همشهری آنلاین_ ثریا روزبهانی: به باور دکتر«مجید رضائیان»، استاد دانشگاه و بنیانگذارسبک روزنامه‌نگاری خبری‌ـ تحلیلی، این نشریه حلقه وصل شهروندان با مسئولان است که مسائل محله‌ها، نیازها و هم‌بستگی‌های محله‌ای یا انطباق بین خواسته‌های مدیریت شهری، شورای اسلامی شهر و شهروندان را بازتاب می‌دهد. برای همین، نمی‌توان فعالیت و انتشار این نشریه را نادیده گرفت. اکنون بیش از 16سال از عمر این نشریه محلی در مناطق کلانشهر تهران می‌گذرد و همشهری محله چه مکتوب و چه نوع آنلاین‌اش، در دل و ذهن شهروندان تهرانی جایی برای خود باز کرده و سفیر همبستگی محله‌ها شده است. به بهانه روز«خبرنگار» با دکتر رضائیان درباره جایگاه نشریه همشهری محله و فعالیت چندین ساله این نشریه محلی، گفت‌وگو کرده‌ایم.
هدف از انتشار همشهری محله، ایجاد تعلق به محله در تعامل با شهروندان بود. این نشریه محلی، از همان آغاز فعالیت کار متفاوتی در تولید محتوای رسانه‌ای بر اساس ویژگی‌های محله‌ای انجام داد و این محتوا با توجه به ماهیت و سبک زندگی شهروندان محله‌های مختلف پایتخت، بدیع و در نوع خود منحصربه فرد بود.
- هم‌محله‌ای‌هایی که دیده شدند
مجید رضائیان، درباره فعالیت نشریات محلی از جمله همشهری محله، می‌گوید: «این نشریه با نشریات استانی و سراسری متفاوت و متناسب با برند «همشهری»، خط سیری را طی کرده و تولید شده است. ایده انتشار و فعالیت این نشریات محلی درست و کارآمد بوده و نشریات همشهری محله به‌گونه‌ایی موجب هویت‌بخشی به محله‌ها و دیده شدن ساکنانش شده است. همچنین، مسائل و مشکلات و نیازهای روزمره اهالی هر محله را به نمایش گذاشته است. این نشریات به‌طور مستقیم مخاطبش را هدف‌گیری و روی مسائل و نیازهای محله‌ها تمرکز کرد، چراکه برای شهروندان مهم است در محله‌ای که زندگی می‌کنند، رفاه و آسایش داشته باشند. آنها دغدغه‌هایشان را از طریق نشریه همشهری محله، به گوش مسئولان می‌رسانند. مشکلات و مطالباتی که شاید در روزنامه یا نشریات دیگر هرگز به آنها اشاره نشود. اما اینجا حتی برخی از این مشکلات، بازخورد هم دارد و به نتیجه می‌رسد. اهالی محله با انتشار مشکلاتشان در همشهری محله، احساس می‌کنند که دیده می‌شوند و می‌توانند برای محله‌شان مؤثر باشند. نشریات محلی یکی از نیازهای توسعه‌ای هستند که می‌توانند به بالا بردن سطح مشارکت عمومی در فرایند توسعه و بازشناسی خلاهای آن یا رشد اقتصادی و ارتقای سطح رفاه عمومی در محله‌ها کمک کند. روزنامه‌نگاری دانش می‌خواهد، اما این دانش باید مبتنی بر تجربه باشد. روزنامه‌نگاری اگرچه دستی در واقعیت دارد، اما از خردورزی هم دور نیست و ما باید در روزنامه‌نگاری بر اساس دانشی که از دل تجربه بیرون آمده، عمل کنیم. این نشریه حلقه وصل برای بازتاب مسائل محله‌ها، نیازها و هم‌بستگی‌های محله‌ای یا انطباق بین خواسته‌های مدیریت شهری، شورای اسلامی شهر، شهروندان و شورایاران است. برای همین، نمی‌توان فعالیت و انتشار این نشریه را نادیده گرفت.»
