روش جالب نگهداری هنداونه شب یلدا در تهران قدیم

همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: در گستره وسیع شمیران، روستاهایی که جالیز هندوانه داشتند هندوانه‌های بزرگ را در انبار خانه نگهداری می‌کردند تا شب یلدا روی سفره رنگین این شب هندوانه داشته باشند.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

سیب شمیرانی هم پای ثابت سفره یلدای اهالی شمیران بود؛ سیبی سرخ با پوستی چرب و به غایت خوش‌رنگ که جلوه‌ای خاص به سفره شب یلدا می‌داد. «سید مهدی اعرابی» شمیران‌پژوه، در باره نحوه نگهداری سیب شمیران برای استفاده در شب یلدا می‌گوید: «در شرق شمیران بزرگ از لواسانات تا افجه و... باغ‌های سیب شمیرانی بسیار وجود داشت. اهالی شمیران سیب‌ها را در انبار خانه که خنک‌تر از دیگر بخش‌ها بود نگهداری می‌کردند تا علاوه بر شب یلدا در در تمام زمستان هم از سیب شمیرانی بی‌بهره نمانند.»

اکنون اگر سری به محله اوین بزنید، این محله خوش آب و هوای شمال تهران هم مانند دیگر محله‌های مجاور خود با برج‌ها و آپارتمان‌های سربه فلک کشیده تسخیر شده اما در گذشته‌های نه چندان دور آبادی اوین به جالیزها و کشتزارهای هنداونه‌ و دیگر صیفی‌جات معروف بود؛ همان جالیزهایی که هنداونه شب یلدای اهالی شمیران را تامین می‌کرد.

اعرابی در این‌باره توضیح می‌دهد: «در شمیران هرجا که جالیز و کشتزار هنداونه وجود داشت، شب یلدا هم اهالی آن آبادی و روستاهای مجاور آن روی سفره یلدا هندوانه داشتند. امروز دیگر در محله اوین از جالیزهای وسیع صیفی‌جات خبری نیست. اما چند دهه پیش در محل کنونی نمایشگاه بین‌المللی و اراضی اطراف آن کشتزاری وسیع وجود داشت که انواع صیفی‌جات از جمله هندوانه در آن کشت می‌شد. آن کشتزار، هنداونه اوین و آبادی‌های اطراف را تامین می‌کرد و نیز شمیرانی‌ها از هندوانه‌های همین کشتزار برای مراسم شب یلدا بهره می‌بردند.»

شمیرانی‌ها اما برای نگهداری هندوانه‌های اوین روشی منحصربه‌فرد و کارآمد داشتند. اعرابی درباره جزئیات این روش می‌گوید: «شمیرانی‌ها هندوانه‌های بزرگ‌تر را که در آخرین برداشت شهریورماه به دست می‌آمد برای شب یلدا دستچین می‌کردند. هنداونه‌ها در انبارها که خنک‌تر از دیگر بخش‌های خانه بود نگهداری می‌شد. البته برای آنکه کیفیت هندوانه حفظ شود آن را زیر مقداری خاک نرم دفن می‌کردند. این روش کارآمد برای نگهداری سیب شمیران هم استفاده می‌شد.»

خرمالو از دیگر میوه‌های رایج سفره شب یلدای شمیرانی‌ها بود. از آنجایی که درختان خرمالو از کن و سولقان تا اوین و درکه، امامزاده قاسم(ع)، جماران و نیز آبادی‌های شرق شمیران بزرگ وجود داشت، این میوه هم به سفره شب یلدای شمیران راه پیدا کرد.

اعرابی از شربت خاص شب یلدا که برای درست کردن آن از خرمالو استفاده می‌شد می‌گوید: «شمیرانی‌ها به زیبایی سفره شب یلدا هم توجه داشتند. آنها در لیوان‌های بزرگ شربت می‌ریختند و داخل هر لیوان یک خرمالوی کوچک قرار می‌دادند. این لیوان‌ها عمدتا شیشه‌های رنگی داشتند که در تلفیق با خرمالوهای خوش‌رنگ جلوه‌ای خاص به سفره شب یلدا می‌داد.»