نشست علمی | ایران و روسیه پسابرجام

در ابتدای این نشست دکتر جهانگیر کرمی؛ مدير گروه آموزشي مطالعات روسيه، آسياي ميانه و قفقاز دانشکده مطالعات جهان به عنوان میزبان، سخنرانان این نشست: دکتر سید رسول موسوی؛ سفیر سابق ایران در تاجیکستان و فنلاند و کارشناس ارشد اوراسیا، دکتر محمد شوری؛ رئیس بخش مطالعات اوراسیای مرکز تحقیقات استرتژیک و دکتر فرزانه شفیعی؛ استادیار دانشگاه روسنو مسکو را معرفی کرد

سپس دکتر سید رسول موسوی اولین سخنران این نشست بود که سخنان خود را با تعبیر جنگ سرد جدید آغاز کرد و گفت: تحولات بین المللی نوعی جنگ سرد جدید پدید آورده که موجب تجدید نظر روسیه در سند امنیت ملی و سند دکترین نظامی خویش شده است.

کارشناس ارشد اوراسیا در ادامه به تشریح مفهوم همکاری استراتژیک پرداخت و گفت: برای آن که بتوان سطح روابط ایران و روسیه را مشخص کرد باید به دو سند "راهبرد امنیت ملی روسیه" و همچنین سند دکترین نظامی این کشور رجوع کرد. هر دوی این اسناد مصوب سال 2015 میلادی میباشد و فدراسیون روسیه مهمترین تهدیدات و اولویت های همکاری خود را مشخص کرده است.
سفیر سابق ایران همچنین گفت: جمهوری اسلامی ایران زمانی میتواند زمینه شکل گیری روابط استراتژیک با روسیه را فراهم کند که با مطالعه دقیق این اسناد، منافع و تهدیدات مشترک ایران و روسیه را مشخص و بر مبنای آن با روسیه به گفتگو بنشیند.

دکتر موسوی سپس به مهمترین تهدیداتی که روسیه در سند امنیت ملی خود بدان پرداخته اشاره کرد و آنها را شامل: تهدید گسترش ناتو که از سوی روسیه به عنوان مهمترین تهدید تلقی شده است، خطر رشد کشورهای دارنده سلاح هسته ای، خطر سلاح های شیمیایی و میکروبی آمریکا در خاک کشورهای مجاور روسیه دانست و گفت: جمهوری اسلامی ایران میتواند با بررسی و تعمق در این اسناد در شکل دهی به روابط خود با روسیه تامل بیشتری کند.

دکتر موسوی در پایان گفت: استفاده از لفظ همکاری استراتژیک بین ایران و روسیه در این برهه زمانی درست نیست. چرا که اولا در سند راهبرد امنیت ملی روسیه هیچ نامی از ایران و اهمیت روابط با این کشور برده نشده و ثانیا در خصوص تهدیدات مشترک منافع ایران و روسیه، دیدگاه مشترکی وجود ندارد. اگرچه در سند امنیت ملی روسیه بر خطر رشد کشورهای دارای سلاح هسته ای تاکید شده ولی به عنوان مثال موضع این کشور نسبت به اسرائیل به عنوان کشوری مسلح به بمب اتم با موضع ایران کاملا متفاوت است.

پس از وی دکتر محمد شوری در سخنرانی خود به سه ویژگی اساسی در الگوی رفتاری ایران و روسیه در پیشابرجام اشاره کرد و گفت: همکاری ایران و روسیه در بیست سال اخیر بیشتر ناشی از اضطرار بوده تا انتخاب و در مقاطعی از زمان، دو کشور ناگزیر از همکاری یکدیگر بوده اند، همکاری ها مقطعی و موردی و در نهایت این روابط فاقد الگویی ساختارمند بوده است.

رئیس بخش مطالعات اوراسیای مرکز تحقیقات استرتژیک در ادامه افزود: همزمانی دو رویداد مهم در عرصه بین الملل سطوح نابرابر روابط بین ایران و روسیه را کمرنگ کرده است. بحران اوکراین که با انزوای روسیه همراه شد، در زمان "ایران بعد از توافق برجام و خروج از انزوا" اتفاق افتاد. از این رو روسیه دیگر نمیتواند در انتخاب روابط با ایران دست بالا را داشته باشد و ایران باید از شکاف پدید امده در بین روابط روسیه و غرب حداکثر استفاده را ببرد.