- جایگاه همشهری محله در افکار عمومی
نشریات محلی به سبب کارکردهای ویژه خود در حوزه مسائل بومی، عمده‌ترین نقش را در شکل‌گیری رفتارهای اجتماعی در پایه‌ای‌ترین سطح خود دارند. بنیانگذار سبک روزنامه‌نگاری
خبری‌ـ تحلیلی، در پاسخ به این سؤال که همشهری محله به چه میزان معیارها و اصول روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و اصول روزنامه‌نگاری توسعه را رعایت می‌کند، می‌گوید: «روزنامه‌نگاری مبنای اصلی کار عملی و تجربه است، ولی این تجربه وقتی به مرور کامل می‌شود که قاعده‌ای داشته باشد. با این وجود، خلاقیت را نیز باید در این راستا به کار گرفت. بیش از 16 سال از فعالیت این نشریه محلی و پرتیراژ می‌گذرد و اکنون زمان آن رسیده تا درباره حضور و انتشار این نشریه از طریق نظرسنجی به دیدگاه شهروندان و افکار عمومی پی ببرد. با انجام این نظرسنجی، این نشریه می‌تواند سیاست رسانه‌ای خود را به سوی حرفه‌ای‌تر شدن، پیش ببرد. حرفه‌ای‌تر شدن راه را برای آزادی بیان بیشتر باز می‌کند و نشریه مخاطب خود را اصولی‌تر به اخبار صحیح و دارای منبع نزدیک می‌کند. چنین نشریه‌ای باید مطالب تولیدی داشته باشد. این کار قواعدی دارد و باید اطلاعاتش از سوی خبرنگار تولید شود. براساس این داده‌ها می‌توان به سیاست‌هایی برای انتشار یا تغییر رویه در طراحی یا بیان موضوعات و مطالب مورد علاقه مخاطب، دست یافت و مخاطب بیشتری جذب کرد. تهران، کلانشهری است با فرهنگ‌ها مختلف که ساکنان هر بخش از آن فرهنگ و مطالبات متفاوتی دارند. اکنون همشهری محله می‌تواند این فاصله‌ها را مدیریت کرده و آن را به هم نزدیک کند. به نوعی سفیر همبستگی محله‌ها باشد.»
- سبک زندگی شهروندان در نشریات محلی
همشهری محله، نخستین نشریه جدی شهری با رویکرد منطقه‌ای و محلی است که با گستره انتشار در 22 منطقه شهر تهران، منتشر می‌شود. رسانه‌ها به هر میزان که با مخاطبان خود ارتباط دوسویه و موفقی برقرار کنند، بر سرمایه اجتماعی خویش افزوده‌اند. رضائیان، تحقق این امر را در 3 نکته مهم و کلیدی می‌داند و در این‌باره می‌گوید: «این مهم، میسر نمی‌شود، مگر آنکه در 3 مرحله «اطلاع‌رسانی»، «ارتباطی و اقناعی» و «حرفه‌ای و کارشناسانه»، عمل کنند. بنابراین رسانه‌های موفق و حرفه‌ای، تنها مطالبه‌گری نمی‌کنند، بلکه به رویکرد ارتباطی خویش در قالب خبرها، گزارش‌های تولیدی و بسته‌بندی جذاب پیام، تکیه می‌کنند، اما ایرادهایی به این نشریه وارد است. در همین راستا، همشهری محله نباید از مخاطبان خود عقب بمانند و باید با توجه به علاقه‌ها و باورهای آنها آیتم‌ها، صفحه‌ها و ستون‌های جدیدی راه‌اندازی کند. اگر به معیارهای مخاطب اهمیت ندهد، گام به گام ریزش مخاطب خواهد داشت. در کلانشهرهای دنیا، سبک زندگی شهروندان در نشریات محلی جریان دارد. اکنون رسانه‌ها به همان اندازه‌ای که در جایگاه واقعی خود حضور دارند، در فضای مجازی نیز جایگاهی برای خودشان تعریف کرده‌اند. در همشهری محله نیاز است که به تناسب هر محله، گروه‌ها و صفحه‌های مختلف در «اینستاگرام» یا فضاهای مجازی دیگر، راه‌اندازی و مرتب نظرهای آنها را رصد کند. یعنی نظرسنجی دائمی که به ارتباط دائمی نیاز دارد. با بهره‌گرفتن از فضای مجازی، به تناسب محله‌ها، باید گروه‌های محلی تشکیل شود تا با حضور شهروندان و برقراری ارتباط دائمی و همچنین رصد مطالباتشان به شناخت جامع و کامل‌تری از محله‌ها و ساکنان آن دست پیدا کند. اما در این بین، از آیتم‌هایی همچون تفاوت نسل‌ها، کاهش فاصله‌های نقاط مختلف شهر و انواع فرهنگ‌ها، مطالبات و دغدغه‌های ساکنان، نباید غافل شد.»
