به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) نخستین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی کتاب و کتابخوانی از دیدگاه قرآن با مشارکت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و خبرگزاری ایکنا صبح امروز شنبه 16 مرداد با حضور «محمد‌رضا سرشار» نویسنده کودک و نوجوان و «محمدعلی شامانی» پژوهشگر و مشاور بنیاد فرهنگی رفاه برگزار شد.
«محمد‌رضا سرشار» در ابتدای این نشست در سخنانی در اشاره به شاخصه‌های ادبیات قرآنی و دینی کودک و نوجوان و تعریف از این ادبیات گفت: ادبیات اسلامی کودکان و نوجوانان ضمن دارا بودن همه جاذبه‌های ادبی باید بتواند در مخاطب خود رشد به مفهوم قرآنی ایجاد کند و این ادبیات را می‌توان به دو شاخه فرعی ادبیات دینی محض و ادبیات دینی غیر مستقیم تقسیم کرد.
وی ادامه داد: در ادبیات دینی محض نویسنده به سیره زندگانی ائمه(ع)، پیامبر و اولیای خدا و داستان‌های قرآن به طور کل می‌پردازد، هم‌چنین محور، مضمون و درون‌مایه اثر خود را یکی از آموزه‌ها و مسائل دینی به طور مشخص قرار می‌دهد. اما در ادبیات دینی غیر‌مستقیم نویسنده ممکن است به هیچ‌کدام از شخصیت‌های شناخته شده دینی نپردازد و به طور خاص هیچ درون‌مایه ویژه حدیثی و قرآنی را محور کار خود قرار ندهد، بلکه نویسنده به همین زندگانی امروزین مردم معمولی توجه کرده است،
سرشار تصریح کرد: اما نویسنده در نهایت برآیندی که به مخاطب می‌دهد، تأثیری معنوی است.
با این تعبیر دامنه ادبیات دینی بسیار وسیع می‌شود، حتی ما گاهی اوقات می‌‌توانیم رگه‌هایی از ادبیات دینی را در آثار نویسندگانی که آگا‌هانه قصد ایجاد اثر دینی نداشته‌اند، مشاهده کنیم.
باید تعریف دقیقی از ادبیات دینی داشته باشیم
این نویسنده کودک و نوجوان با بیان این مطلب که باید تعریف دقیقی از ادبیات دینی داشته باشیم، گفت: در حوزه علوم انسانی تشابه اصطلاحات بسیار است، برای نمونه وقتی از واژه «اخلاق» نام می‌بریم به تعداد مکاتب موجود فلسفی و مسلک‌های معنوی تعریف از واژه اخلاق وجود دارد، که گاهی نیز در تعارض با هم قرار دارند. پس به طور کلی در علوم انسانی باید اصطاحات خاص را در چارچوب مکتب خود تعریف کرد، سپس وارد تعریف‌های کلی‌تر شد. خلط مباحث مخاطبان را سر در گم کرده و سوء استفاده‌های بسیاری را به دنبال دارد.
وی تصریح کرد: تعاریف ما از مقوله‌های داستان و شعر در حوزه ادبیات و اصولی که برای نقد و تألیف اثر در اختیار داریم و به اهالی فن عرضه می‌کنیم، عمدتاً غربی است. متأسفانه نویسندگان ما بر اساس این اصول شروع به نوشتن داستان می‌کنند و در نتیجه حاصل کار دور از هدفی که به عنوان نویسنده مسلمان داشته است می‌شود. اگر هم بخواهد اندکی از این چارچوب‌ها خارج شود منتقدان غیر مذهبی بر اساس همان اصول بر اثر او می‌تازند و آن را از نگاه فنی مردود اعلام می‌کنند.
سرشار با بیان این مطلب که قرن بیستم دوره تکثر است، گفت: به یک معنا مکاتب مختلف گاهی متناقض و متضاد در یک کشور وجود دارند و هر کدام پیروان خاص خود را دارند، نمی‌توان گفت مکتبی مردود است؛ چگونه ممکن است ما این امر را برای الهیون قائل نشویم. اگر این را بپذیریم و تعصب بورزیم بر آن که از بدو آفرینش انسان شروع همه هنرها و ادبیات‌ها ادبیات و هنر دینی بوده است و در طول تاریخ هم قوی‌ترین جریان‌های ادبی و هنری تا قبل از رنسانس دراروپا و تا قبل از مشروطیت در ایران جریان‌های ادبی و هنری مذهبی بوده‌اند، اهمیت کار بیش از پیش روشن می‌شود.
