با چاپ سنگی.
مطالبش شامل مطلب‌هاي سودمند علمی، اخبار ایران و خارج، آگهی‌ها و قیمت اجناس بود. هم‌چنین در ابتدای آن مطلبي درباره‌ي اخبار دربار، مانند شکار شاه نوشته می‌شد.
«حکیم الممالک» روزنامه‌ي ناصرالدين‌شاه است. ناصرالدین‌شاه که به روزنامه‌نگاری علاقه‌مند شده بود، (بله! ایشان همکار ما محسوب می‌شوند!) روزنامه‌ای منتشر كرد كه تمام مطالبش را خودش می‌نوشت و مدیریت آن با حکیم‌الممالک بود.
این روزنامه شامل سفرنامه و مجموع یادداشت‌های ناصرالدين‌شاه بود با خط نستعلیق خوش و با تصويرهايي به قلم میرزابزرگ غفاری (پدر کمال‌الملک).
«صوراسرافیل» 9 ماه بعد از انقلاب مشروطه به کوشش میرزا قاسم‌خان تبریزی، میرزا جهانگیرخان شیرازی (از آزادی‌خواهان بنام ایران) و میرزا علی‌اکبر دهخدا انتشار یافت.
مطالب این روزنامه با زبانی ساده و عبارات طنز‌آميز و مناسب عامه‌ي مردم نوشته می‌شد. نوشته‌هایش شامل شعر و نثر بود، اما اهمیتش به دلیل مقالاتی بود که دهخدا با عنوان «چرند و پرند» و با امضای دخو (یا خرمگس، اسیرالجوال، برهنه‌ي خوشحال و نخود همه آش) می‌نوشت.
دخو دقیق‌ترین طنزنویس عصر خود بود و با نثر ویژه‌اش در نوشتن مقالات صوراسرافیل بنیان‌گذار نثر انتقادی فارسی شناخته شده است. نوشته‌های این روزنامه گرچه مشکلات جامعه را بیان می‌کرد، اما همواره سرشار از امید به ایرانیان و در جهت بیداری آنان بود.
مریم زنده‌بودی، 16ساله
خبرنگار افتخاري از بوشهر
منبع: كتاب «از صبا تا نیما»، نوشته‌ي یحیی آرین‌پور، انتشارات زوار
نظر شما