همشهری؛ دوچرخه-مژگان مهرابی: مثلا گشت و گذار در فضای مجازی! البته این کار را می توان توجیه کرد. دنیای مجازی آنقدر جذابیت دارد که بتواند آنها را سرگرم کند. اما بعضی دیگر از دخترها یا پسران نوجوان برخلاف گروه اول سعی دارند رابطه خود با یار مهربان را صمیمی تر کنند. دوستی که بی ریا بد و خوب زندگی را به او نشان داده و قدرت تخیل و تفکرش را قوی می کند. برگزاری نمایشگاه کتاب بهترین فرصت برای آشتی با این یار مهربان است. اگر فکر می‌کنید فرصتش را دارید که سری به آنجا بزنید، حتی اگر اهل مطالعه هم نیستید دیدن کتاب ها حتما شما را قلقک خواهد داد و برای خرید کتاب وسوسه می‌شوید. شاید بگویید که اطلاعی درباره انتخاب کتاب و مفید بودن یا نبودنش ندارید. نگران نباشید. دوچرخه این مشکل را برای شما حل کرده است. در این گزارش خانم «زهرا محسنی فرد» نویسنده و پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان با نوجوانان گفتگویی داشته است که قطعا راهنمای خوبی است. اگر می خواهید چم و خم ورود به دنیای کتاب را بدانید، بد نیست این گزارش را مطالعه کنید.
باغ کتاب
قرار گفت و گوی مان با زهرا محسنی فرد پژوهشگر و کارشناس حوزه کودک و نوجوان در باغ کتاب است. باغی زیبا و چشم نواز در دل این شهر بزرگ که هیچ کس برای رفت و آمد به آن ممنوعیتی ندارد. به خصوص کودکان و نوجوانان؛ که بیشترین مراجعه کنندگانش هستند. محصولات این باغ با دیگر باغ های شهر فرق می کند. در اینجا به جای درخت میوه تا چشم کار می کند کتاب است. جورواجور و از همه رنگ. تنوع شان آنقدر زیاد است که هر انسان بی ذوقی را به وجد می آورد. البته این تنها بخشی از جذابیت باغ کتاب است. در این مکان فرهنگی آنقدر تنوع سرگرمی وجود دارد که هیچ کس بیکار نمی‌ماند. محسنی فرد آمدن به این جا را به همه توصیه می کند به خصوص نوجوانان. می‌گویدخودش هم هر زمان که از مشغله روزانه خسته می شود سری به این باغ می زند و با گشت و گذار در فروشگاه های آن با نشاط می شود.
از بین کتاب های خوش رنگ و روی آنجا یکی شان را برمی دارد و نشان می دهد. تصویر یکی از شخصیت های کارتونی است. چشم نوازی طرح کتاب _به ظاهر_ توانایی آن را دارد که نوجوان را جذب خود کند. خودش هم دقیقا به همین موضوع اشاره می کند و می گوید: «نوجوان وقتی وارد نمایشگاه کتاب یا هر مرکز فرهنگی دیگری می شود برای خرید اول از همه به جلد و تصاویر آن دقت می کند. هر چه صحفه آرایی و رنگ آن متنوع تر باشد نوجوان بیشتر ترغیب می شود آن را خریداری کند. بی آنکه بداند کتاب مورد نظرش از کیفیت بالایی برخوردار هست یا خیر. جالب این که می‌گوید:« از آنجا که بچه ها با توجه به علاقه ای که به دنیای نمایش دارند بیشتر جذب کتاب هایی می شوند که فیلم آن را دیده باشند، اما این کتاب ها الزاما همیشه با محتوا نیستند و خوراک فکری مناسب نوجوانان را تامین نمی کنند.»
غرفه مشاوره کتاب
صحبت های این نویسنده جوان، تاثیرگذار و راهگشاست: «اما این ذهنیت برای نوجوان پیش می آید که از سویی به مطالعه ترغیب شده و از سوی دیگر به او تذکر داده می شود که هر کتابی را مطالعه نکند.» چند روز دیگر نمایشگاه کتاب افتتاح می‌شود پس چطور باید کتاب خوب از ضعیف را تشخیص دهد؟ این سوال که ممکن است دغدغه اغلب نوجوانان باشد را اینگونه پاسخ می دهد: «سال گذشته اتفاق خوبی در نمایشگاه کتاب افتاد و آن راه اندازی غرفه ای با عنوان«مشاوره کتاب» بود که بازتاب خوبی هم داشت. بچه ها همراه والدین خود به این غرفه می آمدند و از کارشناس هایی که در آنجا حضور داشتند کمک می گرفتند. استقبال نوجوانان برای مشاوره خیلی خوب بود. بعضی شان نمی دانستند چه کتابی را باید انتخاب کنند. مشاوران مستقر در غرفه از روحیات و علاقه مندی هایشان می پرسیدند و بعد هم راهنمایی شان می کردند که سراغ چه کتاب هایی بروند.»
