در ایران نیز افزایش جمعیت شهری، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به سمت شهرهای بزرگ و تمرکز امکانات و خدمات در کلانشهرها، باعث شد تا بسیاری از شهرهای کشور با مشکلاتی مانند کمبود مسکن، اشتغال و... مواجه شوند و محیط‌زیست شهری تحت‌تأثیر قرار گیرد.
شهر مجموعه‌ای مرکب از عوامل طبیعی، اجتماعی و محیط‌های ساخته شده توسط انسان است که در آن جمعیت ساکن متمرکز شده. شهر به‌معنای کامل یک سیستم باز و یک موجود زنده است که بی‌توجهی به آن می‌تواند مخاطرات زیادی برای ساکنان و خودش به‌دنبال داشته باشد. با توسعه روزانه و شهری شدن زندگی بشر مفاهیم مربوط به توسعه پایدار به این حیطه وارد شده و توسعه پایدار شهر محصول نگاه‌های جدید به عدالت اجتماعی، فضایی و محیطی نسبت به شهر است.
تهران به‌عنوان یک کلانشهر و پایتختی اسلامی از این موضوع مستثنی نیست؛ از این‌رو نخستین همایش معماری و شهر پایدار که فردا و پس‌فردا برگزار می‌شود، در سه کمیته منظر شهری پایدار و گرافیک محیطی، سیر تحول بوم‌شناسانه تاریخی معماری و شهر پایدار و شیوه‌های نوین آموزش معماری و شهرسازی پایدار به‌دنبال راهکاری برای ایجاد شهر پایدار است.
همایش معماری و شهر پایدار در تهران
توسعه پایدار آن است که نیازهای انسان امروز را برآورده می‌کند، بدون اینکه توانایی نسل‌های آینده را برای دستیابی به آرزوها و نیازهایشان از بین ببرد؛ براساس چنین توسعه‌ای، همایش ملی معماری و شهر پایدار از سوی سازمان زیباسازی شهر تهران و با همکاری و هماهنگی دانشگاه تربیت‌دبیر شهید رجایی، 21و 22آبان‌ماه در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد تهران برگزار می‌شود.
در این همایش دو روزه 17مقاله انتخابی از میان 120مقاله منتخب از سوی داوران ارائه خواهد شد و حدود 32مقاله به‌صورت پوستر در روزهای برگزاری همایش به نمایش درمی‌آید و 120چکیده مقاله از میان 400مقاله ارسالی به دبیرخانه نخستین همایش ملی معماری و شهر پایدار در کتاب خلاصه مقالات به چاپ می‌رسد.
منظر شهری، فرهنگ و طبیعت، تأثیر گرافیک محیطی به‌عنوان رسانه شهری بر شهروندان، حیات مدنی شهر، کیفیت عرصه عمومی شهر، مبلمان شهری و گرافیک محیطی منظر خوانا موضوعاتی هستند که در کمیته منظر شهری پایدار و گرافیک محیطی بررسی می‌شوند.
کمیته سیر تحول بوم شناسانه تاریخی معماری و شهر پایدار، تاریخ معماری و شهر، نگرش بوم‌شناسانه به معماری و شهر، نقش فرایند در شکل‌گیری معماری و شهر وحفظ ارزش‌های بوم‌شناسانه در توسعه شهری را تحلیل می‌کند و در کمیته شیوه‌های نوین آموزش معماری و شهرسازی پایدار، انرژی‌های نوین، هویت در آموزش معماری، جهانی شدن و تأثیر آن در آموزش معماری و شهرسازی، آموزش‌های مجازی، فناوری‌های نوین و روش‌های سنتی پایدار معماری بررسی می‌شود.
علاوه بر ارائه مقاله‌های برگزیده در این همایش دو روزه، کارگاه طراحی بوم‌شناسانه منظر شهری نیز برگزار خواهد شد. مجتبی عبداللهی معاون خدمات شهری شهرداری تهران، رئیس و سیدمحمد جواد شوشتری مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران و دکتر جمال‌الدین مهدی‌نژاد رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید رجایی نیز دبیران شورای علمی این همایش هستند.
شهر پایدار چه شهری است؟
پایداری توسعه‌ای است که نیازهای انسان امروز را برآورده می‌کند بدون اینکه توانایی نسل‌های آینده را برای دستیابی به آرزوها و نیازهایشان از بین ببرد. باید توجه داشت که پایداری مجموعه‌ای از وضعیت‌هاست که در طول زمان دوام دارد و توسعه فرایندی است که طی آن پایداری می‌تواند اتفاق بیفتد. وجود رابطه و پیوند قوی میان برنامه‌ریزی شهری و ایجاد یک چارچوب توسعه پایدار اقتصادی - اجتماعی در این زمینه تأثیر بسیاری دارد.
«شهر پایدار» شهری است که به چند نیاز اساسی جامعه بشری مانند نیازهای روحی، روانی و عاطفی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و همچنین نیاز به برخورداری از شبکه‌های وسیع ارتباطی به‌منظور کنش‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست‌محیطی یا مورفولوژی و ویژگی‌های اکولوژیک شهرنشینان پاسخ دهد. در استخراج شاخص‌های ارزیابی شهرهای پایدار، این شاخص‌ها را معیارهای مناسبی برای شناسایی نقاط ضعف و بهبود شهرهای پایدار است.
در این پژوهش از سلامت شهری، محیط‌زیست پایدار، میزان خرسندی و شادمانی، ساختار آموزشی و سیستم‌های دولتی مطلوب به‌عنوان پنج شاخص ریشه‌ای ارزیابی شهرهای پایدار نام‌برده شده و وضعیت اقتصادی، سطح رفاه جامعه، زیرساخت‌های مناسب، ایمنی، تحصیلات و آموزش، بهداشت فردی و اجتماعی، انضباط اجتماعی، منابع طبیعی، مدیریت محیط‌زیست، کنترل آلودگی‌ها، هویت شهری، فعالیت‌های اجتماعی، اخلاق اجتماعی، سرزندگی در فضای شهری، منابع انسانی، سطح آگاهی عموم جامعه، نظام آموزشی، تکنولوژی آموزشی، ارزیابی و پایش، کفایت و کارآمدی، شفافیت اطلاعات، میزان مشارکت، میزان پاسخگویی، تعهد به اخلاقیات و عدالت به‌عنوان شاخص‌های اصلی ارزیابی شهرهای پایدار مدنظر قرار گرفته‌اند.
کمیته‌ای جهانی برای شهر پایدار
ناپایداری توسعه شهری مهم‌ترین چالش هزاره سوم است. کلانشهرهای بزرگ جهان امروزه بیش از هر زمان در جست‌وجوی بنیادهای توسعه پایدار هستند. از این‌رو اجلاس عالی زمین در سال 1992در شهر ریودوژانیرو، کمیسیون توسعه پایدار را تشکیل داد که یکی از اهداف آن تولید شاخص‌های توسعه پایدار برای سنجش، نظارت و بهبود در زمینه توسعه پایدار است.
معرفی و کاربرد این شاخص‌ها ضرورتی است که در کشور ما کمتر به آن توجه شده. اگر بخواهیم شاخص‌های سنجش پایداری متناسب با شرایط شهرهای ایران را با استفاده از منابع علمی ارائه کنیم، براساس دیدگاه ارائه شده این کمیسیون، ابعاد پایدار شهری شامل اقتصاد شهری پایدار، جامعه شهری پایدار، سرپناه شهری پایدار، محیط‌زیست شهری پایدار، دسترسی شهری پایدار، زندگی شهری پایدار و مردم‌سالاری شهری پایدار است.اقتصاد شهری پایدار کار و درآمد مناسب، جامعه شهری پایدار همبستگی و یکپارچگی اجتماعی، سرپناه شهری پایدار خانه‌سازی شایسته و در استطاعت همه، محیط‌زیست شهری پایدار اکوسیستم‌های باثبات، دسترسی شهری پایدار تحرک همراه با حفاظت منابع، زندگی شهری پایدار ایجاد شهر زیست‌پذیر و مردم‌سالاری شهری پایدار قدرتمندسازی شهروندان را دربرمی‌گیرد.
برای سنجش هریک از ابعاد می‌توان شاخص‌هایی را تعریف کرد و به‌طور مرتب آنها را آزمود. در حقیقت ازجمله شهرداری‌ها می‌توانند با سنجش منظم این ابعاد بر وضعیت شهر از منظر پایداری توسعه نظارت کنند و بهبود بخشند.
