آنطور که خود غربی‌ها می‌گویند هر روز گروه و جبهه‌ای جدید در سوریه عملیات مسلحانه علیه نیروهای دولتی را شروع می‌کند. گزارش اخیر مؤسسه دفاعی و اطلاعات امنیتی جینز نشان می‌دهد که براساس آخرین آمارها در سوریه اکنون حداقل هزار‌گروه و شاخه شورشی در حال نبرد علیه نیروهای دولت سوریه هستند؛ گروه‌هایی که نیمی از آنها را جنگجویان افراط‌گرا و وابسته به القاعده تشکیل می‌دهند. تعداد نیروهای این گروه‌ها از سوی سازمان اطلاعاتی غرب حداقل ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود؛ کسانی که کاری به‌جز عملیات علیه نظامیان سوریه ندارند. در میان این گروه‌ها اما برخی هستند که عملیات گسترده‌تری دارند و به همین‌خاطر مهم‌تر شمرده می‌شوند. اطلاع از وضعیت آنها و وابستگی‌شان می‌تواند به‌خوبی نشان دهد که چرا آتش درگیری‌های سوریه هنوز پس از بیشتر از ۳۰ماه نتوانسته خاموش شود.
ائتلاف‌های اصلی شورشی
ارتش آزاد سوریه (FSA)
رهبر: سلیم ادریس
این گروه که با نام FSA شناخته می‌شود در آگوست ۲۰۱۱ تشکیل شد و آنطور که گفته شده هسته اصلی آن نظامیان فراری از ارتش سوریه به ریاست سرهنگ ریاض‌الاسد در سوریه بوده‌اند. پایگاه اصلی آنها در ترکیه بوده و فرماندهی آنها را در حال حاضر سلیم ادریس بر عهده دارد. با معرفی این گروه خیلی سریع آنها در رسانه‌ها دیده شدند اما در دنیای واقعیت کنترل خاصی بر اتفاق‌های افتاده در میدان‌های درگیری نداشته‌اند. غربی‌ها و کشورهای حامی شورشیان در حوزه خلیج‌فارس اما تلاش داشته‌اند که با تمرکز رهبری این گروه در سال ۲۰۱۲ آن را تقویت کنند. در دسامبر سال ۲۰۱۲ با تشکیل شورای‌عالی نظامی (SMC) در این مسیر قدم برداشته شد. شورای‌عالی نظامی ۳۰ عضو دارد که شامل ۶ نماینده از ۵ جبهه هستند. هر کدام از این جبهه‌ها یک شورای نظامی-مردمی و یک فرمانده دارند. نیروهای این جبهه از همین طریق گزارش‌های خود را به ادریس که در راس شورا قرار دارد می‌رسانند. مشکل اصلی اینجاست که این گروه‌ها هر کدام برای خودشان سازوکار خاصی دارند. برخی از آنها معتدل‌تر هستند و برخی دیگر با گروه‌های وابسته به القاعده همکاری می‌کنند و همین مسئله شورای‌عالی نظامی را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است. به همین‌خاطر ادریس همیشه بیشتر در حد یک سخنگو عمل می‌کند.
مهم‌ترین گروه‌های تشکیل‌دهنده ارتش آزاد سوریه عبارتند از:
شهدای تیپ‌های سوریه
رهبر: جمال معروف
تعداد نیروها: ۷ هزار نفر
نام اصلی این گروه شهدای جبل‌الزاویه بوده است که در سال ۲۰۱۱ در منطقه ادلب تشکیل شد و در نیمه سال۲۰۱۲ تغییر نام داد. عملیات این گروه در شمال وغرب سوریه متمرکز شده و تغییر نامش از جاه‌طلبی رهبرانش خبر می‌دهد. برخلاف گروه‌هایی مانند صقورالشام که به‌دنبال تشکیل حکومت اسلامی هستند این گروه ایدئولوژی خاصی برای خود ندارند.
تیپ توفان شمال
این گروه شاخه‌ای از ارتش آزاد به‌حساب می‌آید که کنترل منطقه مرزی بین ترکیه و سوریه را از دستاوردهای خود می‌داند. شهریور امسال درگیری‌های شدیدی بین این گروه و دولت اسلامی شام و عراق به‌دنبال حمله افراط‌گراها به شهر عزاز رخ داد.
احرار سوریه
گروهی تحت کنترل شورای‌عالی که توسط سرهنگ قاسم سعد‌الدین از خلبان‌های سابق اداره می‌شود.