- پایه و اساس همشهری محله اصولی است
همشهری محله، به‌عنوان بلندگو یا یک‌تریبون برای طرح مسائل و نیازهای محله‌ها عمل کرده و تاکنون حتی مسائل‌ریز و جزئی را که مردم محله‌ها با آن روبه‌رو بوده‌اند، پوشش داده است. شاید به همین دلیل باشد که رضائیان پایه و اساس بنا نهادن این نشریه محلی را درست می‌داند و با بیان این موضوع می‌گوید: «پایه و اساس همشهری محله، اصولی است و تأثیری که باید داشته باشد، دارد. ایده هم ایده درستی بود، اما می‌تواند به‌گونه‌ایی از طریق نظرسنجی و فعالیت در صفحات مجازی خود را به مخاطب برساند. در همین راستا، مطالبی که در همشهری محله تولید می‌شود، باید در فضای مجازی هم قرار بگیرد تا سریع‌تر و آسان‌تر به دست مخاطب برسد. از این طریق شما با دریافت پیام‌ها و کامنت‌های مختلف، با مخاطب در ارتباط مستقیم هستید و در نتیجه دوباره می‌توانید به خلاقیت‌ها و ابتکارات جدیدی دست یابید و صفحات و ستون‌های جدید راه‌اندازی کنید. برای مثال، در همشهری محله مانند بسیاری از نشریات ضمائم دیگر در سطح دنیا و در کلانشهرهای بزرگ، موضوعات و صفحاتی درباره سبک زندگی وجود دارد و این اتفاق باید در همشهری محله نیز رخ دهد. از بازارها، خریدها، سبدها و از نیازهای مختلف. چیزی که اسمش را جریان زندگی می‌گذاریم و سیاسی هم نیست، بلکه بیشتر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. این دو آیتم و ویژگی باید در همشهری محله تقویت شود. اشتغال جوانان، خواسته‌هایشان و تفاوت سبک‌های زندگی، از جمله موضوعاتی است که می‌توان آن را بررسی و شناسایی کرد.»
- رسانه‌های کاغذی باقی می‌مانند
استاد ارتباطات دانشگاه باور دارد نشریات مکتوب ممکن است در عصر رسانه‌های دیجیتالی افت تیراژ داشته باشند، اما حذف شدنی نیستند. رضائیان در این‌باره می‌گوید: «درست است که مخاطب‌ها «کوتاه‌خوان» شده‌اند، اما وقتی چیز تازه‌ای به آنها ارائه دهید، به سراغتان می‌آیند. چون این دیگر در انفجار اطلاعات موجود نیست. وجه مثبت آن این است که اگر در آن دوران حبس اطلاعات بود، اکنون آزادی اطلاعات است. خودِ مخاطب، رسانه است و می‌تواند حرف بزند. دیگر با مخاطبی طرف نیستیم که تنها پذیرا باشد و «بله» بگوید، او خود تولید می‌کند. این مسئله کیفیت کار روزنامه‌نگار را بالا می‌برد. امروزه، سلیقه و درک مخاطب بالا رفته و این به نفع روزنامه‌نگاری است. اما ما نتوانسته‌ایم از این منفعت استفاده کنیم. تکنولوژی، ارتباطی بی‌رحم است و این به نفع بشر نیست؛ اما از نظر من رسانه کاغذی باقی می‌ماند؛ حتی اگر تیراژ آن بسیار اندک شود.»
