همشهری آنلاین_ مژگان مهرابی: این باغ که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد به باغ رئیسی معروف است و نامش را از نام صاحبش وام گرفته، این‌طور که قدیمی‌های محله گذرپایین دولاب می‌گویند رئیسی از ملاکان بزرگ دولاب بوده است. هرچه هست این باغ در دوره کهنسالی عاقبت به خیر نشده و درختانش رو به خشکی نهاده‌اند. به‌طوری که می‌توان گفت در آینده‌ای نزدیک از این چند درخت باقی مانده هم خبری نخواهد بود. برای تهیه گزارش از باغ رئیسی همراه با «کاظم هادی دولابی» دبیر شورایاری محله گذرپایین دولاب سراغ نگهبان پیر باغ رفتیم تا درباره این باغ که برگی از دفتر هویت محله گذرپایین دولاب به شمار می‌آید برایمان بگوید.
- اجازه ندارم در را باز کنم!
باغ رئیسی وسعت زیادی دارد. یک سر آن به خیابان عارف و سر دیگرش به انتهای خیابان عجب گل می‌رسد. از پهنا هم به خیابان خاوران راه دارد. دور تا دور آن با حصار آجری پوشیده شده، برای همین داخل آن را نمی‌توان دید. سر در زیبایی دارد. حداقل این‌طور به نظر می‌رسد. نیمه پایینی در آهنی آن از ورقه‌ای ضخیم پوشیده شده و نیمه بالایی آن فرم گل و بته‌ای دارد. اگر کسی قد بلندی داشته باشد می‌تواند با ایستادن روی پنجه پا درون باغ را ببیند. اما آنچه جلب توجه می‌کند، تابلوی پارک مطلقا ممنوعی است که روی در نصب شده است. این یعنی اجازه پارک کردن به هیچ خودرویی داده نمی‌شود.
«کاظم هادی دولابی» در می‌زند و نگهبان را صدا می‌کند. نگهبان ۶۰ سالی می‌شود که در این باغ سکونت دارد. با این حال نه کسی نامش را می‌داند و نه خبر از احوالش دارد. حتی هادی دولابی که خود معتمد محله است هم اسم نگهبان را نمی‌داند و او را عزیز خطاب می‌کند. بعد از چند بار صدا کردن، صدای لخ لخ کفش‌های نگهبان به گوش می‌رسد. او پشت در می‌آید و به رغم اصرارهای هادی دولابی در را باز نمی‌کند. او آنقدر محافظه کار است که از پشت در هم سؤال‌مان را جواب نمی‌دهد. تنها جمله‌ای که مرتب تکرار می‌کند، این است، «اجازه ندارم در را باز کنم.»
- درخت‌ها را خشک کردند!
از نگهبان چیزی دست گیرمان نمی‌شود. کسی که می‌توانست اطلاعات مفیدی درباره باغ به ما بدهد. هادی دولابی هر آنچه می‌داند را بازگو می‌کند: «باغ رئیسی ۲۵ هزارمترمربع وسعت دارد و صاحب آن فردی به اسم رئیسی بوده و حالا این باغ به فرزندانش رسیده است. این باغ بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد. از زمانی که من یادم می‌آید گلخانه بوده است. ۵۰ – ۶۰ سال پیش محله ما این‌قدر شلوغ نبود. تک و ترک مغازه‌ای وجود داشت. دوروبر همه زمین کشاورزی بود. این باغ هم گلخانه بود. از آن گلخانه‌های باصفا که همه جور گیاهی در آن پیدا می‌شد. هر از چند گاهی هم کسی برای خرید گل یا گلدان به اینجا می‌آمد.» درخت‌های سر به فلک کشیده باغ از دور پیدا هستند. مثل پسر بچه‌های تخسی که از بالای دیوار سرک می‌کشند. بیشترشان زبان گنجشک یا کاج هستند اما بی‌حال و رنگ پریده. هادی دولابی می‌گوید: «سال‌هاست شهرداری برای تملک این باغ اقدام کرده اما صاحبان باغ تمایلی به فروش آن ندارند حتی به این درخت‌ها آب ندادند. شهرداری که متوجه شد درخت‌ها در حال خشک شدن هستند مجوز گرفت و الان مدتی است به درخت‌ها آب می‌دهد.»
