دکتر فرهاد اعتمادی: تحقیقات ایران درباره مدیریت شبکه و راهبری اینترنت نازل است
به گزارش همشهری‌آنلاین این سمینار روز دوشنبه، ۲۳آذر در تالار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شده بود.
دکتر فرهاد اعتمادی در سخنرانی خود با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر توسعه و گسترش سریع فنآوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی، مسائل حقوقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی متعددی را در سطوح ملی و بین‌المللی مطرح کرده است، گفت:برای عده‌ای از نویسندگان، اینترنت مترادف با دموکراسی جهانی است زیرا برخلاف رسانه‌های سنتی، در اینترنت ارتباط دوسویه است و به کاربران اجازه می‌دهد تا تنها شنونده نباشند، اما در مقابل این نگرش مثبت عده ای نیز به این واقعیت اشاره می‌کنند که بسیاری از مردم جهان، عملاً به شبکه دسترسی ندارند و در مناطقی هم که امکان دسترسی فراهم است، تسلط زبان انگلیسی و فرهنگ غربی معضل بزرگی ایجاد کرده است.
مدیر گروه ارتباطات کمیسیون ملی یونسکو با اشاره به این نکته که مسئله مدیریت شبکه و راهبری اینترنت در غالب پژوهش‌های انجام شده در خصوص ابعاد حقوقی، اخلاقی و اجتماعی اینترنت، از خاطر رفته و کمتر به آن توجه می‌شود گفت: متاسفانه در کشورهای درحال توسعه، از جمله کشورمان، تحقیقات مناسبی پیرامون این مسئله انجام نشده است واین پژوهش‌ها نازل وناکافی هستند و باید امکانات و پژوهش‌های بیشتری در این زمینه صورت بگیرد.
دکتر اعتمادی در این سخنرانی با بررسی اختلافات کشورهای درحال توسعه با ایالات متحده در اجلاس جهانی سران دربارة جامعه اطلاعاتی بر سر مدیریت شبکه جهانی اینترنت، دیدگاه‌های حقوقی و سیاسی مختلف کشورها پیرامون این مسئله مورد بحث و بررسی قرار داد.
دکتر ابراهیم‌آبادی:۲۱ میلیون نفر در ایران به اینترنت دسترسی دارند
پس از سخنان دکتر اعتمادی دکتر حسین ابراهیم آبادی، عضو هیأت علمی پژوهشکده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با موضوع « وب؛ کارکردهای اجتماعی و ملاحظات فرهنگی» به سخنرانی پرداخت.
وی با اشاره به همزمانی این سمینار با جشن ۴۰ سالگی اینترنت گفت: عالم مجاز رنگ واقعی به خود گرفته و جدا کردن آن از واقعیت‌ها سخت دشوار است و به جرات می‌توان مدعی شد که "مجاز" واقعی و"واقعی" مجاز است و امر مجازی و واقعی در یک تعامل دیالکتیکی در کنش و واکنش مستمر و برساختن دائمی همدیگرند؛ به نحوی که به سختی می‌توان یکی را مبدا و اصل و دیگری را فرع و مشتق از دیگری دانست. به این ترتیب عصر جدید دوره تعامل و ترابط مجاز و واقعیت است چرا که رویدادها در فضای مجازی با بافت‌های متنوع انسانی و اجتماعی همجوشی ناگسستنی پیدا کرده‌اند.
ابراهیم آبادی با تکیه بر نظریه ویگوتسکی که معتقد است، هر نوع رشد و تحولی و اساسا یادگیری که انسان همواره به آن محتاج است، ریشه در زمینه‌های اجتماعی دارد و در تعامل با موقعیت‌های محیطی امکان‌پذیر می‌شود، افزود:در عصر جدید، دانش و عمل انسان بدون توجه به فضای مجازی نمی‌تواند رنگ واقعیت بپذیرد. به دیگر بیان، سخن گفتن از فضای مجازی فانتزی تلقی نمی‌شود و امر مجازی، موضوعی نمایشی به حساب نمی‌آید؛ بلکه این فضا بخش مهمی از واقعیت اجتماعی و ساختار حقیقت زندگی امروز انسان را آشکار می سازد.
عضو هیات عملی پژوهشکده وزارت علوم، تحقیقات وفنآوری با اشاره به دیدگاه آنتونی گیدنز درباره اینتر نت که آن را پدیدآمدن صورت‌های پساصنعتی نامیده که تسهیل می‌کند و سرعت می‌بخشد گفت: ما هم‌اکنون به دلیل آنچه که ادراک و با آن زندگی می‌کنیم، می‌توانیم ناخرسندی خود را از تعریف گیدنز اعلام کنیم چرا که اکنون اینترنت و در کانون آن وب، از این تعریف فراتر رفته است و دیگر ابزاری برای تسهیل و سرعت بخشیدن نیست، بلکه خود محیط زندگی است.