او امیدوار است امسال باز هم این غرفه ها در نمایشگاه دایر باشد چرا که به باور او مشاوره می تواند مسیر روشنی را برای مطالعه نوجوان مهیا کند. خانم دکتر محسنی‌فرد در ادامه به بازتاب خوب غرفه های مشاوره کتاب اشاره می کند: «در غرفه‌های مشاوره کتاب نمایشگاه، کسانی که با بچه ها صحبت می کردند اشراف کاملی به روحیه نوجوانان و نیاز فکری آنها داشتند. بچه ها خیلی راحت از علاقمندی های خود صحبت می کردند و مشاوران نیز به آنها کتاب معرفی می کردند. مثلا یکی شان تمایل داشت کتاب ترسناک بخواند. مانع او نمی شدند و کتاب هایی فراخور روحیه اش پیشنهاد می دادند.» در حوزه نوجوان کتاب های خوبی منتشر شده است. اما باید توجه داشت احساسات و روحیه نوجوانان با هم فرق می کند. یکی اهل خواندن کتاب های علمی تخیلی است و دیگری کتاب های رئال دوست دارد. از این رو کسانی که در حوزه نوجوان فعالیت یا سیاست گذاری می کنند باید به این موضوع توجه داشته باشند که با توجه به سلیقه و علاقمندی نوجوانان کتاب منتشر کنند.
با اطلاعات کامل کتاب بخرید!
نوجوانی سن حساسی است. پسر یا دختری که تا یکیدو2 سال پیش پدر یا مادرش برای او کتاب تهیه می کرده حالا باید خودش این کار را انجام دهد. تنوع زیاد کتاب ها در نمایشگاه ممکن است او را به اشتباه بیاندازد. از کارشناس عزیزمان پرسیدم : «نوجوانان برای انتخاب کتاب چه گزینه هایی را باید مد نظر داشته باشند؟ گفت: «توصیه من به همه بچه هایی که قرار است از این به بعد خودشان کتاب مورد علاقه شان را انتخاب کنند این است که حتما به شناسنامه درج شده در صفحه اول کتاب و نام نویسنده توجه کنند. هنگام خرید نام نویسنده و کتاب را در فضای مجازی جستجو کنند. از اطلاعات به دست آمده دستگیرشان می شود چه باید بکنند. اینکه نویسنده در حوزه نوجوان چقدر فعالیت داشته و تالیفاتش تا چه اندازه تاثیرگذار است. و اینکه چقدر به روحیه نوجوان و خواسته هایش تمرکز دارد. درباره ناشر آگاهی داشته باشد. آیا ناشر با سابقه هست؟ چه کتاب هایی را چاپ کرده است؟» البته فضای دیگری هم به نام گودریز(goodreads) تعریف شده که نویسنده ها و کتابخوان ها کامنت‌های خود را در آنجا می گذارند و نوجوان می تواند نظرات آنها را بخواند و تصمیم به تهیه کتاب بگیرد. از آنجا که بیشتر کتاب های حوزه نوجوان خارجی است، خانم محسنی فرد متذکر شد که بچه ها توجه خاصی به مترجم داشته باشند. او می گوید: «اگر کتابی ترجمه خوب و نثر ضعیفی داشته باشد می تواند نوجوان را دلزده کرده و ارتباطش را با کتاب قطع کند.»
مطالعه؛ مهارت؟ یا عادت؟
طبق آمار به دست آمده، میزان مطالعه آزاد در بین نوجوانان عدد کمی را نشان می دهد. سهم مطالعه هر دانش آموز 5/5 دقیقه از کل 482 دقیقه اوقات فراغت آن ها در شبانه روز است. این مهم نشان می دهد که بچه ها بخش اعظمی از برنامه روزانه خود را بدون هدف می گذرانند. در حالی که آمارها نشان می‌دهد زمانی که نوجوان برای بازی در فضای مجازی سپری می کند 99 دقیقه در روز است. این یک زنگ خطر است و معنی و مفهوم آن نشان می دهد که کودکان و نوجوانان ما وقت خود را بی هدف و به بطالت سپری می کنند.