جبهه آزادی سوریه اسلامی (SILF)
رهبر: احمد عیسی
تعداد نیروهای اعلام شده: ۳۵ تا ۴۰ هزار نفر
این جبهه در سال ۲۰۱۲ از ائتلاف ۲۰ گروه شورشی ازجمله گردان‌های فاروق، تیپ توحید، تیپ فتح، تیپ اسلام، صقورالشام و شورای انقلابی‌های دیرالزور تشکیل شد. اکثر این گروه‌ها که در بین آنها از اسلامگراهای معتدل تا سلفی‌های افراطی دیده می‌شود شورای‌عالی نظامی را به رسمیت می‌شناسند اما نسبت به ائتلاف ملی که مورد حمایت غرب است سوء‌ظن شدیدی دارند. جبهه آزادی سوریه اسلامی در ادلیب، حلب، دمشق، حمص و دیرالزور فعالیت دارد. این گروه خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین ائتلاف انقلابی در سوریه معرفی می‌کند.
جیش‌الاسلام
رهبر: زهران علوش
جیش الاسلام(سپاه اسلام) از بیش از ۵۰ گروه که در داخل و اطراف دمشق فعال بوده‌اند تشکیل شده است. زهران علوش چون گروهش لواء الاسلام مهم‌ترین گروه در این میان بود، به رهبری جیش‌الاسلام رسید. او گفته است که هدف جیش الاسلام وحدت میان جنگجویان و جلوگیری از تفرقه میان آنهاست. نزدیک به ۳۰ گروه از شاخه‌های جیش‌الاسلام زیر پرچم لواء الاسلام در حال مقابله با نیروهای دولتی سوریه هستند. تشکیل جیش‌الاسلام را بسیاری تلاشی از سوی عربستان سعودی و با حمایت این کشور می‌دانند. برخی می‌گویند این اقدام برای مقابله با گروه‌های وابسته به القاعده و جلوگیری از گسترش فعالیت آنها اطراف دمشق صورت گرفته است. زهران علوش خودش در عربستان تحت آموزش مذهبی بوده و گروه‌های سلفی به‌خاطر حمایت از او پول و تسلیحات جایزه می‌گیرند.
جبهه اسلامی سوریه
رهبر: حسن عبود (از گروه جنبش اسلامی آزادگان شام)
جبهه اسلامی سوریه ائتلافی از ۱۱گروه افراط‌گرا به‌حساب می‌آید که در دسامبر سال ۲۰۱۲ تشکیل شد. در زمان اعلام تشکیل این جبهه گفته می‌شد نیروهای آن بیشتر از ۳۰ هزار نفر است. در آن زمان یکی از گروه‌های مهم شناخته می‌شد که در سراسر سوریه علیه نیروهای دولتی دست به عملیات می‌زد. مهم‌ترین گروه این جبهه جنبش اسلامی آزادگان شام به‌حساب می‌آید و به همین‌خاطر حسن عبود رهبر این گروه به ریاست این جبهه رسید. او به‌خاطر فعالیت‌های افراطی در عراق مدتی در زندان‌های سوریه بود اما طی عفو در سال ۲۰۱۱ آزاد شد. جبهه اسلامی سوریه همچنان خود را جبهه‌ای مستقل می‌نامد و حاضر نشده که به زیر چتر شورای‌عالی نظامی سوریه بیاید اما در موارد لزوم با نیروهای آن همکاری می‌کند. این جبهه خواستار تشکیل حکومت سنی در سوریه شده و با گروه‌های القاعده همکاری دارد.
گروه‌های مستقل
گردان احفاد الرسول(نوادگان پیغمبر)
رهبران: ابو اسامه الجولانی و محمد علی ماهر النعامی
تعداد تخمینی نیرو: ۷ تا ۹ هزار نفر
مجموعه‌ای از ۴۰ گروه است که معتدل خوانده می‌شوند و در سال۲۰۱۲ تشکیل شده است. هر چند این گروه در مناطق مختلف سوریه دست به حمله علیه نیروهای دولتی می‌زند اما پایگاه اصلی آن ادلب است. اتحاد این گروه تحت عنوان گردان نوادگان پیغمبر مستقل اما هم راستا با شورای‌عالی نظامی عمل می‌کند. وابستگی آن به قطر و دستگاه‌های اطلاعاتی غرب مشهود است. اعضای این گروه در آگوست سال‌جاری به‌دنبال درگیری با دولت اسلامی شام و عراق مجبور به عقب‌نشینی از رقه شدند.
جبهه اصالت و توسعه
تعداد نیروی ادعایی: ۱۳هزار نفر
این گروه در نوامبر ۲۰۱۲ تشکیل شد و نیروهای آن در ۵ جبهه سوریه تقریباً در تمام این کشور فعال هستند. با وجود این حلب مرکز اصلی آنها شناخته می‌شود. در میان گروه‌های مسلح آنها را معتدل می‌دانند.
