که تمام یا قسمتی از کالا، محصول یا خدمات خود را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم و به‌صورت کلی یا خرده‌فروشی به مصرف‌کننده عرضه دارد، فرد صنفی شناخته می‌شود.
همچنین آن گروه از افراد که طبیعت آنان از یک نوع باشد نیز تشکیل یک صنف را می‌دهند. صنوف با توجه به نوع فعالیت آنها به 4 گروه تولیدی، خدمات فنی، توزیعی و خدماتی تقسیم می‌شوند که نقش مؤثر و اساسی‌ای در پیشرفت رشد و توسعه اقتصاد کشور دارند. با این وجود طی سال‌های اخیر برخی تغییرات و تحولات در نظام عرضه کالا موجب شده است تا جایگاه واحدهای صنفی در نظام عرضه کالا نیز دستخوش تغییراتی شود.
براساس آخرین قانون نظام صنفی مصوب سال1382، ساختار تشکیل شبکه اصناف کشور متشکل از واحدهای صنفی، اتحادیه‌ها، مجامع امور صنفی، شورای اصناف کشور، کمیسیون نظارت و هیأت عالی نظارت است که تعاریف، حوزه اختیارات و وظایف هر یک در قانون نظام صنفی‌آمده است.
اما آنچه امروز تحت عنوان اصناف از آن یاد می‌شود، قدمت زیادی در تاریخ تمدن جهان و ایران داشته و دارد چرا که در گذشته کسبه، اصناف و بازار یکی از ارکان اساسی برای شکل‌گیری هر شهری بوده اند.
اصناف در گذر زمان
طی قرون متمادی اصناف علاوه بر توزیع کالا و خدمات، تولیدکننده اصلی کالاها و محصولات صنعتی بوده و در فرآوری محصولات کشاورزی به همراه انجام فعالیت‌های مرتبط با زنجیره تأمین کالاها از فرایند تولید تا ارائه کالاها به مصرف‌کننده نهایی را بر عهده داشته‌اند. بدین ترتیب در گذشته، اصناف رکن اصلی اقتصاد هر جامعه به‌خصوص شهرها بوده‌اند. به‌طوری‌که در آن دوران بخش‌های مختلفی در شهرها برای تسهیل فعالیت‌های حیاتی در زمینه‌های گوناگون نظیر رساندن کالا، جریان پول، ارتباطات و اطلاعات تشکیل می‌شد که همه این موارد توسط اصناف انجام می‌شد. بر این اساس در هر شهری مرکز عمده اصناف در حوالی یکی از پررفت‌وآمد‌‌ترین دروازه‌های شهر تشکیل می‌شد.
گسترش این شبکه به‌طرف داخل شهر از سوی دروازه در امتداد راه اصلی تا مرکز شهر بوده است. همچنین تشکیل اجزای بازار و توسعه آن، به مرکز اصلی شهر و میزان رشد اقتصادی و جمعیت آن وابسته بود. تقسیم‌بندی فضایی داخل بازار به‌نحوی بود که اصناف تولیدکننده و عرضه‌کننده یک کالا و یا یک خدمت در کنار هم قرار گرفته و هر یک رسته‌ای را به‌خود اختصاص می‌دادند. همچنین در کنار بازارها و یا در داخل آن سایر فضاهای شهری همچون مسجد، مقر حکومتی، فضای ورزشی(زور خانه)، حمام و کاروانسراها، به‌صورت هماهنگ و منسجم شکل می‌گرفت. ساختار و عملکرد اصناف تا اوایل قرن حاضر به‌صورت منطقی و مطلوب برنامه‌ریزی، طراحی و اجرا می‌شد.
به نحوی که حتی اکنون نیز بسیاری از بازارهای قدیمی شهرهای ایران، علاوه بر آنکه هنوز هم مرکز اصلی تجارت محسوب می‌شوند، فضای مناسبی برای بازدید گردشگران خارجی و داخلی هستند. از سوی دیگر کارکرد بازارها تنها به حوزه اقتصادی و کسب درآمد خلاصه نمی‌شد بلکه موقعیت و جایگاه شهری بازارها، فضاها و مراکز در امتداد آن از یک سو و اهمیت نقش و منزلت اجتماعی اصناف و بازاریان در زندگی شهری از سوی دیگر، موجب شده بود تا بازار فضایی برای بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی از جمله کمک به اقشار کم‌درآمد، جمع‌آوری کمک به زیان‌دیدگان حوادث قهری، برگزاری جشن‌های ملی و مذهبی و... باشد.
