گام‌های جهانی پایتخت برای توسعه،‌پیشرفت و عدالت

 این جایزه نشان از حضور فعال دیگری از سوی شهرداری تهران در مناسبات بین‌المللی دارد. لوح برترین تجارب شهری که به شخص محمدباقر قالیباف تحویل شد جدای از موفقیت‌هایی است که شهرداری تهران توانسته پیش‌تر در واشنگتن، برزیل و تهران کسب کند. نگاهی به فعالیت‌های شهرداری تهران که جامعه جهانی را ترغیب به معرفی تهران به‌عنوان یکی از الگوهای موفق در مدیریت شهری کرده است بیانگر آن است که اکنون مدل‌های آزموده‌شده در مدیریت شهری تهران قادر به تعریف مدیریت مدرن در دیگر شهرهای آسیایی و حتی بیرون از مرزهای آسیاست.

تهران در میان پنج شهر برتر جهان در توسعه حمل و نقل عمومی

توسعه خطوط مترو و گسترش آن در گوشه و کنار شهر، راه‌اندازی خطوط اتوبوسرانی تندرو، توسعه دیگر خطوط اتوبوسرانی و ارتقای کیفیت اتوبوس‌های به‌کارگرفته شده و مناسب‌سازی ناوگان تاکسیرانی سرانجام موجب مطرح شدن ایران در مدیریت شهری جامعه جهانی شد. شهرداری تهران توانست افتخار بین‌المللی را در حوزه توسعه سیستم حمل‌ونقل عمومی در سال 89 کسب کند و نام تهران را در ردیف پنج شهر برتر جهان قراردهد.

اتوبوس‌های تندرو یا بی‌‌‌آر‌تی برای نخستین‌بار در سال 86 راه خود را در یکی از اصلی‌ترین خیابان‌های شهر پیدا کردند؛ سیستمی که به سرعت با اقبال مردم مواجه شد و همین امر نیز دلیلی شد برای اینکه توسعه این خطوط طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته با جدیت بیشتری دنبال شود.

اتفاقات در ناوگان حمل‌و نقل عمومی پایتخت موجب شد تا چهار مؤسسه معتبر جهانی در زمینه حمل‌ونقل عمومی که هر سال همایش سالانه حمل‌ونقل و توسعه پایدار را برگزار می‌کنند توجه جدی به ایران داشته باشند. سازمان‌های بین‌المللی با رصد فعالیت‌های انجام شده برای توسعه پایدار حمل‌ونقل عمومی در شهرهای بزرگ جهان، شهر تهران را در کنار چهار شهر گوانجو در چین، لئون در مکزیک، نانت در فرانسه و لیما در پرو شایسته دریافت جایزه جهانی دانستند. در نهایت نیز مراسم انتخاب جایزه جهانی حمل‌ونقل پایدار سال 2011 با حضور بیش از 500نفر از مدیران شهری، شهرداران، استادان برجسته دانشگاه‌های جهان و کارشناسان ارشد شهری و حمل‌ونقل، در واشنگتن برپا شد. بد نیست این نکته را هم بدانید که همایش جهانی انتخاب برترین‌های سالانه حمل‌ونقل و توسعه پایدار جهان از سوی هیأتی متشکل از چهار مؤسسه معتبر جهانی شامل انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل عمومی‌ (UITP)، سازمان برنامه محیط‌زیست سازمان‌ملل(UNEP)، مؤسسه GTZ و دپارتمان امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل، همه ساله در واشنگتن آمریکا برگزار می‌شود.

عضویت تهران در شبکه جهانی جامعه ایمن

سازمان بهداشت جهانی که از دهه‌های قبل به‌طور روزافزون در موضوع پیشگیری از آسیب‌های زندگی شهری و ارتقای ایمنی شهروندان فعالیت کرده است بر ضرورت گنجانده شدن موضوع ارتقای ایمنی و پیشگیری از آسیب در برنامه‌های ارتقای سلامت عمومی تأکید دارد. نخستین کنفرانس بین‌المللی حوادث و پیشگیری از آسیب‌ها در سال 1983در استکهلم سوئد برگزار شد و همانجا بود که مفهوم «جامعه ایمن» تبیین و پس از آن بیانیه «جوامع ایمن» به‌عنوان یک سند بنیادین تصویب شد. براساس این سند جهانی همه افراد بشر دارای حق برابر در برخورداری از سلامت و ایمنی هستند. بر همین اساس شهرداری تهران نیز بنا بر مأموریت سازمانی خود با رویکرد دستیابی به توسعه پایدار شهری و در راستای سند چشم‌انداز 20ساله جمهوری اسلامی ایران در افق 1404هجری شمسی و در راستای مسئولیت و تعهدی که در برابر ارتقای عادلانه ایمنی شهروندان دارد، از سال 1386با تأسیس شورای سیاستگذاری جامعه ایمن شهر تهران اقدام به اجرای مدل جامعه ایمن (مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت) در مناطق شهرداری کرد.