شاید بعضی از والدین به این موضوع کم توجه باشند اما کم نیستند پدر و مادرهایی که نگران این پدیده ناخوشایند هستند. از این رو از کارشناس های حوزه نوجوان سوال می کنند چطور فرزندمان را کتاب خوان کنیم؟ محسنی فرد در این باره می گوید: «مطالعه کردن یک توانمندی است. این توانمندی درخانواده شکل می گیرد. نوجوان ما نیاز دارد برایش برنامه ریزی شود. پدر و مادری که اهل مطالعه هستند فرزندشان الگو برداری می کند. البته بی رغبتی به مطالعه فقط نوجوانان را درگیر نکرده و آحاد مردم با این مشکل مواجه هستند. چرا که اغلب وابستگی زیادی به جهان تصویر دارند.» او خواندن کتاب را به بچه ها گوشزد می کند و متذکر می شود که با مطالعه دریچه های زیادی از زندگی به روی شان باز می شود و ذهنشان پویاتر می شود. این پژوهشگر حوزه نوجوان تاکید داشت «اینکه کتابخوانی باید به عنوان یک فعالیت روزمره تعریف شده باشد مهم است. وقتی بچه در خانه یا مدرسه ای رشد می کند که کتاب عنصر با اهمیتی نباشد نمی توان از او توقع داشت کتابخوان شود. خانواده ، مدرسه ، جامعه ، رسانه همه این موارد در پیوند نوجوان و کتاب نقش دارد.»
جای خالی کانون
جای خالی کانون پرورش فکری در نمایشگاه کتاب سال گذشته، ایراد بزرگی بوده که خانم زهرا محسنی به آن اشاره کرد و از آن گله می کند: «کانون پرورش فکری تنها نهاد تربیتی کودک و نوجوان است که به طور مستقل عمل می کند. مکانی است برای رشد و شکوفایی کودکان و نوجوانان. خیلی از افراد برجسته کشورمان موفقیت شان را مدیون حضور در کانون هستند. امتیاز بارز کانون این است خدمات رسانی شان در مناطق محروم کشور و شهرهای بزرگ یکسان است. از این رو بچه ها می توانند توانمندی های خود را به این واسطه پیدا کرده و شکوفا کنند.» کانون بخش غیرقابل انکار تاریخ ایران است. او با اظهار تاسف از این که چرا نسبت به چنین گنجینه ای کم لطفی شده است، می گوید: « کانون فرصت هایی برای پرورش خلاقیت نوجوانان ایجاد می کند که در دیگر مکان های فرهنگی دیده نمی شود.»
مطالعه با ابزار الکترونیکی
نکته دیگری که به نظر محسنی فرد حائز اهمیت است، خواندن کتاب در فضای مجازی است. آن هم به صورت رایگان. او این کار را تایید نمی کند و می گوید: «واکنش مغز ما نسبت به خواندن کتاب فعال است و با این کار قدرت تفکر افزایش پیدا می کند. تقویت تخیل با خواندن کتاب شکل می گیرد. من معتقدم اگر خواندن کتاب اهمیت نداشت خداوند در دوران‌های مختلف به‌وسیله کتاب با بشر ارتباط برقرار نمی کرد.» شاید این سوال ذهن بعضی از نوجوانان را درگیر کند که خواندن کتاب در فضای مجازی به همان اندازه مکتوب می تواند تاثیرگذار باشد؟ او می‌گوید: «مطالعه به صورت مکتوب قطعا بهتر است اما خوب ممکن است به دلیل هزینه بالای کتاب برخی توانایی تهیه آن را نداشته باشند. از این رو به فضای مجازی رو بیاورند. اگر مطالعه کتاب از طریق اپلیکشن های معتبر با پرداخت هزینه باشد خوب مانعی ندارد. اما تاکید می کنم به صورت غیرقانونی و رایگان کتابی را دانلود نکنید. چرا که این کار به صنعت تولید کتاب صدمه جبران ناپذیری می زند، بگذاریم چرخه کتاب فعال بماند.»
نظر شما