دوره معاصر تشکل‌های صنفی
با آغاز دوره معاصر و در پی توسعه شهرها و ایجاد خیابان‌هایی برای دسترسی سواره و تعیین الگوهای سکونت و شهرنشینی، ارتباطات اصناف و مردم همانند گذشته چندان مناسب و منطقی نبوده، همچون گذشته توسعه نیافت و به‌تدریج گسیخته شد. این امر با محور قرار گرفتن بخش نفت و آثار درآمد‌های حاصل از آن در اقتصاد ایران، بیشتر رابطه‌همگون بین تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان را به هم زد و با تغییر الگوی‌مصرف و رشد شهرها، نظام توزیع و مبادله کالا و خدمات نیز دچار دگرگونی زیادی شد.
طی سال‌های اخیر نیز مشکلات ساختاری اقتصاد، اتخاذ سیاست‌های نادرست تجاری، بانکی و مالیاتی، تحریم اقتصادی، جنگ تحمیلی و... موجب شد تا اصناف نتوانند به‌خوبی ارتباط بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را برقرار کنند. در نتیجه تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و اقتصاد کشور به‌دلیل افزایش هزینه‌های توزیع کالا و خدمات به‌صورت مستقیم و هزینه‌های ناشی از آلودگی محیط‌زیست و زیان‌های ناشی از مصرف کالاهای نگهداری شده در محل‌های غیربهداشتی و... به‌صورت غیرمستقیم، دچار ضرر و زیان شده‌اند.
تلاش برای اصلاح نظام توزیع
همین مشکلات باعث شد تا دولت نیز در طرح تحول اقتصادی یکی از موضوعات نه‌گانه را به اصلاح نظام توزیع کالا و خدمات اختصاص دهد. البته باید توجه شود که مشکلات اصناف و سازمان‌های صنفی با توجه به طیف وسیع فعالیت این بخش از تولید تا مصرف کالاها و خدمات بسیار گسترده‌تر از موضوع اصلاح نظام توزیع کالا و خدمات است. در واقع می‌توان گفت تقریبا همه موضوعات مطرح شده در طرح تحول اقتصادی به‌نوعی با اصناف و سازمان‌های صنفی درگیر است.در هر حال این تشکل بزرگ که اهمیت زیادی در درآمد و اشتغال کشور داشته و با انجام مطلوب همه کارها نقش زیادی در حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان کشور دارند، با توجه به مشکلات ساختاری اقتصاد کشور اکنون با چالش‌های متعددی در انجام فعالیت‌هایشان روبه‌رو هستند.
به‌طور کلی در سال‌های گذشته همواره دولت توجه زیادی برای بهبود وضعیت ساختار و عملکرد اصناف داشته و دارد. اما متأسفانه هنوز بسیاری از مشکلات اصناف بهبود نیافته و سازمان‌های صنفی به‌عنوان نمایندگان اصناف اگرچه سعی زیادی برای بهبود فضای کسب و کار اصناف داشته‌اند اما با این وجود مشکلات فراوانی سد راه فعالیت این قشر مهم وجود دارد. با این روند به‌رغم رشد و پیشرفت فناوری‌های گوناگون، امروزه اصناف کشور مشکلات زیادی نسبت به سال‌های قبل از قرن حاضر دارند.
بر این اساس پیشنهاد می‌شود با مطالعه و بررسی چگونگی برنامه‌ریزی، طراحی و ایجاد بازارهای تولید و توزیع کالاها و خدمات (اصناف)، از تجربیات آنان برای اصلاح فضای کسب و کار اصناف به‌خصوص در ارتباط با تدوین قوانین و مقررات آن دوران برای ایجاد فضای تجاری در شهر‌سازی‌ها و همچنین ضوابط و دستورالعمل‌ها برای فعالیت اصناف جهت حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان استفاده شود. در این راستا توجه به ارتباط بازارهای بزرگ و قدیمی شهرهای آن دوران همچون بازارهای اصفهان، تبریز، کاشان و حتی بازار تهران همراه با سایر اماکن پیرامون بسیار ضروری است.