وی اینترنت و محیطی به نام وب را فضایی دانست که به شدت با بافت فرهنگی و مناسبات انسانی پیوند خورده و هم‌افق با تحولات اجتماعی و اقتصادی، در حال تغییر و نو آوری در الگوها و ابزارها است.
به گفته حسین‌آبادی در حال حاضر فناوری های اطلاعات و ارتباطات به طور عام و شبکه وب به طور خاص سرچشمه تحولات بسیار چشمگیری شده‌اند. اما به دلیل بدیهی بودن، ما آن را به درستی حس و درک نمی کنیم.
وی با ذکر دیدگاه ژوزف شومپیتر، نظریه‌پرداز و اقتصاد دان که گفت: هیچ چیز به اندازه‌ی یک امر بدیهی فریبنده نیست گفت:بنابر گزارش پایگاه اینترنتی نیشن استیت تا پایان سال ۲۰۰۸، بیش از یک میلیارد و هجده میلیون نفر از مردم دنیا از طریق اینترنت خانگی و یا محل کار به شبکه جهانی دسترسی پیدا کرده‌اند که در مورد ایران این آمار بر اساس گزارش روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در سال ۱۳۸۷ بیش از ۲۱ میلیون نفر می‌باشد.
وی افزود: این دو گزارش معنایی ندارد به جز ریشه دواندن سریع و پرفشار فضای مجازی در زندگی و مناسبات اجتماعی انسان، اگرچه درباره کم وکیف تاثیر یا رابطه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی ازجمله شبکه وب با ساختار، روابط و الگوهای اجتماعی و فرهنگی دیدگاه‌های متفاوت و گاه متعارضی وجود دارد.
ابراهیم‌آبادی سپس به دیدگاه‌های برخی از متفکران در این زمینه همانند شولت(۲۰۰۰)، بل (۱۹۹۹)، کستلز (۱۹۹۹) و شیلر (۱۹۹۸) با خاستگاه های متفاوت فکری اشاره کرد و گفت: اکثریت قریب به اتفاق نظریه‌پردازان بر ظهور یک زیست اجتماعی و اقتصادی نوین حول محور؛ فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات اتفاق نظر خود را نشان داده اند. به عبارت دیگر به رغم اختلاف نظر درباره برانگیزاننده‌های توسعه‌ی فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی و همچنین پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی آن، در این اصل مهم که شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی نقش محوری در تحول آفرینی جامعه آینده خواهند داشت، اختلاف در خوری مشاهده نمی‌شود.
وی سپس به بیانیه باشگاه روم که یکی از مراکز راهبردی جهان به شمار میآید، اشاره کرد و گفت این بیانیه ابعاد این تحول را آشکارتر می‌سازد و سپس به بخشی از این بیانیه اشاره کرد وافزود: این باشگاه در بخشی از این بیانیه خود(۲۰۰۳) که در ژنو منتشرشد، آورده است : جامعه معرفتی و اطلاعاتی مبتنی بر شبکه، نوعی دگرگونی پارادایمی در الگوی صنعتی دو قرن گذشته است. جامعه‌ای جدید که می‌تواند الگوهای نوینی از ساخت و رفتار اجتماعی ارائه کند، و می‌تواند پیوندها و روابط بین انسان‌ها، ملت‌ها و ادیان را بازتعریف کند.
ابراهیم‌آبادی با اشاره به این نکته که فنآوریهای اطلاعات وارتباطات که پیشانی جامعه جدید به حساب می‌آیند، به ویژه اینترنت و شبکه وب بیش از آنکه پدیده‌ای فنی باشند، پدیده‌ای انسانی و اجتماعی یا دست کم پدیده‌ای اجتماعی- فنی به حساب می‌آیندبه دیدگاه یکی از نظریه‌پردازان این عرصه به نام برنزلی (۱۹۹۱-۱۹۹۰) اشاره کرد و گفت که این نظریه‌پرداز وب را دارای ماهیت و کارکردی کاملا اجتماعی می‌داند و آن را با سه کارویژه اصلی تعریف می‌کند که عبارتند از توسعه شبکه‌های اجتماعی، همکاری و اعتماد که طبیعی است با چنین رویکردی(سه گانه برنزلی) اینترنت و به طورخاص شبکه وب در مسیر تحولات، دگرگونی‌ها و اصلاحات اجتماعی قرن حاضر می‌تواند کارکردهای متنوع اجتماعی و فرهنگی داشته باشد.
وی سپس به سه گانه نوآوری، پشتیبانی و حمایت اشاره کرد و گفت: نوآوری و نوسازی در روابط اجتماعی و مناسبات انسانی، پشتیبانی از توسعه شبکه‌های اجتماعی و کمک به شکل‌گیری خلاقانه الگوهای ارتباطی جدید، و درنهایت کمک به ایجاد و گسترش جامعه یادگیرنده سه محوری است که باید روی آنها کار و بستر سازی کرد.