از سال 1386نیز پروژه جامعه ایمن با بومی‌سازی و الگوی علمی مبتنی بر شواهد در کلانشهر تهران به‌صورت منطقه‌ای به اجرا گذاشته شد، به‌صورتی که در سال 1388منطقه 22تهران و در 21مهرماه 1389مناطق 21، 20، 10، پنج و چهار و در مهرماه 1390مناطق18، 16، 15، 14، 13، سه، دو و یک طی‌مراسم ویژه‌ای به شبکه جهانی جوامع ایمن پیوستند. هم‌اکنون پروژه جامعه ایمن در سایر مناطق تهران در حال اجراست و انتظار می‌رود که تا پایان سال 1391مناطق باقیمانده نیز به شبکه جهانی جوامع ایمن بپیوندند. باو هنریکسون، کارشناس دفتر مرکز همکاری‌های سازمان بهداشت جهانی، در مراسم الحاق پنج منطقه تهران به جامعه ایمن جهانی که در مهرماه سال 89 برگزار شد، این الحاق همزمان را یک رکورد جهانی دانست. به گفته وی شهرداری تهران با این اقدام جان بسیاری از افراد را نجات داده و اگر امروز شهروندان در خیابان‌های تهران سالم حرکت می‌کنند به‌دلیل زحمات مدیریت شهری است.

نماینده سازمان جهانی بهداشت همچنین در مراسم الحاق هشت منطقه دیگر پایتخت به جامعه ایمن ضمن تشکر از مدیریت شهری گفته بود: با الحاق این مناطق، تهران دویست‌وپنجاه و هفتمین عضو شبکه جهانی ایمن می‌شود. پیوستن به جامعه ایمن جهانی منشوری دارد که شهرداری تهران آن را برای معاونان، شهرداران مناطق و نواحی، مدیران کل، مدیران عامل شرکت‌ها و روسای سازمان‌های شهرداری تهران تبیین کرده است تا با هماهنگی شورای سیاستگذاری جامعه ایمن شهر تهران، ضمن اتخاذ سیاست‌های حامی ایمنی، توسعه محیط‌های ایمن، تقویت اقدامات ایمنی، توسعه خدمات و محصولات ایمن و توانمندسازی شهروندان برای تأمین، حفظ و ارتقای ایمنی خود، خانواده، محله و شهری که در آن زندگی می‌کنند، نسبت به توسعه شاخص‌های شش‌گانه جامعه ایمن در حوزه مدیریتی مربوطه اقدام کنند.

رتبه جهانی برای ارتقای کیفیت زندگی شهری

شهرداری تهران غیر از قرارگرفتن بین پنج شهر برتر در توسعه حمل‌ونقل عمومی، موفق به قرار‌دادن نام خود در 10شهر برتر جهان در زمینه ارتقای کیفیت زندگی شهروندان شد. بدین‌ترتیب جایزه دهمین اجلاس متروپولیس در شهر ریودوژانیرو در برزیل به شهرداری تهران اعطا شد. این جایزه به‌دلیل تلاش برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، به‌ویژه در زمینه توسعه حمل‌ونقل عمومی و بهره‌گیری از روش‌های مناسب نظیر سامانه اتوبوسرانی تندرو و دوچرخه‌های عمومی به تهران تعلق گرفت. 162کشور در بخش کلانشهرهای خود برای دریافت این جایزه با یکدیگر رقابت کردند و داوران این جایزه نیز شهرداران کلانشهرهای جهان بودند.

جایزه متروپولیس که معتبر‌ترین جایزه بین‌المللی در زمینه مدیریت شهری در دنیاست هر سه سال یک‌بار به کلانشهر‌ها اعطا می‌شود و در دوره قبلی، سال ۲۰۱۰ ملاک ارزیابی برای دادن جایزه قرار گرفت. جدای از تهران، شهرهایی نظیر ملبورن، مونترال، سئول، تایپه، مکزیکوسیتی و ریودوژانیرو نیز از سوی دهمین اجلاس متروپولیس مورد قدردانی قرار گرفتند.

