آن وقت يك گروه انقلابي را تصور كنيد كه بدون در دست داشتن روزنامه يا شبكه‌هاي تلويزيوني مي‌خواهند اهداف خود و دشمنانشان را به گوش يك ملت برسانند. درست در زمان وقوع انقلاب اسلامي ايران، گروه‌هاي انقلابي از هيچ‌يك از امكانات اطلاع‌رساني برخوردار نبودند، پس انقلابيون چه مي‌كردند؟ اينها سؤال‌هايي است كه نسل جديد براي يافتن پاسخ به آنها بايد سراغ كتاب‌ها و فيلم‌ها و منابع ديگر بروند. اما يك پيشنهاد ديگر هم وجود دارد؛ رفتن به باغ موزه قصر؛ زنداني كه چند سال پيش تبديل به باغ موزه شد و حالا كلي از خاطرات مبارزين انقلابي را در دل خود جاي داده است. براي بازديد از اين باغ‌موزه، به خيابان مطهري (به سمت شرق)، بعد از تقاطع شريعتي برويد.
- تنها يادگار قاجار
عمارت كلاه فرنگي كه تنها يادگار دوران قاجار در محوطه وسيع زندان قصر به شمار مي‌رود. كلاه‌فرنگي نوع خاصي از معماري بناست كه در ايران نمونه‌هاي بسياري از آن وجود دارد.
- دادگاه انقلاب
مسجد باغ‌موزه زندان قصر با توجه به موقعيت انقلابي در اوايل پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي از اهميت تاريخي برخوردار است. مسجد در مساحتي حدود ۳۷0مترمربع بازسازي و حفظ شده است. جالب است بدانيد كه نخستين جلسات دادگاه انقلاب در مسجد زندان قصر تشكيل شد. در بخشي از ديوار مسجد كه در دوران انقلاب محل محاكمه سران رژيم سابق و شكنجه‌گران معروف ساواك بود، تصاويري از اشغال زندان و آزادسازي آن در دوران انقلاب پخش مي‌شود. بازسازي و حفظ ساختمان سردر زندان قصر كه در مساحت ۲۵۰ مترمربعي قرار دارد، با توجه به موقعيت نمادين اين سردر در جريانات پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي انجام شده است و در آينده جهت ساختمان مديريت و نگهداري مجموعه و سيستم‌هاي حفاظتي و كنترلي به‌كار گرفته خواهد شد. بالاخره اين هم مي‌تواند از جاذبه‌هاي اين مكان باشد؛ مديريت در جايي كه قدمت تاريخي هم دارد.
- زندان ماركوف
مبارزان انقلابي چندين دهه براي به ثمر نشستن انقلاب زحمت كشيدند. اگر مي‌خواهيد با فعاليت‌هاي پيشگامان اين نهضت آشنا شويد بايد به زندان ماركوف برويد. اين بخش از باغ‌موزه قصر از ۴ راهروي اصلي و ۲ راهروي فرعي تشكيل شده است. در بخش راهرو‌هاي اصلي بخش‌هاي اسناد تاريخي، تصاوير تاريخي، اشياي تاريخي و تصاوير ويدئويي از انقلاب اسلامي وجود دارد. مجسمه شخصيت‌هاي مبارز مثل شهيد نواب صفوي در ۲ راهروي فرعي عينا بازسازي شده است. در ۲ راهروي ديگر نيز مركز اسناد تاريخي و آرشيو آنها قرار دارد. در محيط زندان ماركوف بخش‌هاي ديگري مثل نمايشگاه و گالري شيشه‌اي نيز وجود دارد. كتابفروشي دائمي باغ‌موزه قصر با مضامين تاريخ انقلاب و مبارزات سياسي و كتب مرتبط با زندان از ديگر قسمت‌هاي ديدني و فرهنگي اين بخش است.
- زندان سياسي
بخش زندان سياسي در باغ‌موزه قصر از ۴ كريدور اصلي و ۴ كريدور فرعي تشكيل شده است. موضوع طراحي اين بخش روايت تاريخ انقلاب اسلامي و مبارزين انقلاب اسلامي در سال‌هاي نزديك‌تر به پيروزي انقلاب است. در ۴ كريدور اصلي بخش زندان سياسي، نمايشگاهي از مبارزين انقلاب اسلامي كه شامل محل زندان‌ها و لوازم مبارزين است برپا شده. اما در ۴ كريدور فرعي امكاناتي مثل كتابخانه، موزه حسينيه و هتل زندان و... به همراه فضاهاي شهري، رستوران و كافي‌شاپ قرار دارد. ۳حياط موجود در زندان نيز با قابليت پخش فيلم، كليپ‌هاي مبارزات، ليزر شو و نماهنگ و ويدئوهاي مفهومي براي بازديد علاقه‌مندان آماده است. در بخشي از سالن،روايت ملاقات‌هاي زندانيان انقلابي با خانواده‌هاي آنها در جلوي چشم مشاهده كننده‌ها در قالب صوت و كلام رژه مي‌رود. صداهاي ضبط شده كه نحوه مكالمه زندانيان با خانواده‌ها و نزديكانشان را حكايت مي‌كند، در اين سالن كوچك پخش مي‌شود.
