همشهری آنلاین: چهل و نهمین شماره فصلنامه موسیقایی ماهور با مطالب متنوع در حوزه‌های مختلف موسیقی منتشر شد.

ماهور49

 به گزارش همشهری آنلاین نخستین مقاله‏ى این شماره مطلبى است درباره‏ى مفهومِ یُل در موسیقى و فرهنگ موسیقایىِ ترکمنى که توسط اسلاوُمیرا ژِرانسکا کُمینِک، قوم‏موسیقى‏شناسِ لهستانى، نوشته شده است. این مقاله پیش از هر چیز به گستردگىِ این مفهوم، که پس‏زمینه‏هاى مذهبىِ شَمَنى را به کارگان(رپرتوار) بخشى‏ها مرتبط مى‏کند، مى‏پردازد و در تبیینِ این گستردگىِ جالب‏توجه از ریشه‏شناسىِ لغوى نیز مدد مى‏گیرد.

اگر، پیش از این، ارتباطِ تاریخىِ میانِ بخشى و شخصیتِ شمنِ قبایلِ ترک و مغولِ آسیاى مرکزى بر اهلِ نظر روشن بود، ژِرانسکا کُمینِک با بررسىِ واژه‏ى دیگرى غیر از خودِ کلمه‏ى «بخشى» - که مطالعاتِ پیشین آن را به شمن مرتبط مى‏کرد - این رابطه را باز هم مستندتر مى‏کند و دلایل تازه‏اى براى تقویت فرضیه‏ى مذکور ارائه مى‏دهد. گذشته از آن، معناهاى موسیقایىِ این واژه، که مؤلف با دقت آنها را تبیین مى‏کند، نه‏تنها باز بر دلایلِ وجود این ارتباط مى‏افزاید، بلکه براى خواننده‏ى ایرانى - هرچند مؤلف به آن توجه نکرده است - مى‏تواند کلیدى براى تفکر درباره‏ى مفهومِ «راه» در موسیقىِ حوزه‏ى ایرانى عربى ترکى ارائه دهد، چراکه اصطلاحِ «راه» احتمالاً از دوره‏ى باستان در موسیقى ایرانى حضور داشته است.

در بخشِ «مفاهیم بنیادین»  این شماره فصلنامه مطلبى آمده که پیشگفتارِ کتابى است بسیار مهم، حاوى مجموعه‏مقالاتى درباره‏ى زیست‏موسیقى‏شناسى. این گرایشِ نسبتاً تازه در حوزه‏ى مطالعاتِ موسیقى قصد دارد مباحثى را که قوم‏موسیقى‏شناسى از دهه‏ى پنجاهِ قرن بیستم همچون تابو به آنها مى‏نگرد و از آنها اجتناب و غفلت مى‏کند دوباره با بینشى تازه به بحث بگذارد؛ مباحثى مثل جنبه‏هاى تکاملىِ موسیقى در ارتباط با تکاملِ زیست‏شناختىِ انسان و به‏ویژه جهانشمول‏هاى موسیقى - که درباره‏ى آن مطلبِ باز هم بسیار مهمى در شماره‏ى گذشته‏ى فصلنامه از ژان‏ژاک نَتیه چاپ شد.

جالب است که در این کتاب، که آشکارا قوم‏موسیقى‏شناسىِ کلاسیک را به چالش مى‏طلبد، چهره‏ى سرشناسِ قوم‏موسیقى‏شناسىِ جهان، برونو نتل، نیز با مقاله‏اى حضور دارد. با اینکه دغدغه‏ى این گرایش در اصل اتکا به مطالعاتِ مربوط به تکاملِ زیست‏شناختىِ توانایىِ موسیقى، در کنار مطالعاتِ مشابه درباره‏ى زبان، براى پرتوافکنىِ هرچه‏بیشتر بر نحوه‏ى تکاملِ بشر است، اما امید است چنین گرایشى - اگر به ورطه‏ى گزاف‏کارى نیفتد - نکات مهمى درباره‏ى وجوه اشتراک موسیقى‏هاى جهان و، درنتیجه، درباره‏ى ماهیتِ موسیقى به عنوان پدیده‏اى مستقل از فرهنگ - چیزى که قوم‏موسیقى‏شناسىِ کلاسیک تمایلى به پذیرشِ آن ندارد - روشن کند.

