آشنایی با رئالیسم شاعرانه سینمای فرانسه

با اينهمه سينماي موج نو فرانسه فقط تكه‌اي بزرگ از سينماي غني و پر از پشتوانه اين كشور است. براي مثال سبك يا جنبش رئاليسم شاعرانه در سينماي فرانسه طي سالهاي 1930 تا 1938 باعث شد پس از 3 دهه براي اولين بار سينماي اين كشور هم پاي سينماي آلمان و شوروي آن زمان پوست بيندازد. جنبش "رئاليسم شاعرانه سينماي فرانسه" Poetic Realism ؛ به رئاليسم تقديرگرا نيز مشهور و معروف است.

طي اين سالها تا قبل از شروع جنگ جهاني دوم، فيلمسازاني مانند مارسل كارنه؛ ژرژ گرميون و تعدادي ديگر اگرچه مانند كارگردانان جنبش مونتاژ ديالكتيكي در روسيه با هم دمخور هم نبودند اما جداگانه فيلم‌هايي مي‌ساختند كه مضمونش حسرت و آه و غم و اندوه بود. اين سياق پايه گذار جنبش سينماي رئاليسم شاعرانه شد.

این فیلم‌ها عموما در ژانر درام اجتماعي و درام عاطفي ساخته مي‌شدند و داستانش معمولاً درباره حاشیه‌نشینانی است که در ناامیدی و یاس زندگی می‌کنند. قهرمانان برآمده از چنین قشری در داستانك‌هاي فيلم معمولاً با رویدادی دچار عشقی آرمانی شده و امید در کالبدشان دمیده می‌شود. اما پایان فیلم های جنبش رئالیسم شاعرانه معمولاً توامان با یاس و ناامیدی ست؛ این قهرمانان دوباره ناامید می‌شوند و فیلم با توهم زدایی و مرگ قهرمان فیلم به پایان می‌رسد. این سینما به شدت تقدیرگرا است و تقدیر را حاکم بر زندگی قهرمانان می‌داند.

در ميان كارگردانان شاخص اين سبك اگرچه نام‌هايي مانند ژاك فدرر، مارسل كارنه و ژان گرميون بسيار درخشان مي‌نمايند اما بايد اذعان كرد.صاحب اصلي اين سبك ژان گابن بازيگر فقيد فرانسوي و يكي از اسطوره‌هاي مسلم بازيگري در تاريخ سينماست.

ژان گابن شمایل آرمانی قهرمان بی‌سرانجام فیلم‌های جنبش رئالیسم شاعرانه فرانسه بود.او در بسیاری از فیلم‌های این جنبش از جمله "گروه زیبا" و "په په لوموکو" اثر ژولین دو ویویه، "بندر مه آلود" و "روز می‌دمد" به کارگردانی مارسل کارنه و "توهم بزرگ" اثر ژان رنوار ایفای نقش کرده است. 

آندره بازن منتقد سرشناس فرانسوی در مقاله‌ای تحت عنوان سرنوشت ژان گابن، تصریح می‌کند که گابن در تمام فیلم‌هایش از جمله فیلم‌های رئالیستی-شاعرانه، به سرانجامی خشونت بار گرفتار می‌آید. بازن معتقد است که گابن در فیلم‌هایش به تاویل یک داستان از میان داستان‌های گوناگون نمی‌پردازد بلکه همیشه داستان خودش در کار است که باید پایانی غم انگیز داشته باشد.

ژان گابن در وسط عكس در نمايي از فيلم ماندگار توهم بزرگ در ژانر جنگي محصول 1938 ساخته ژان رنوار.

توهم بزرگ در واقع مانيفست جنبش رئاليسم تقديرگراي سينماي فرانسه است.