همشهری آنلاین-محله:درباره ساخت نخستین قصر در باغ نیاوران در کتاب «مرآت البلدان» چنین آمده است: «در سال ۱۲۶۷ ه. ق ناصرالدین‌شاه دستور داد عمارت جدید سلطانی در قصبه نیاوران بنا نمایند و بازاری مشتمل بر یکصد دکان در نیاوران بسازند».
روزنامه وقایع اتفاقیه؛ ۲۳ مرداد ۱۲۳۰
روزنامه «وقایع‌اتفاقیه» که از همین سال منتشر می شد، در برخی گزارش‌های خود به چگونگی ساخت این کاخ جدید می پرداخت ... نخستین خبر در شماره ۲۸ آن روزنامه در پنجشنبه ۱۶ شوال ۱۲۶۷ هجری(۲۳ مرداد ۱۲۳۰) به چاپ رسید: «این ایام تابستان امنای دولت علیه قرار گذاشته‌اند که بعد از تشریف بردن موکب همایون شاهنشاه به سفر، کل عمارت دیوانی دارالخلافه طهران و بیرون شهر از قبیل قصر قاجار و نیاوران و دیوانخانه مبارکه و کلاه‌فرنگی و تالارهای باغ‌نشیمن حضرت اقدس همایونی تعمیر شود. و الحق نواب شاهزاده بهرام میرزا در این باب کمال دقت و سعی و اهتمام کرده‌اند که خوب و پاکیزه تعمیر شود که به جهت مراجعت موکب همایون تمام شود. در نیاوران عمارت دیوانخانه تازه ساخته‌اند و چنانکه مکانش دلنشین و به لطافت هوا و جویبار و طراوت اشجار ممتاز است، امید هست که عمارت مزبور بسیار قابل و باصفا و لایق نشیمن اعلیحضرت شاهنشاهی باشد».
دومین خبر بیست روز بعد منتشر می‌شود که اطلاعات دقیق‌تری می‌دهد:
«عمارت پادشاهی که در نیاوران می‌سازند، بنا بود که امسال تمام شود، اما چونکه این عمارت جدید است و شالوده و بنیانش را تازه گذاشته‌اند و باید پایه‌های عمارت نشست خود را بکند و بعد از آن طاق و سقف آن ساخته شود گویا در این فصل تابستان و پاییز تمام‌کردنش مشکل باشد و از اینکه نیاوران سردسیر و نزدیک به کوه است، سرما نیز به آنجا زود می‌افتد. عمارت مزبور را بسیار خوش طرح و با صفا ساخته‌اند. وقتی که تمام بشود، عمارتی خواهد بود که لایق نشیمن اعلیحضرت پادشاهی باشد و به جهت مکانش که در جای باصفای خوب افتاده است، بسیار مطبوع و دلنشین و برحسب طراوت و عذوبت آنها خرمی سبزه و جویبار و طرح عمارت و چشم‌انداز آن از سایر عمارات امتیاز کلی به هم خواهد رساند».
برای ناصرالدین شاه ساخت کاخ‌ها آنقدر مهم بودکه خود گاه‌گاه از آنها بازدید می‌کرد. «وقایع اتفاقیه» در آخرین خبر خود که در سال ۱۲۶۷ هجری چاپ شده، به یکی از این بازدیدها اشاره کرده است: «اعلیحضرت پادشاهی در روز سه‌شنبه تشریف‌فرمایی عمارت قصر قاجار که در این سال تعمیر شده و عمارت جدید نیاوران که تازه ساخته شده گردیدند (پنجشنبه سیزده ذیحجه).
روزنامه وقایع اتفاقیه؛ ۱۶ اردبیهشت ۱۲۳۱
نخستین خبر درباره ساخت قصر شاه در سال جدید، ۱۶ رجب سال ۱۲۶۸ هجری (۱۶ اردبیهشت ۱۲۳۱ )در روزنامه وقایع اتفاقیه چاپ شد: «در روز دوشنبه سیزدهم اعلیحضرت پادشاهی به جهت گشت و تفریح سوار شده و به بیرون دارالحکومه طهران تشریف‌فرما شدند. اول باغ‌ها و عمارات سلطانی بیرون دروازه را تفریح و گشت فرمودند و از آنجا به قصر قاجار که در این فصل بهار صفا و خرمی تمام دارد، تشریف بردند و از آنجا به نیاوران تشریف‌فرما شده و عمارت جدید نیاوران را ملاحظه کردند».