ابراهیم‌آبادی سپس همچنین برخی ملاحظات فرهنگی و دیدگاه های انتقادی مربوط به گسترش فضای مجازی را مورد توجه و نقد قرار داد.
دکتر نوربخش: سیاست چندساله ایران در مقابله با هرزه نگاری ناکارآمد است
عنوان سخنرانی دکتر یونس نوربخش که ریاست مرکز مطالعات بین‌المللی دینی دانشگاه تهران را عهده‌دار است «هرزه‌نگاری اینترنتی در ایران و نقش خانواده در کنترل آن» بود که کاری مشترک با محمد مهدی مولایی بود.
یونس نوربخش در آغازسخنان خود گفت با اشاره به آمار و ارقام صنعت هرزه‌نگاری در جهان که بخش قابل توجهی از دنیای اینترنت را تسخیر کرده و اغلب کاربران اینترنتی هرکدام تا حدی با آن مواجه بوده‌اند گفت:در ایران در نتایج اغلب تحقیقات و پژوهش‌های رسمی درباره رفتار کاربران اینترنتی معمولا کمتر نشانی از مصرف هرزه‌نگاری دیده می‌شود، اما مشاهدات غیررسمی و مهم‌تر از آن گزارش‌های مربوط به نتایج جست‌وجوی کاربران ایرانی در سایت‌های موتور جست‌وجو نشان از مصرف بالا و تاحدی غیرمتعارف هرزه‌نگاری اینترنتی در ایران است.
وی اصلی‌ترین مشتریان این وب‌سایت‌ها و محصولات اینترنتی را نوجوانان دانست که در کنار کودکان بیشتر از سایر رده‌های سنی در معرض آسیب‌های هرزه‌نگاری قرار دارند.
رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی دینی دانشگاه تهران سیاست مقابله با هرزه‌نگاری در ایران، را فیلترینگ به‌شکل گسترده و گاه افراطی دانست و گفت: اگرچه سیاست برخورد با گردانندگان سایت‌های هرزه‌نگاری ایرانی نیز اخیرا از سوی مراجع قضایی و امنیتی دنبال شد، اما از آنجایی که اغلب سایت‌های هرزه‌نگاری مالکیتی غیر ایرانی دارند و از سویی برای مقابله با فیلترینگ اینترنتی، ابزارهای فیلترشکن فراوانی وجود دارد، این‌گونه سیاست‌ها برای مقابله با این مسئله کمتر موفقیت آمیز بوده است. در این شرایط به‌نظر می‌رسد سلامت اخلاقی و جسمانی بخشی از نوجوانان جامعه تحت تاثیر استفاده از محصولات هرزه‌نگاری اینترنتی در معرض خطر باشد. مصرف هرزه‌نگاری در بین کودکان و نوجوانان در حالی اتفاق می‌افتد که اغلب والدین آنها به‌دلیل آشنا نبودن با قابلیت های اینترنت و تکنولوژی‌های جدید ارتباطی، اطلاعی از رفتارهای آنلاین فرزندان‌شان ندارند.
وی تقویت سواد رسانه‌ای به‌طور کلی و سواد دیجیتالی یا سواد سایبر به طور خاص برای استفاده از فضای مجازی را از جمله راه‌حل‌هایی دانست که می‌تواند موثرتر از فیلترینگ باشد. نوربخش استفاده از فیلترینگ در اندازه‌ای محدود را کاربردی دانست اما تاکید کرد، سواد رسانه‌ای مفهومی است که به توانایی بخشیدن به مخاطبان برای استفاده آگاهانه و فعالانه از رسانه‌ها اشاره دارد و به کاربر مدد می‌رساند که آگاهانه‌تر با این پدیده برخورد کند.
وی افزود: در مفهوم جدیدتر سواد دیجیتالی یا سواد سایبر هدف آگاه کردن کاربران در مواجه با دنیای مجازی است تا بتوانند قدرت کنترل استفاده از این محیط جدید را بدست بیاورند. از این‌روی اقدامات آموزشی و اطلاع‌رسانانه برای گسترش سواد دیجیتالی در بین اعضای خانواده به‌خصوص والدین که آشنایی کمتری با این محیط دارند باید در دستور کار نهادهای دولتی و غیردولتی مرتبط قرار گیرد.
دکتر شکرخواه و بررسی ابعاد اخلاقی چهار سند اجلاس جامعه اطلاعاتی
آخرین سخنران این سمینار، دبیر سمینار، دکتر یونس شکرخواه رئیس موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپای دانشگاه تهران بود که عنوان سخنرانی خود را «ابعاد اخلاقی جامعه اطلاعاتی» انتخاب کرده بود.
