همشهری آنلاین _ مریم قاسمی: در هر گوشه از شهر و محله ما شهروندان از اقوام مختلف تکیه‌های عزاداری برپا می‌کنند و در سوگ شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش به عزاداری و مرثیه‌سرایی می‌پردازند. این شور و شیدایی در منطقه١٧ تماشایی است. در این گزارش از آیین و رسوم قدیمی ساکنان محله زمزم در ماه محرم برایتان نوشتیم که به گفته افراد بومی و محلی، قدمت ۱۰۰ساله دارد.
ساکنان محله زمزم نیز مثل سایر محله‌ها از چند هفته مانده به محرم با برپا کردن تکیه‌ها و هیئت‌ها و با اجرای مراسم سیاهپوشان برای هرچه باشکوه‌تر برگزار شدن مراسم آماده می‌شوند تا عشق و ارادت خود را به امام حسین (ع) نشان دهند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
تنوع غذای نذری بین اقوام مختلف
یکی از آداب و برنامه‌های رایج در دهه محرم طبخ غذا و پخش نذری است. البته در این زمینه نکته جالب، تنوع غذاهای نذری در بین اقوام مختلف است. مثلا در برخی نقاط محله زمزم که اقوام آذربایجانی زندگی می‌کنند، طبخ و توزیع آبگوشت نذری بین هیئت‌های عزاداری رایج است، اما نباید فراموش کرد که پخت خورش قیمه به‌عنوان یک غذای رایج بین بیشتر اقوام نیز دیده می‌شود. «شاهپور زنجانی»، از اهالی قدیمی محله زمزم، درباره سنت قدیمی پخت نذری در ایام محرم می‌گوید: «دسته‌های عزاداری آذری‌زبان‌ها جزء منظم‌ترین و منسجم‌ترین گروه‌های عزاداری در محله‌ها به شمار می‌روند. در چنین ایامی که هنوز با بحران کرونا و محدودیت‌هایی روبه‌رو هستیم، می‌بینید اقوام مختلف با برپا کردن تکیه‌های عزاداری در کوچه‌ها و خیابان‌ها عشق و ارادت خود را به اهل بیت (ع) نشان می‌دهند.»
او با مرور خاطراتش به یکی از سنت‌های قدیمی شهروندان در دهه محرم اشاره می‌کند: «از قدیم بزرگان طوایف آذربایجان ساکن محله رسم داشتند یک محل ثابت را برای طبخ و پخت غذا در نظر بگیرند. غذای نذری توسط آشپزهای تکیه‌ها و هیئت‌های عزاداری محله پخته و بین مردم عزادار توزیع می‌شد، اما در یک جا و یک نقطه. با این کار غذای نذری به‌راحتی و منظم بین شهروندان پخش می‌شد و خانواده‌ای بدون غذای نذری باقی نمی‌ماند.»
زنجانی اضافه می‌کند: «از دوران قدیم در ایام محرم و هر شب سفره غذای نذری برای پذیرایی از دسته‌های عزاداری و مردم پهن می‌شد. بزرگان هیئت‌ها و تکایای مذهبی محله زمزم هر سال در دهه محرم و ماه صفر ٤٠ دیگ مسی پخت غذا در یک مکان مشخص آماده می‌کردند تا به صورت همزمان غذای نذری بپزند. اکنون نیز بعضی از تکیه‌های عزاداری محله زمزم با روشن کردن اجاق زیر ٤٠ دیگ باز هم سفره احسان برپا می‌کنند.»
استقبال از آیین تعزیه‌خوانی در فضای باز
اگر شهروند مناطق جنوب شهر از جمله ١٦، ١٧، ١٨ و ١٩ باشید، در محل زندگی خود به گروه‌های تعزیه‌خوان در ایام محرم برخورد کرده‌اید. افرادی که از قیام عظیم عاشورا و چگونگی به شهادت رسیدن بهترین و پاک‌ترین آفریده‌های خدا می‌گویند و با نوای سوزناک و تاثیرگذار خود ما را به صحرای کربلا می‌برند. موافق‌خوانان و مخالف‌خوانان تلاش می‌کنند واقعه عاشورا و نهضت امام حسین (ع) را که قریب به ١٤٠٠ سال از آن گذشته به زیبایی به تصویر بکشند تا احیاگر فرهنگ عاشورا در جامعه باشند.
زنجانی در ادامه صحبت‌های خود از تعزیه‌خوانی به‌عنوان متداول‌ترین و پرمخاطب‌ترین برنامه مذهبی و فرهنگی ایام محرم در محله زمزم یاد می‌کند و می‌گوید: «گروه‌های تعزیه‌خوان ایام محرم شامل تبریزی‌ها، سرابی‌ها، اردبیلی‌ها و زنجانی‌ها مهم‌ترین برنامه ایام سوگواری ماه محرم را در محله به اجرا در می‌آورند. برخی از تعزیه‌خوان‌ها با توجه به فضا و موقعیت کنونی در زمین‌های باز حضور پیدا می‌کنند، بعضی در کنار هیئت‌ها محفل دارند و گروهی دیگر به دعوت بزرگان و ریش‌سفیدان محله از نقاط مختلف کشور به اینجا می‌آیند و چند روزی را میهمان شهروندان هستند و در دهه محرم در نقاط مختلف برنامه اجرا می‌کنند.»
حرکت نمادین کاروان اسرا در محله‌ها
جدا از برنامه‌هایی چون راه‌اندازی تکیه‌های عزاداری در گوشه‌وکنار شهر، برپایی ایستگاه‌های صلواتی و... این شور حسینی درروزهای پایانی محرم به اوج خود می‌رسد. «قدیر شعبانی» یکی دیگر از شهروندان منطقه ماست که دراین‌باره به آیین عاشورا و تاسوعا اشاره می‌کند و می‌گوید: «طبق یک رسم قدیمی در روز عاشورا کاروان نینوا و اسیران کربلا همراه با یزیدیان و اشقیا به راه می‌افتند تا تصویرگر واقعه جانسوز عاشورای حسینی باشند. گهواره خونین حضرت علی‌اصغر (ع) طفل مظلوم و بی‌گناه امام حسین (ع) سوار بر شتر به طور نمادین همراه با کاروان از کوچه‌ها و خیابان‌ها می‌گذرد. در این مراسم گروه اشقیا خشم و نفرت خود را به اصحاب امام حسین (ع) نشان می‌دهند و کودکان و نوجوانان پای پیاده همراه کاروان می‌روند.»
او می‌افزاید: «مسیر کاروان طبق سنوات قبل از معابر اصلی منطقه از جمله خیابان ابوذر، امامزاده حسن (ع)، آیت‌الله سعیدی و... می‌گذرد و سرانجام هنگام ظهر عاشورا و زمان اذان به محله زمزم می‌رسد. در این زمان صدای طبل‌ها خبر از واقعه جانسوز عاشورا، خیمه‌های سوخته و مظلومیت امام حسین (ع) و یارانش می‌دهد و با اقامه نماز ظهر عاشورا تجلی پیدا می‌کند. »
نظر شما