ماه رمضان فراوانی بود و ارزانی | از خشکه‌پزی نانوایی‌ها تا بوجاری کردن بار و بنشن

همشهری آنلاین-نصیبه سجادی:جنس چرب‌تر و بیشتر کشیدن برای مشتری، گذاشتن سنگ در کفه ترازو و... کارهایی بود که کاسبان پایتخت در زمان‌های نه خیلی دور با آمدن ماه رمضان انجام می‌دادند تا هم مشغول‌الذمه خلایق نشوند، هم رزق‌وروزی فراوان شود و هم دعای خیر روزه‌داران نصیب‌شان.

بزرگ می‌شوی یاد می‌گیری

نصرالله حدادی، تهران‌پژوه، آمدن ماه رمضان را بهانه‌ای قرار می‌دهد تا خاطراتش را از ٦٠-٧٠ سال پیش تهران با ما در میان بگذارد و از مهربانی پایتخت‌نشینان بگوید؛ از نانوای محله‌شان که چانه نان را سنگین‌تر می‌گرفت و دم افطار یک یا ٢ نان بیشتر به مشتری می‌داد یا کاسبی که سنگی کف ترازو آنجا که سنگ ترازو قرار داشت، می‌گذاشت و به‌جای یک کیلو، یک کیلو و ٧۵ گرم جنس به مشتری می‌داد تا دست‌پرتر از روزهای دیگر سال به خانه برود و خدابیامرزی برای او بماند و پدرومادرش.

حدادی می‌گوید: یادم می‌آید سر خیابان ما یک دکان خشکه‌پزی بود؛ یک نانوایی تافتونی که با تنور هوایی نان می‌پخت. بعضی نانوایی‌ها هم تنور زمینی داشتند هم هوایی. او نان را با شیره ملایری شیرین و ٢ بار تنور می‌کرد، یعنی نانی را که در تنور پخته بود دوباره به تنور بر می‌گرداند و این نان خشک می‌شد که به آن خشکه‌پزی می‌گفتند. این داستان مربوط به ٦٠ سال پیش است. مادرم همیشه وقتی می‌آمدم خانه یک تومان به من می‌داد. نان دانه‌ای ٣ قرآن بود. نانوا به من ٣ تا نان می‌داد به اضافه یک قران پول که باقی می‌ماند. من هم برای اینکه آن یک قران مال خودم می‌شد همیشه می‌رفتم نان می‌خریدم.

حدادی ادامه می‌دهد: ماه رمضان که می‌رسید و می‌رفتم نان بگیرم. نانوای محل ۵تا نان به من می‌داد، یعنی نان می‌شد ٢ قران و ٢تا هم خشکه‌پزی می‌کرد می‌داد به من. نان بسیار خوشمزه‌ای که خالی هم می‌شد خورد. در عالم بچگی یک روز به او اعتراض کردم و گفتم: چرا به من بیشتر نان می‌دهی. خندید و یک ٢ قرانی نو به من داد و بعد هم گفت که بزرگ می‌شوی یاد می‌گیری.

مهربانی به وقت رمضان

ماه رمضان آن سال‌ها مردم سعی می‌کردند مهر و محبت‌شان را در عمل و رفتار نشان دهند. حدادی با مثالی ادامه صحبت‌هایش را پی می‌گیرد و می‌گوید: در این ماه کسانی که بار و بنشن می‌فروختند بوجار خبر می‌کردند. بوجارها الک‌هایی داشتند از جنس روده گوسفند. این الک‌ها «چشمی» داشتند در اندازه‌های مختلف، بعضی به‌اندازه نخود بود بعضی عدس یا لپه و... بوجارها می‌آمدند و این حبوبات را بوجاری می‌کردند، یعنی خار و خاشاک و گل و چیزهای اضافی را از آن می‌زدودند که مبادا جنس ناخالص بدهند در این ایام به مشتری و معتقد بودند این کار فرصتی است برای حلالیت طلبیدن و طلب آمرزش برای خود، خانواده و والدین‌شان.

این پژوهشگر تهران می‌گوید: تا آنجا که یادم می‌آید ماه رمضان هیچ‌ وقت جنس کم‌ نبود، بلکه فراوان می‌شد و ارزان. مردم خودشان رعایت می‌کردند. همه اصناف همین‌طور بود. همه اطعام می‌کردند. اصلا یکی از کارهای مرسوم در تهران اطعام مساکین بود. در و همسایه و فامیل همه رعایت می‌کردند. برای اینکه دوستی و محبت برقرار باشد این کار را انجام می‌دادند.