در ادامه دکتر شوری به حضور نظامی روسیه در سوریه اشاره کرد و گفت: توافق ایران و روسیه در موضع سوریه نه برمبنای اضطرار که بر اساس اهداف و منافع مشترک است. وی همکاری دو کشور در موضع سوریه را در سه بخش تشریح کرد: نخست حفظ اسد در قدرت، دوم متقاعد کردن مخالفین دولت سوریه برای انتخابات آینده و سوم نحوه انتقال قدرت در سوریه.

دکتر شوری سپس گفت: توافق ایران و روسیه در دو مورد نخست با موفقیت همراه اگرچه در خصوص سومین بخش توافق هنوز راهکار و اجماعی وجود ندارد.
وی در پایان به سیاست خاورمیانه ای روسیه اشاره کرد و گفت: این کشور به دلیل فقدان یک سیاست گفتمانی منسجم نمیتواند در این منطقه به تنهایی اقدام کند و بدین منظور روسیه ناچار به همکاری با یک قدرت منطقه ای است و در شرایط حاضر ایران بهترین گزینه برای تحقق این امر تلقی می‌شود.

سپس دکتر فرزانه شفیعی سخنران آخر این نشست، سخنرانی خود را در زمینه "روابط فرهنگی ایران و روسیه و چالش ها و راهکارهای گسترش آن در دوره پسابرجام" آغاز کرد و در ابتدا تاریخچه ای از روابط فرهنگی ایران و روسیه بیان کرد و گفت: روابط فرهنگی روسیه با ایران تا فروپاشی شوروی عمدتا با هدف دشمن شناسی و نه نزدیکی و دوستی دو ملت صورت گرفته است. اما امروزه شکل این روابط تغییر یافته و فرآیند دوستانه تری را در پیش گرفته است.

استادیار دانشگاه روسنو مسکو تنوع فرهنگی در روسیه، نزدیکی جغرافیایی، وجود فرهنگ اسلامی در روسیه و نظایر آن را از جمله مهمتریت دلایل اهمیت روابط فرهنگی بین ایران و روسیه عنوان کرد و گفت: متاسفانه شناخت از ایران در روسیه تا حد بسیار زیادی حول محور مسائل سیاسی است و کمتر کسی از "ایران فرهنگی" شناخت دارد و مهترین دلیل این امر ضعف دیپلماسی فرهنگی ایران و ناتوانی در شناساندن کشور در خارج از مرزهاست.

دکتر شفیعی در ادامه به ذکر مهمترین موانع در گسترش روابط فرهنگی بین ایران و روسیه پرداخت و گفت: تبلیغات منفی غرب و وهابیون مورد حمایت عربستان علیه ایران و مذهب تشیع یک مانع بسیار بزرگ در گسترش روابط فرهنگی بین دو کشور است.
وی همچنین به نقش فقدان اطلاعات دست اول و استفاده از منابع غربی در شناخت کشور، تحریم های بین المللی و زبان را از عوامل مهم کمرنگ شدن روابط فرهنگی بین دو کشوردانست.

دکتر شفیعی در پایان ضمن برشمردن فعالیت هایی که در حوزه روابط فرهنگی بین دو کشور صورت گرفته به زمینه همکاری های فرهنگی بین روسیه و ایران اشاره کرد و گفت: مقوله هایی چون گسترش زبان فارسی، استفاده از ظرفیت وجودی جمعیت مسلمان در روسیه، همکاری در عرصه های هنری، استفاده از دیپلماسی عمومی، اهمیت به صنعت گردشگری (با توجه به تیره روابط تیره کنونی روسیه و ترکیه)، حضور بیشتر در رسانه ها و فضای مجازی، توجه به گفتگوهای اسلام و ارتدوکس و نظایر آن مهمترین راهکارها در گسترش روابط فرهنگی ایران و روسیه است.

جلسه با پرسش دانشجویان و پاسخ سخنرانان به پایان رسید.