وی افزود: باید تلاش کنیم، تعاریف خاص خود را از داستان اسلامی عرضه کنیم و بر روی آن پا بفشاریم و اگر منتقدی بر اساس اصول اومانیستی بر ما خرده گرفت توجه نکنیم.
«محمدعلی شامانی» نیز در ادامه نشست در سخنانی در اشاره به طبقه‌بندی مخاطب گفت: هر نوشته‌ای که بتواند راه آسمان را به انسان‌های زمین نشان دهد و آسمان را با زمین گره زند و انسان را با مبدأ هستی آشنا کند، قطعاً نوشته‌ای معنوی و دینی است.
نمی‌توان به راحتی آن‌چه را که فهم بزرگسال می‌شود، به مخاطب کودک و نوجوان هم منتقل کرد
وی ادامه داد: اما وقتی به سراغ مخاطب کودک و نوجوان می‌رویم، اوضاع متفاوت می‌شود، چرا که با مخاطب متفاوت و فهم و دانشی متفاوت روبرو هستیم، نمی‌توان به راحتی آن‌چه را که فهم بزرگسال می‌شود، به مخاطب کودک و نوجوان هم منتقل کرد، توان ذهنی انسان‌ها و فهم آن‌ها متفاوت است.
شامانی با بیان این مطلب که فهم یک اصل مشترک در تمام انسان‌هاست گفت: کودکان می‌فهمند و مخاطبان عمیقی هستند، از این حیث وقتی می‌خواهیم با وی ارتباط برقرار کنیم، با الگو گرفتن از چگونگی سخن گفتن خدا با بشر به گونه‌ای بیان کنیم که برای همگان قابل فهم، فرا زمانی و فرامکانی باشد.
وی در اشاره به اهمیت شناخت مخاطب گفت: یادمان باشد برای مخاطب خاص خود فقط و فقط در دایره تجربه و فهم او سخن گوییم نه فراتر از آن. خیلی از اوقات دوستان بسیاری با قصد غربت برای کودکان نوشته‌اند ولی هیچ‌گاه مخاطب نوشته‌هایشان را نخوانده است، چرا که مخاطب را مد‌نظر نداشته‌اند.
شامانی با بیان این مطلب که نویسندگان دینی کودک و نوجوان باید سخنان خدا و چگونگی بیان کلام قرآن را مد نظر قرار داده و به مانند آن نرم و زیبا به گونه‌ای که زمینه پذیرش را در مخاطب فراهم کند، سخن گویند.
از تنها چیزی که می‌شود به راحتی برای کودکان حرف زد، دین خداست
وی ادامه داد: گاهی ما مطالبی را نوشته‌ایم که به لحاظ نوع بیان و نوشته مخاطب را دلزده کرده است، از این حیث اگر ما برگردیم و دوباره به مخاطب نگاه کنیم با همان نگاه می‌توان به مخاطب نزدیک شد، چرا که از تنها چیزی که می‌شود به راحتی برای کودکان حرف زد، دین خداست، مشروط بر اینکه فهم ما از دین فهم درستی باشد، دین راه و رسم زندگی است.
شامانی ادامه داد: اما متأسفانه نویسندگان ما زبان مخاطب را نمی‌شناسند، خوب نمی‌نویسند و بنابراین کودکان آثار آنان را نمی‌خوانند، نویسندگان ما فهم خود را روایت می‌کنند و نمی‌خواهند از این پوسته بیرون آیند. کار دینی نوشتن کار متفاوتی است باید در این پوسته ماندتا فرصت پروانه شدن پیدا شود، در حالیکه نویسندگان ما زمانی که می‌خواهند از دین برای کودکان بنویسند، ساده‌انگارانه عمل می‌کنند.