تهران، شریک سازمان اسکان بشر سازمان ملل متحد

توافقنامه شهرداری تهران و سازمان اسکان بشر سازمان ملل متحد از دیگر موفقیت‌های شهرداری تهران در سال‌های اخیر است. مواد 10گانه توافقنامه بین شهرداری تهران و سازمان اسکان بشر ملل متحد (UN. HBITAT)، زمینه‌ساز گسترش تعامل و ارتباطات علمی، آموزشی، پژوهشی، فنی و تخصصی شهرداری تهران در عرصه بین‌المللی است.

یکی از ابعاد این تعامل امکان ارائه خدمات علمی و پژوهشی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران به دیگر شهرهای منطقه است. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری تهران در این توافقنامه عهده‌دار آماده‌سازی‌ اطلس سکونت پایدار شهری برای منطقه خاورمیانه و غرب آسیا شده است. بدین‌ترتیب جشنواره سالانه پژوهش و نوآوری در حوزه مدیریت شهری که چهاردوره قبلی آن از سوی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری تهران برگزار شده است، براساس بند سه این توافقنامه، به یک رویداد بین‌المللی تبدیل خواهد شد تا با ایجاد جایزه جهانی با همان محتوا زمینه حضور و مشارکت سایر کشورها در این جشنواره را فراهم کند.

دکتر ادواردو مورنو لوپز، معاون سازمان اسکان بشر سازمان ملل متحد نیز در ملاقات خود با رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری تهران از تلاش‌های علمی و پژوهشی شهرداری تهران ازجمله سازماندهی جشنواره سالانه پژوهش و نوآوری در حوزه مدیریت شهری تقدیر کرد. سابقه همکاری شهرداری تهران با مرکز اسکان سازمان ملل متحد البته به اوایل سال88 و به زمانی باز‌می‌گردد که طرح جامع درآمدهای شهرداری تهران، به‌عنوان طرح برتر از سوی مرکز اسکان بشر سازمان ملل متحد برگزیده شد.

طرح جامع درآمدهای پایدار که بنا بود از سال 1362برای خودکفایی شهرداری‌ها از سوی دولت به مجلس ارائه شود، اواخر سال86 از طریق شهرداری تهران به شورای اسلامی شهر ارائه شد و مورد موافقت و تصویب اعضای شورا قرارگرفت. براساس این طرح بناست هر سال پنج درصد از درآمدهای ناپایدار شهری کاسته و به سبد درآمدی پایدار افزوده شود.

قالیباف در جمع شهرداران برتر جهان

انتخاب شهرداران برتر جهان از سوی بنیاد سیتی‌مایور(city mayor) هر دوسال یک‌بار صورت می‌گیرد. در این انتخاب به شهردارانی توجه می‌شود که سهم بالایی نیز در توسعه جامعه شهری خود ایفا کرده و چشم‌انداز مناسبی در زندگی شهری و حتی اشتغال‌زایی ایجاد کرده‌اند که در سال2008 شهردار تهران مدنظر قرار گرفت.

بنیادسیتی‌مایور که در لندن مستقر است با ایجاد پروژه‌ شهردار جهانی هر دو سال یک‌بار اقدام به برگزاری دوسالانه انتخاب شهردار برتر جهان براساس شاخص‌های توسعه و رفاه شهری و انتخاب شهروندان می‌کند تا بدین‌ترتیب موفق‌ترین شهرداران جهان را در یک رده‌بندی حرفه‌ای مشخص کند.

هدف از این پروژه نیز معرفی شهردارانی برجسته به شهروندان در سراسر جهان است که در مدیریت شهری خود، توانایی، صداقت، افزایش آگاهی اجتماعی و رفاه اقتصادی، تأمین امنیت برای شهروندان و حفاظت از محیط‌زیست را درنظر گرفته باشند. این بنیاد در سال 2008 محمدباقر قالیباف، شهردار تهران را به‌عنوان هشتمین شهردار موفق جهان با توجه به شاخص‌های اعلام‌شده معرفی کرد تا بدین‌ترتیب برای نخستین بار یک شهردار ایرانی در میان برترین شهرداران جهان قرار بگیرد.