- دیده شدن اهالی در نشریه‌ای محلی
«محمدحسین نوکندی»، بیش از 40 سال است که در شهرک «گلستان» سکونت دارد. او درباره این نشریه می‌گوید: «همشهری محله نشریه‌ای است که ما خودمان، محله و خیابان‌های منطقه‌مان را در آن می‌بینیم نه مانند روزنامه‌های پرتیراژ که اخبارشان بیشتر شبیه هم است. این نشریه، اخبار و اطلاعاتش از دل همین محله‌ها و اهالی جمع‌آوری می‌شود. از قدیم گفته‌اند چیزی که از دل برآید، لاجرم بر دل نشیند. اما نشریه محلی باید توزیع‌اش هم‌محلی باشد، اما متأسفانه گاهی اوقات به سبب توزیع نامناسب در باجه‌های مطبوعاتی، نمی‌توانیم این نشریه را تهیه و مطالعه کنیم. برای همین، از طریق کانال «محله آنلاین» یا محله‌های پهنه غربی تهران آن را دنبال می‌کنیم. این نشریه، مشکلات محله‌مان را بسیار سریع به گوش مدیران شهری منطقه می‌رساند و آنها هم به راستی برای رفعشان اقدام کرده‌اند. این نشریه پل ارتباطی بین اهالی و مسئولان است. به همین دلیل، وقتی مشکلی در محله‌ام می‌بینم با همشهری محله و سامانه 137 تماس می‌گیرم تا خیلی زود این مشکل برطرف شود.»
طرفدار دو آتیشه
«علی شاهی»، یکی از مخاطبان همشهری محله است. او با ابراز رضایت از برگزاری نظرسنجی درباره کارآمد بودن این نشریه محلی، می‌گوید: «وقتی همشهری محله را می‌خوانم، احساس می‌کنم که خبری درباره خود و آدم‌هایی که در اطرافم هستند، می‌خوانم. برای همین، با خواندن آن توجهم به محله و افراد پیرامونم بیشتر شده است و احساس خوبی نسبت به محله و اهالی پیدا کرده‌ام. به نوعی از طریق این نشریه با وجود سال‌هایی که در این محله زندگی می‌کنم، به محل سکونت و همسایه‌هایم تعلق خاطر پیدا کرده‌ام. من مشتری و طرفدار پروپاقرص این نشریه هستم.»
- همشهری محله موفق بوده است
نزدیک به 121نفر از شهروندان تهرانی در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند و رأی داده‌اند. بسی جای امیدواری دارد که با 36درصد آرا، مخاطبان معتقد هستند همشهری محله به رسالت و اهدافش به خوبی عمل کرده و در این مسیر موفق بوده است، اما نباید از این امر هم غافل شد که بافاصله اندکی از این تعداد رأی، یعنی با 33درصد آرا، 40نفر از شهروندان گزینه توزیع نامناسب نشریه همشهری محله و دسترسی نداشتن به آن را انتخاب کرده‌اند. در همین راستا این نظرسنجی مسئولیت مسئولان و مدیران همشهری محله را سنگین‌تر می‌کند تا با تغییر الگو و اصلاح رویه کنونی، راهکار و تدابیری اتخاذ کنند تا مشکل مخاطبان در این زمینه برطرف و راه دسترسی به این نشریه برای علاقه‌مندان هموار شود. همچنین بر اساس این نظرسنجی، 17درصد شهروندان اعتقاددارند که همشهری محله در تولید محتوا و گزارش‌های میدانی درزمینه بررسی، شناسایی و رفع مشکلات محله‌ها تاکنون موفق عمل کرده و 11درصد هم بر این باورند که مشکلات محله‌ها و مطالبات شهروندان به خوبی منعکس نشده است. گزینه در معرفی چهره‌ها موفق بوده است، با 3درصد رأی، کمترین میزان آرا را به خود اختصاص داده است. سؤالات در نظرسنجی میزان رضایت مخاطبان از همشهری محله به این شرح بوده است.
نظر شما