- زندانيان مشهور
ساختمان بخش سياسي زندان در دوره پهلوي دوم به بهره‌برداري رسيد و به‌تدريج ميزبان زندانيان سياسي مشهور تاريخ ايران شد. از معروف‌ترين زندانيان اين زندان مي‌توان به نواب صفوي، بخارايي، هرندي، خليل طهماسبي، آيت‌الله طالقاني، علي عمويي، مرتضي مطهري، مرضيه حديده‌چي، اكبر رفسنجاني، داوود خامنه، معصومه جزايري، شهرستانكي و بزرگ علوي اشاره كرد. جالب است بدانيد كه نخستين زنداني زندان قصر، سازنده آن يعني سرتيپ درگاهي بود. او تنها ۲ روز پس از همراهي رضا شاه در مراسم افتتاح زندان، به جرم دعوت شاه به يكي از ۱۹۲ سلول عمومي و انفرادي در جريان افتتاح زندان، به حبس محكوم و در همان زندان محبوس شد.
در راهرو‌هاي طراحي شده سلول، نام شاعر بلند آوازه ايران، فرخي يزدي نيز خودنمايي مي‌كند؛ شاعري كه با لبان دوخته نيز شعر گفت و بر ديوار زندان حكاكي كرد.
- قصر، چگونه باغ شد؟
طرح ساخت باغ‌موزه زندان قصر در ۳ فاز به اجرا درآمد. در فاز ابتدايي، طراحي فضاي سبز و تعميرات فضا‌ها و ابنيه‌هاي موجود انجام شد و در فاز دوم بازسازي و نحوه بهره‌برداري و تعريف كاربري ابنيه‌ها و در فاز سوم طراحي و استفاده از فضاهاي جديد ازجمله ساختمان و سوله بحران با كاربري ورزشي پيش‌بيني شد. درآغاز، كار طراحي و مطالعات تبديل زندان قصر به پارك و موزه تاريخي به دانشكده معماري دانشگاه تهران سپرده شد و رياست كميته راهبردي طرح باغ‌موزه زندان قصر نيز بر عهده مهدي چمران، رئيس فعلي شوراي شهر تهران بوده است. معماري اين مجموعه به سبك سنتي طراحي شده است كه شامل باغ ايراني در ضلع شمال غربي، ميدانگاه در شمال شرقي و فرش‌انداز بين ميدانگاه و باغ ايراني مي‌شود. اين زندان به‌مدت ۲۰ سال يكي از مهم‌ترين مشكلات منطقه ۷ شهرداري تهران به شمار مي‌رفت.
- قدم زدن در باغ ايراني
بخشي از باغ‌موزه زندان قصر كه ۶۳۳۸۰مترمربع مساحت دارد، باغي است با مشخصه‌هاي كاملا ايراني با گونه‌هاي گياهي مربوطه كه براساس اسناد و مدارك موجود ساخته شده است. آبنما‌هاي زيبايي نيز فضاي باغ اين موزه را مطبوع مي‌كنند. اين بخش از باغ‌موزه را مي‌توان يك موزه روباز دانست چرا كه فضاهاي تاريخي آن عينا بازسازي شده‌اند. فضاهاي شهري اين بخش نيز براي استفاده عموم ساخته شده‌اند. آنطور كه معماران تبديل زندان قصر به باغ‌موزه روايت كرده‌اند، وجود آبنماي متحرك الهام گرفته از باغ فين كاشان به متراژ ۷۰۰ مترمربع در اطراف محوطه، لطافت خاصي به محيط بخشيده است. فضاي سبز اين مجموعه به‌مساحت ۵هزار مترمربع از گياهاني كه بيشتر حال و هواي سنتي محيط را براي بيننده تداعي كرده، پوشيده‌شده كه نارون، كاج، انگور، چنار، توت و بيد مجنون، تبريزي، زرشك زيتوني و سروناز ازجمله اين گياهان است.
نظر شما