- گلخانه‌ای که دیگر نیست
گشتی در محله زده و از کاسبان درباره باغ می‌پرسم شاید به نتیجه برسم. بسیاری از کاسبان بیش از ۲۰ تا ۳۰ سال است که در اینجا ساکن هستند ولی درباره باغ رئیسی خیلی نمی‌دانند. یکی‌شان نشانی «محمد ابراهیم گلشناس» پیرمرد سالخورده‌ای که در همین حوالی مغازه‌دارد را می‌دهد. گلشناس خودش کار نمی‌کند و مغازه به دست پسرش «مصطفی» می‌چرخد. مصطفی می‌گوید: «پدرم خیلی سرحال نیست و به دلیل بیماری کرونا از خانه بیرون نمی‌آید. اما آنچه او برای ما تعریف کرده این است که بیشتر اراضی دولاب و گذر پایین زمین‌های کشاورزی بوده است. در همین محله چندین باغ وجود داشته است. داخل خیابان جنگروی، خیابان خاوران و... که همه‌شان به ساختمان تبدیل شده است. پدرم مرحوم رئیسی را ندیده و او از هم پدرش شنیده است. از قرار معلوم رئیسی از ملاک‌های بنام گذرپایین دولاب بوده است. مباشرانش این باغ و زمین‌های اطراف که را اداره می‌کردند و داخل باغ سبزی و صیفی کشت می‌شده و البته میوه هم داشته است. اما قبل از انقلاب فرزندان مرحوم رئیسی باغ را تبدیل به گلخانه کردند که تا چند سال پیش هم دایر بود. در واقع می‌خواستند با تغییر کاربری فضایی برای ساخت‌وساز ایجاد کنند که نشد. الان هم که کلا متروکه شده است. شاید دلیلش این باشد که کسی دیگر برای خرید گل به اینجا نمی‌آمد.» آنچه از گفت‌وگوها عایدمان شد، این است که باغ همچنان هویت ناشناخته‌ای دارد و در بلاتکلیفی تغییر کاربری یا واگذاری به سر می‌برد.
- وعده‌ای که عملی نشد
باغ رئیسی بعد از گذشت سال‌های زیادی هنوز در بلاتکلیفی به سر می‌برد. در اسفند ماه گذشته شهردار منطقه ۱۴ از تملک آن در آینده نزدیک خبرداده بود اما از قرار معلوم هنوز برای واگذاری آن اقدامی نشده است. اینکه چرا وعده تملک باغ رئیسی به سرانجام نرسید را از «رحمان پارسا» معاون امور شهری و فضای سبز منطقه ۱۴ جویا می‌شویم. او می‌گوید: «اقدامات اولیه برای تملک این باغ صورت گرفت و برخلاف سال‌های گذشته که صاحبان ملک تمایلی به واگذاری نداشتند بر سر فروش آن به توافق هم رسیدیم. قرار بود بعد از تعیین قیمت کارشناسان دادگستری در صورتی که شهرداری اعتبار کافی برای خرید داشته باشد باغ را تملک و در غیراین صورت باغی همتای آن به صاحبانش هبه کند. اما متأسفانه افزایش روز به روز قیمت باعث شد صاحبان ملک تمایلی به فروش نشان ندهند. برای همین وعده‌ای که داده بودیم به سرانجام نرسید.» او در ادامه با بیان اینکه همه تلاش خود را برای تملک این باغ می‌کنیم افزود: «محله گذرپایین دولاب با کمبود سرانه فضای سبز مواجه است و خرید این باغ و تبدیل آن به بوستان می‌تواند کمبود سرانه فضای سبز محله‌های گذرپایین، جوادیه و عارف را برطرف کند. از سوی دیگر یک طرف این باغ در حاشیه خیابان خاوران قرار دارد و تغییر کاربری باغ به بوستان می‌تواند تأثیر زیادی در بافت محلی خیابان خاوران ایجاد کند. با توجه به اینکه راسته مشاغل صنعتی در خیابان خاوران قرار گرفته و چشم‌انداز نازیبایی را به وجود آورده است.
نظر شما