زره انقلاب
از گروه‌های هم راستا با شورای‌عالی نظامی است که از ده‌ها گروه کوچک تشکیل شده است. اکثر نیروهای آن در ادلب و حماء مشغول به فعالیت هستند. در سال ۲۰۱۲ با کمک اخوان‌المسلمین سوریه گروهی تشکیل شد که خودشان را اسلامگرای معتدل معرفی می‌کردند. اسناد، ارتباط این گروه را با اخوان‌المسلمین سوریه نشان می‌دهد.
گردان‌های شهدای یرموک
در آگوست ۲۰۱۲ با اتحاد ۸ گروه مختلف تشکیل شد و منطقه عملیاتی آنها را مرز اردن و سوریه تشکیل می‌دهد. رهبری آن را بشار الزعبی بر عهده دارد و به‌جز منطقه مرزی با اردن در ارتفاعات جولان هم فعال هستند. اعضای این گروه همان افرادی هستند که در مارس و می سال‌جاری نیروهای صلح‌بان سازمان ملل را به گروگان گرفتند.
گروه‌های افراط‌گرا
جبهه نصرت
رهبر: ابو محمد الجولانی
تعداد تخمینی نیرو: ۵ تا ۷ هزار نفر
جبهه نصرت را آمریکایی‌ها در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده‌اند؛ گروهی که گفته می‌شود در اواسط سال ۲۰۱۱ با کمک گروه دولت اسلامی عراق تشکیل شد. وابستگی آن به القاعده اعلام شده و در میان گروه‌های مسلح سوری یکی از گروه‌های مؤثر شناخته می‌شود. نیروهای آن حداقل در ۱۱ استان از ۱۴ استان سوریه فعال هستند. این گروه، مسئول بسیاری از حملات انتحاری سوریه شناخته می‌شود که باعث مرگ صدها غیرنظامی شده است. آنها منطقه‌ای در شمال سوریه را تحت کنترل خود دارند و از تسلیحات گسترده‌ای برخوردار هستند. الجولانی که از رهبران دولت اسلامی عراق به‌حساب می‌آید مدتی در زندان‌های سوریه بود اما او هم با بخشش در سال ۲۰۱۱ آزاد شد. این گروه از تعداد بسیاری نیروهای افراطی خارجی تشکیل شده است.
دولت اسلامی عراق و شام
رهبر: ابوبکر البغدادی
تعداد نیروی تخمینی: ۳ تا ۵ هزار نفر
تأسیس این گروه ابتدا از سوی جبهه نصرت تکذیب می‌شد اما بعدها گزارش‌های اطلاعاتی نشان داد که فعالیت اعضای آن از عراق به سوریه کشیده شده است. در آگوست سال‌جاری دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا تأیید کردند که دولت اسلامی عراق و شام در سوریه با حداقل ۵ هزار نیرو در حال فعالیت است. نیروهای این گروه در عملیات‌های انتحاری مختلفی در سوریه دست داشته و با گروه‌های دیگر شورشی روابط پر‌تنشی دارند. اعضای این گروه به‌تازگی یک عضو برجسته الاحرار‌الشام را کشتند و با نیروهای نوادگان پیغمبر در رقه وارد درگیری شدند. آنها همچنین هر وقت بتوانند شیعیان و علوی‌ها را هدف حمله قرار می‌دهند.
جیش‌المهاجرین و الانصار
اکثر اعضای این گروه را افراط‌گراهای خارجی به‌ویژه از شمال قفقاز تشکیل می‌دهند. این گروه به‌دنبال تشکیل دولت اسلامی در سوریه است و حوزه فعالیت آن بیشتر حلب به‌حساب می‌آید. رهبری آن را یکی از افراط‌گراهای چچن به نام ابوعمرالشیشانی برعهده دارد که هم راستا با دولت اسلامی عراق و شام عمل می‌کند.
گروه‌های کرد
گروه‌های حفاظت مردمی
رهبر: صالح مسلم
تعداد نیروی ادعایی: ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر
این گروه شاخه نظامی حزب اتحادیه دمکراتیک به‌حساب می‌آید که وابسته به پ‌ک‌‌ک است. هدف آنها رسیدن به منطقه خودمختار در شمال شرقی سوریه است و در تابستان سال ۲۰۱۲ اعلام وجود کردند. این گروه تلاش داشته تا مناطق کردنشین از درگیری‌ها به دور بماند اما با وجود این به درگیری با نیروهای دولتی و گروه‌های شورشی بارها کشیده شده است. نفوذ گروه‌های افراطی به مناطق کردنشین باعث شده تا درگیری‌های سختی میان آنها صورت بگیرد. گروه‌های حفاظت مردمی توانسته‌اند در مواردی شورشی‌های افراطی را مجبور به عقب‌نشینی از شهرهای کردنشین کنند.