روزنامه وقایع اتفاقیه؛ دوم خرداد ۱۲۳۱
نخستین سفر شاه برای اقامت در نیاوران درسوم ماه شعبان ۱۲۶۸ هجری انجام شد تا کاخ جدید نیاوران به بهره‌برداری برسد. در شماره ۷۲ روزنامه وقایع اتفاقیه خبر مفصلی از این بنا آمده است: «چون در این اوقات در این تابستان موسم خوبی هوای شمیرانات است و از اینکه هوای دارالخلافه طهران در این اوقات نسبت به هوای شمیرانات اندکی گرم می‌شود و اغلب که موکب فیروزی کوکب به سفر تشریف نبرده باشند در این فصل به شمیرانات تشریف‌فرما می‌شوند. لهذا در روز یکشنبه بیست و چهارم این ماه موکب همایون اعلیحضرت پادشاهی با آراستگی نظام پیاده و سواره و توپچی و زنبور کچی و سایر خدم و حشم و امنای دولت علیه و چاکران دربار سینه قانون اوضاع و شکوهی که معمول این دولت قوی مکنت است به عمارت مبارکه نیاوران که حسب‌الاشاره‌العلیه طرح تازه و خوب ساخته شده و به حسب آب و هوا و صفا و اشجار آنها از سایر دهات شمیران امتیاز کل دارد تشریف‌فرما شدند و مقرر فرمودند که عموم نوکر به غیر از کسانی که به سبب مأموریت و انجام خدمت در دارالخلافه طهران توقف دارند، سایرین می‌باید همگی در رکاب نصرت انتساب حاضر باشند. مقرر فرمودند که روزها وقت عصر به سلام بنشینند و چاکران دربار همایون شرفیاب حضور مهرظهور خسروانی گردند. قصر نیاوران به حسب مکان و به سبب عمارت که به طرح تازه به جهت اعلیحضرت پادشاهی در آنجا ساخته شده است، نهایت نمایش و خرمی و صفا را دارد و می‌توان گفت که عمارت و قصری ملوکانه و قابل نشیمن اعلیحضرت پادشاهی است. اگرچه هنوز قدری ناتمامی در بعضی کارهای بنایی و غیره دارد و امنای دولت علیه در اتمام آن اهتمام نموده‌اند که حسب‌المقرر به انجام برسد. لکن تا همین قدر که ساخته شده است بسیار بهتر از سابق است و وقتی که سایر ناتمامی‌های آنجا را تمام نمایند، قصبه نیاوران بهتر و معمورتر از کل دهات شمیرانات خواهد گردید».
روزنامه وقایع اتفاقیه؛ اول مرداد ۱۳۲۱
نخستین مراسم رسمی دولتی در روز عید فطر ۱۲۶۸ هجری (اول مرداد ۱۳۲۱) در کاخ نیاوران با مراسم سلام عیدفطر و با حضور هیئت‌های خارجی برگزار و کاخ نیاوران به جمع کاخ‌های رسمی قاجار اضافه شد. گزارش کامل این مراسم در شماره ۷۷ «وقایع‌اتفاقیه» پنجشنبه چهار شوال آمده است، «در روز دوشنبه غره این ماه که روز عید ماه مبارک رمضان بود، اعلیحضرت پادشاهی به قاعده معمول این دولت علیه در عمارت جدید سلطانی نیاوران سلام عید فرمودند و امنا و اعیان و چاکران دربار شوکت‌مدار به حضور مهرظهور خسروانی شرفیاب و هریک در جای خود قرار گرفتند و شلیک توپ و زنبورک به جهت عید چنانچه در دولت علیه ایران رسم و متداول است نمودند و جناب جلالت‌مآب و ایلچی مخصوص و وزیر مختار دولت بهیه انگلیس چون در این اوقات به جهت گردش به سمت اسک لاریجان و آب گرم آنجا رفته بودند، در روز عید رمضان در حضور اعلیحضرت پادشاهی حاضر شدند.
نظر به ظهور و نور مراحم خسروانه درباره جناب جلالت‌مآب صدر اعظم در این عید سعید جناب معظم الیه را به اعطای یک قبضه شمشیر مرصع و یک ثوب جبه شمسه مرصع از جمله ملبوسات خاصه سرفراز و قرین اختصاص و امتیاز فرمودند.
جناب جلالت‌مآب وزیر مختار دولت بهیه روس بعد از آنکه از حضور اعلیحضرت پادشاهی بیرون آمدند به دیدن جناب جلالت‌مآب صدراعظم رفته و مکالمات دوستانه و مبارک‌باد عید نمودند.
نظر به ظهور مرحمت اعلیحضرت پادشاهی درباره عالیجاه مقرب‌الخاقان علیخان فراش‌باشی به حاجب‌الدوله در این اوقات به اعطای یک قطعه نشان اول مرتبه سرهنگی و یک رشته حمایل سفید بین الامثال و الاقرآن قراین مفاخرت و مباهاتش فرمودند. چون توجه ملوکانه اعلیحضرت پادشاهی مقتضی تربیت وجود مسعود نواب شاهزاده اعظم سلطان معین‌الدین میرزا گردید، لهذا نواب ساسان میرزا پسر نواب شاهزاده بهاءالدین را به رتبت لله‌لگلی و تربیت نواب شاهزاده معزی‌الیه در روز بیست و هفتم ماه رمضان المبارک سربلند و به تشریف یک ثوب جبه ترمه ترمه اعلی از صندوقخانه مبارکه قرین اعزاز و افتخارش فرمودند».
عمارت جدید که در دشتی وسیع قرار داشت «جهان‌نما» نام گرفت و قصر جهان‌نمای نیاوران آغاز تاریخ کاخ‌های نیاوران بود.
نظر شما