وی با ارائه تاریخچه‌ای از جامعه اطلاعاتی و نحوه شکل‌گیری‌آن گفت:جامعه اطلاعاتی در آغاز به مثابه پالیسی و گلوبال دیپلماسی مطرح شد به گونه‌ای که در سال ۱۹۹۵ اجلاس G۷ در بروکسل (کنفرانس رده بالای وزیران) موضوع جامعه اطلاعاتی گلوبال را مطرح ساخت.
در همین حال در سال ۱۹۹۸ اتخادیه بین‌المللی ارتباطات دوربرد در نشست مینیاپولیس پیشنهاد داد تا تونس برای تشکیل یک اجلاس دو مرحله‌ای درباره جامعه اطلاعاتی برنامه ریزی کند. این امر در قطعنامه شماره ۱۸۳/۵۶ تصریح شد.
شکرخواه سپس به گردهم‌آیی سران جهان در دهه نود در ریودوژانیرو اشاره کرد و گفت: سران جهان در سال ۱۹۹۲ در ریودوژانیرو پیرامون محیط زیست به بحث نشستند؛ در سال ۱۹۹۳ درباره موضوع حقوق بشر سخن گفتند؛ در سال ۱۹۹۵ در پکن به مسائل زنان و خانواده پرداختند. پنج سال بعد یعنی در سال ۲۰۰۰ در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی موضوع توسعه پایدار محور بحث خود قرار دادند، اما همین سران جهان به دلیل اهمیتی که برای پدیده رو به تکوین جامعه اطلاعاتی و مسائل مرتبط با آن قائل بودند دوباربرای این موضوع تشکیل جلسه دادند: سال ۲۰۰۳ در ژنو و سال ۲۰۰۵ در تونس و هر دو بار تحت عنوان اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی (wsis) به بررسی مسائل پرداختند.
وی به ارائه دو سند در پایان نخستین اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی در ژنو که در روزهای ۱۰ تا ۱۲ دسامبر سال ۲۰۰۳ برگزار شد، اشاره کرد و گفت:بیانیه اصول با ۶۷ ماده و طرح اقدام با ۲۹ ماده که ۱۱ خط عمل هم داشت.
دکتر شکرخواه سپس به نشست اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی در تونس که در روزهای ۱۶ تا ۱۸ نوامبر سال ۲۰۰۵ برگزار شد هم اشاره کرد و گفت که دو سند دیگر در این اجلاس صادر شد که با عناوین تعهد تونس با ۴۰ ماده و دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی با ۱۲۲ ماده که ۱۱ action lines هم داشت شهرت پیدا کردند.
وی سپس به بیان برخی از بندهای این اسناد پرداخت و گفت:جامعه اطلاعاتی باید بر اساس ارزش‌های مشترک جهانی و در جستجوی بالابردن خوبی‌های مشترک و بمنظور جلوگیری از سوء استفاده از تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی باشد.
(a ایجاد قدم‌ها و فعالیت‌هائی برای احترام به صلح و تقویت ارزش‌های اصولی آزادی، تساوی، اتحاد، بردباری، مسئولیت مشترک و احترام به سرشت یا فطرت.
(b تمام گروه‌های ذینفع و سرمایه‌گذار بایستی آگاهی خود را در مورد ابعاد اخلاقی استفادة از تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی افزایش دهند.
C)همة بازیگران جامعه اطلاعاتی باید در جستجوی بالابردن خوبی‌های مشترک، حفاظت از حریم خصوصی افراد و داده‌های خصوصی و طرح فعالیت‌های مناسب و معیارها و مقیاس‌های پیشگیرانه مطابق با قانون، در برابر سوء استفاده از تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی باشند. سو استفاده‌هایی همچون فعالیت‌های غیرقانونی و سایر انگیزه‌های مربوط به تبعیض نژادی، نژاد پرستی، تفرق، دشمنی، بیگانه ترسی، مسائل مربوط به عدم تساهل، نفرت، خشونت و انواع شکل‌های سوء استفاده از کودکان شامل pedophilia، تصاویر غیر اخلاقی در مورد بچه‌ها و استفاده از کودکان برای کسب درآمد و بهره برداری از آنان و هر موجود زنده دیگری باشند.
D)دعوت از گروه‌های ذینفع و سرمایه‌گذار مربوطه، خصوصاً دانشگاه‌ها، برای دنبال کردن مطالعات روی ابعاد اخلاقی تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی
در ادامه این سخنرانی دکتر شکرخواه به موضوع ابعاد اخلاقی جامعه اطلاعاتی در هر چهار سند دو اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی پرداخت.
سمینار یک روزه فضای مجازی، ملاحظات اخلاقی، حقوقی و اجتماعی در حالی به کار خود پایان دادکه تعداد مخاطبان آن در مقایسه با سمینارهای مشابه افزون‌تر بود.