مقاله‏ى بخشِ نقد مطلبى است از پاُل بُگُسیان، فیلسوفِ شناخته‏شده، درباره‏ى توانایى بیانگرىِ موسیقى که مکمل بحث‏هایى است که پیش از این در این باب به خصوص در شماره ویژه نقد این فصلنامه منتشر شده بود. بُگُسیان، بدون اینکه وارد جزئیات شود، تأملِ کوتاهى مى‏کند بر دو نظریه در این زمینه؛ یکى از آنِ اسکروتِن که مفهومِ استعاره را در بیانگرىِ موسیقى مطرح مى‏کند و دیگرى از آنِ لِوینسِن که بر خبرگىِ شنونده‏ى گونه‏اى به‏خصوص براى نسبت‏دادنِ بیانگرى به موسیقى تأکید مى‏کند.

در بخش مقالات، کیوان آقامحسنى به بحث درباره‏ى سیاست‏هاى فرهنگىِ دولتى و غیردولتىِ مربوط به موسیقى در دوره‏ى پهلوىِ اول مى‏پردازد و میزان پذیرش و تأثیر آنها بر حیات موسیقایىِ کشور را، به‏ویژه با استناد به عنوانِ صفحاتِ تولیدشده در این دوره، بررسى مى‏کند.

احسان ذبیحى‏فر  نوازنده کمانچه و‌ْآهنگساز که از جمله کارهای او می‌توان به چند تصنیف و قطعه در آْلبوم سرخانه اشاره کرد ،مبحث تدریس نوازندگىِ کمانچه را با نگاهى به پیشینه‏ى آن و نیز مشکلاتى که در این زمینه، چه از نظر نحوه‏ى نگرش به تدریس و چه از نظر مشکلاتِ فیزیکىِ خودِ ساز، وجود دارد بررسى کرده طرح و چارچوبى براى یک شیوه‏ى مطلوبِ تدریس پیشنهاد مى‏کند.

ماهور49more   پشتوانه‌های نظریِ آلبوم سرخانه از زبان ایده‌پرداز آن

مقاله‏ى ایلناز رهبر، با بررسى نگارگرى‏هاى دوره‏ى صفوى، سازهاى زهىِ رایج در این دوره را بررسى مى‏کند و به نتایجِ درخورِ توجهى درباره‏ى سازِ شدرغو و نیز تنبور و ارتباط این سازِ اخیر با شاطران دوره‏ى صفوى مى‏رسد.

در بخشِ «گفتگو» مصاحبه‏اى  با بخشىِ فقید، عباسقلى رنجبر، که در زمان حیات او توسط بابک راحتى صورت گرفته انجام و آورده شده  است. عباسقلى رنجبر در این مصاحبه مطالب شنیدنى‏اى درباره‏ى اصطلاحِ «مقام» و برخى اصطلاحات دیگر، و نیز مطالبى درباره‏ى ارزش‏گذارىِ کارگانِ(رپرتوار)خراسانى از نظر زبانِ اشعار بیان کرده است که براى پژوهشگرانِ این حوزه مى‏تواند بسیار جالب باشد.

more   عباسقلی رنجبر؛ بخشی و دوتار نواز نامی خراسانی درگذشت

سرانجام، در بخشِ «یاد یاران»، احمد مسجدجامعى، پژوهشگر و وزیر اسبقِ فرهنگ و ارشاد اسلامى، به یاد محمدرضا سقایی مطلبى خواندنى نوشته است که در آن، به‏عنوان مقدمه‏اى بر معرفى این هنرمندِ فقید، به مرورى بر ترانه‏ها و سرودهاى انقلابى و رزمى از ابتداى انقلاب پرداخته شده است.

more  ابراز تاسف موسیقدانان لرستان از درگذشت رضا سقایی

بخش تا فصلی دیگر این شماره هم همانند یادداشت‌های دیگر مدیرمسئول این نشریه مسئله‌ای مبتلابه در اخلاقیات اهل موسیقی را مورد توجه قرار داده است. مدیر مسئول نشریه که سفری به تاجیکستان داشته است، رابطه شاگرد استادی در آن دیار را با همین رابطه در ایران مورد توجه قرار داده و انتقادات خود از رفتارهای برخی اساتید در برابر شاگردان خود را مطرح کرده است.

چهل و نهمین شماره ماهور به قیمت 6 هزار تومان بر پیشخوان مطبوعات و کتابفروشی‌ها قرار گرفته است.

کد خبر 124950

برچسب‌ها

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز