نگرانی از ورود شهرداری‌ها و شوراها به فضای سیاسی و فاصله گرفتن از وظایف ذاتی خود، همچنین تضعیف شوراها از دغدغه‌های مهمی است که این روزها مطرح می‌شود. این گزارش به بررسی دیدگاه تنی چند از دست‌اندرکاران مدیریت شهری مشهد در این باره می‌پردازد.
غلامرضا بصیری‌پور، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی مشهد که شوراها را نماد حضور عملی مردم در مدیریت و اداره امور شهرها می‌داند، می‌گوید: « هرگونه حرکتی که به تضعیف این نهاد منجر شود، به سود ملت و حضور مردم نیست. اکنون اختیاراتی که در چارچوب قانون برای شوراها تعریف شده، محدود است و پیشنهاد اخیر کمیسیون شوراهای مجلس اختیارات محدود شوراها را محدودتر خواهد کرد. این در حالی است که لازم است شوراها تقویت شود و اختیارات آنها در حد پارلمان‌های محلی افزایش یابد.»
سید عباس شیر محمدی، رئیس شورای اسلامی مشهد، نیز خاطر نشان می‌کند:
« به‌دلیل این‌که اکنون یکی از اختیارات مهم شوراهای‌اسلامی انتخاب شهردار است، در صورتی که این اختیار از شوراها سلب شود، این نهاد تضعیف می‌شود، اگر چه براساس طرح اخیر کمیسیون شوراهای مجلس ممکن است شهردارانی هماهنگ‌تر با دولت انتخاب شوند.»
اما فاطمه غیور، رئیس کمیسیون امور خدمات شهری و محیط‌زیست شورای شهر مشهد با مثبت ارزیابی کردن مصوبه کمیسیون شوراهای مجلس مبنی بر انتخاب شهرداران در تهران و مراکز استان‌ها به پیشنهاد وزیر کشور، بر این باور است که با توجه به نبود شناخت کافی و کامل درباره اشخاص دارای صلاحیت تصدی سمت شهرداری، انتخاب شهرداران با رای مستقیم مردم فقط برای شهرهای کوچک مناسب است و در کلانشهرها و مراکز استان‌ها اجرای این طرح مشکلاتی به همراه خواهد داشت.البته به اعتقاد این عضو شورای شهر مشهد، پیشنهاد جایگزین کمیسیون شوراها نیز سبب سیاسی شدن گزینش شهرداران و دور شدن آنان از فضای خدمت رسانی می‌شود.
جلب مشارکت بیشتر مردم
اما مرتضی خادمی، عضو و رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی مشهد، انتخاب شهرداران با رای مستقیم مردم را در جلب اعتماد و مشارکت بیشتر مردم مؤثر می‌داند و اضافه می‌کند: «وقتی مردم شهرداران را انتخاب می‌کنند، در اجرای طرح‌های شهری نیز همکاری و همراهی بیشتری خواهند کرد و در نتیجه کارآمدی مدیریت شهری افزایش می‌یابد.»وی تصریح می‌کند: «مردم همواره انتخاب را به انتصاب ترجیح می‌دهند و بر آنچه نتیجه انتخاب خودشان است بهتر گردن می‌نهند. همچنین باید خاطرنشان کرد که انتخاب شهرداران از سوی مردم، از یک سو مدیریت شهری را در مقابل مردم وادار به پاسخگویی بیشتر می‌کند و از سوی دیگر شهرداران را نیز از فعالیت‌های سیاسی، دور و متوجه حل مسائل و مشکلات شهرها و مردم می‌کند. با توجه به پیچیدگی‌هایی که به‌دلیل تحولات اخیر در شهرها به‌ویژه کلانشهرهای کشور ایجاد شده است، شهرها نیازمند مدیریت مستقل و قوی هستند.»
دغدغه سیاست‌زدگی
یکی از نگرانی‌های اصلی مخالفان این طرح، صرف‌نظر از احتمال حمایت‌های دولت از شهرداران منتخب وزارت کشور، سیاسی شدن شوراها و شهرداری‌ها و دور شدن آنها از فضای مردمی است.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر مشهد با بیان این‌که « انتخاب شهرداران با رای مستقیم مردم علاوه بر جلب اعتماد بیشتر مردم به مدیریت شهری و افزایش مشارکت آنان در امور شهری از دولتی شدن شوراها و همچنین تضعیف این تشکل جلوگیری می‌کند»، می‌افزاید: «اجرای طرح کمیسیون شوراهای مجلس را با توجه به آثار نامطلوبی که بر عملکرد شوراها خواهد داشت، همچنین مغایرت آن با نظر امام راحل(ره) در مورد شوراها به نفع مدیریت شهری نمی‌دانم.»
در حالی که ولی اسماعیلی، نماینده گرمی و عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس، محدود شدن شوراها و سیاسی شدن انتخاب شهرداران را یکی از دلایل رد طرح انتخاب مستقیم شهرداران با رای مردم در کمیسیون شوراها اعلام می‌کند، حسن تبرئی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری مشهد می‌گوید که پیشنهاد جایگزین کمیسیون شوراها به بدترین شکل ممکن موجب تحمیل گرایش سیاسی در انتخاب شهرداران و باعث حرکت دوباره به سمت تمرکز گرایی می‌شود، همچنین تجربه 12 سال دموکراسی محلی با اجرای این طرح از دست خواهد رفت.رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی مشهد هم با انتقاد از طرح کمیسیون شوراها خاطر نشان می‌کند: « اگر شهردار از سوی وزیر کشور معرفی شود، در این صورت واژه انتخاب معنی ندارد و انتصاب صورت گرفته است. روشن است که شوراها به فرد معرفی شده از طرف وزیر کشور رای خواهند داد،
اگر چه ممکن است در کلانشهرها رفت و برگشت‌هایی هم صورت گیرد که همین وضع به ایجاد تنش بین وزارت کشور، شوراها و شهرداری‌ها منجر می‌شود و اداره امور شهرها را مختل می‌کند.»
خادمی پیشنهاد می‌کند:«وزارت کشور باید متولی ایجاد مرکز هماهنگ‌کننده مدیریت شهرها از طریق استانداران باشد تا به‌عنوان جایگزینی برای طرح مدیریت یکپارچه شهری به ایجاد تفاهم، هماهنگی و همکاری بیشتر بین نهادهای ارائه‌کننده خدمات شهری منجر شود.» وی درباره معایب انتخاب شهرداران به پیشنهاد وزیر کشور اضافه می‌کند: «اکنون مشکل اساسی، تمرکز تصمیم‌گیری در تهران است. بنابراین در حالی که شهرهای کشور به‌ویژه کلانشهرها نیازمند اختیارات بیشترند، هر نوع اقدامی برای رسمیت و تمرکز بیشتر تصمیم‌گیری، ناهماهنگی و اتلاف منابع را در شهرها تشدید می‌کند.»
خادمی همچنین بی‌توجهی به مزیت‌های تفویض اختیار به مسئولان محلی، ایجاد جو بی‌اعتمادی بین مردم و مسئولان محلی و مدیران وزارت کشور، محدود کردن اعضای شورای اسلامی شهرها به انتخاب فرد معرفی شده و در نتیجه تشریفاتی شدن نقش اعضای شوراها در انتخاب شهرداران و احتمال معرفی افراد غیربومی را که خود زمینه ساز تعارض بین مجموعه شهرداری و مردم خواهد شد، از دیگر اشکالات و ضعف‌های این طرح برمی‌‌شمارد.
خطر تمرکزگرایی
اسماعیلی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس، یکی دیگر از دلایل رد طرح انتخاب شهرداران با رای مستقیم مردم را نبود احزاب و گروه‌های سیاسی منسجم و شناسنامه دار در کشور عنوان و اضافه می‌کند: «این طرح احتمال انتخاب شهردار با در نظر گرفتن ملاحظه‌های قومی و قبیله‌ای را به همراه خواهد داشت و موجب می‌شود تا شهردار انتخاب شده مجبور به تمکین کردن از این خواسته‌ها شود.» اما معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری مشهد با یادآوری پیامد‌های ناشی از بی‌توجهی به خواسته مردم و کنار گذاشتن حضور و تصمیم آنان در انتخاب شهرداران می‌گوید: « در این زمینه تغییر عادت مردم به مشارکت در تعیین سرنوشت خود و پیش رفتن به سوی تمرکز گرایی نگران‌کننده‌تر است.»