بنیاد جهانی سیتی‌مایور در آنچه از معرفی شهردار تهران به‌عنوان هشتمین شهردار برتر جهان آ‌ورده است، اعلام کرد: شهردار تهران در سراسر دوران مدیریت خود تاکنون برای نوسازی زیرساخت‌های پایتخت ایران و توسعه خدمات عمومی تلاش کرده است. براساس شاخص‌های این بنیاد، محمدباقر قالیباف به‌دلیل اصلاح خدمات عمومی به شهروندان از قبیل توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، تشکیل شوراهای محله در 380 نقطه از پایتخت، استفاده از مشارکت بیشتر بخش‌ خصوصی در پروژه‌های زیربنایی جدید شهر تهران و شفافیت و پاسخگویی شهردار تهران در فرایند بودجه‌بندی، مورد توجه داوران بنیاد جهانی سیتی‌مایور قرار گرفت. این بنیاد از توسعه ناوگان حمل‌ونقل ریلی در شهر تهران و اشتیاق به استفاده شهروندان از مترو به‌ عنوان نقاط قوت دیگر شهردار تهران نام برد و اعلام کرد که قالیباف به شکل فعال به سرمایه‌گذاری در نوآوری و نظارت بر مدیریت ترافیک و حمل‌ونقل عمومی پرداخته است.

نشست جهانی شهرداران آسیایی در تهران

دو سال پیش از آنکه نخستین اجلاس شهرداران آسیایی در تهران تشکیل شود، انجمن پارلمان‌های آسیایی برای صلح(AAPP)در نوامبر سال2006شامل پارلمان‌ها و مجالس 19کشور عضو و 18کشور ناظر، به سازمان بین‌المجالس پیشرو به نام «مجمع پارلمان‌های آسیایی»(APA) تغییر رویکرد داد. اعضای APA دست‌کم دوبار در سال برای ترویج دیدگاه انسجام بیشتر آسیا تشکیل جلسه می‌دهند و عناوینی که در این اجلاس مورد توجه قرار می‌گیرد و به‌گونه‌ای اهداف این اجلاس محسوب می‌شود، ایجاد بازار مشترک انرژی آسیا، برقراری پیمان دوستی در آسیا، توجه به تنوع فرهنگی در آسیا و مبارزه با فساد و ترویج حکمرانی خوب و همچنین توجه به مسائل زیست‌محیطی با هدف کاشتن یک‌میلیارد درخت در آسیا و ایجاد پایداری زیست‌محیطی در این قاره کهن است. برای نخستین‌بار APA در 20 نوامبر 2007 از دولت‌های محلی، شوراها و شهرداران خواست تا اطلاعات و تجربه‌هایشان را با دیدگاهی مبنی بر ترغیب همکاری و انسجام در آسیا مبادله کنند. اجلاس شهرداران آسیایی برای نخستین بار در سال2008 در شهر تهران با حضور کارشناسان، متخصصان و شهرداران 46کشور آسیایی تشکیل شد. دبیرخانه دائمی این اجلاس در تهران استقرار یافت و نخستین اعضای هیأت مدیره مجمع شهرداران آسیا شامل 811 شهر از هشت کشور جمهوری اسلامی ایران، بحرین، قطر، فلسطین، ترکیه، ویتنام، پاکستان و تایلند هستند.

موضوعاتی که در این اجلاس مورد توجه قرار گرفت شامل مبارزه با حاشیه‌نشینی و فقر شهری، غنی‌کردن زندگی درونی شهر، پرداختن به گسترش شکاف درون شهرها، کشورها و میان آنها و مدیریت توسعه شهری بود. کیفیت زندگی نیز از مسائلی بود که به‌طور مستقیم بر دیدگاه اتحاد آسیایی و برنامه اولویت‌های اصلی در هر شهر بزرگ آسیا تکیه داشت. از موفقیت‌های دیگر شهرداری تهران در حضور بین‌المللی خود، برگزاری همین اجلاس بود که با پیام دبیرکل سازمان ملل در تهران گشایش یافت تا شهرداران آسیایی به‌منظور تحقق شعار «آسیا برای شهروندان و همگرایی برای زندگی بهتر» با یکدیگر تلاش کنند. شهرداران آسیایی در بیانیه پایانی این اجلاس ابتکار محمدباقر قالیباف برای سازماندهی اجلاس شهرداران آسیایی به‌عنوان نهادی جدید با هدف ارتقا و تسهیل همکاری بیشتر و ارتباط شبکه‌ای میان شهرداران و شهرداری‌های کلانشهرهای آسیایی را ستودند.