نگاهی اجمالی به وضعیت مربیان در فصلی که گذشت، نشان می‌دهد که به‌طور میانگین هر تیم یک بار در لیگ نهم دست به تغییر نفر اول کادر فنی زده است. البته از 18تیم حاضر در لیگ برتر 5تیم در لیگ نهم تغییری در کادر فنی نداشته و سرمربی‌ای که در ابتدای فصل کار خود را شروع کرده بود، تا پایان فصل در جای خود باقی ماند؛ مثل امیر قلعه‌نویی، سرمربی سپاهان که موفق‌ترین مربی لیگ نهم هم به حساب می‌آید.
او که در لیگ هشتم استقلال را قهرمان کرده بود، با قرارداد بالا به سپاهان رفت. گرچه سپاهان در همان هفته اول در استادیوم آزادی به استقلال باخت ولی قلعه‌نویی خیلی زود با این تیم به نتیجه دست یافت. او رفته‌رفته توانست صدر جدول را به دست بیاورد و گاه اختلاف امتیازهای سپاهان با تیم دوم جدول به 10 امتیاز هم رسید. قلعه‌نویی البته در لیگ قهرمانان نتوانست با سپاهان به مرحله پلی‌آف صعود کند، در حالی که 3نماینده دیگر ایران به دور دوم این مسابقات صعود کردند.
این مربی اما در لیگ برتر بهترین نتایج را به دست آورد و سپاهان در پایان لیگ با 19 برد بیشترین برد را از آن خود کرد و همراه با ذوب‌آهن کمترین باخت را داشت. در حالی که ذوب‌آهن و سپاهان در کمترین باخت با عدد 5 با هم شریک بودند اما گلی که سپاهان در بازی آخر مقابل پرسپولیس دریافت کرد باعث شد تا بهترین خط دفاعی از آن ذوب آهن با 29 گل خورده شود و سپاهان با 30گل در رده دوم قرار گیرد، البته در خط حمله سپاهان با 67 گل زده بهترین خط حمله را در اختیار دارد. بعد از سپاهان، دیگر تیم اصفهانی یعنی ذوب آهن نایب‌قهرمان شد؛ تنها تیمی که در 2 لیگ هشتم و نهم تنها از یک سرمربی استفاده کرد.
ثبات در ذوب آهن
منصور ابراهیم‌زاده، سرمربی ذوب‌آهن که در لیگ هشتم در هفته آخر قهرمانی را از دست داد، در لیگ نهم در هفته آخر توانست رده دوم جدول را حفظ کند؛ تیمی که علاوه بر کادر فنی کمترین تغییر را در بین بازیکنان داشته و ابراهیم‌زاده معتقد است: «همین تغییرات کم باعث شده نتایج خوبی در لیگ بگیریم.»
برخی کارشناسان بر این باور هستند که ذوب آهن تاکتیک‌پذیرترین تیم ایران در فصل گذشته بود؛ تنها نماینده ایران در مرحله یک چهارم نهایی لیگ قهرمانان آسیا؛ موفقیتی که ابراهیم‌زاده به مجموعه باشگاه ذوب‌آهن ربط می‌دهد و این مربی را متقاعد کرده که سومین فصل حضورش را در این تیم تجربه کند؛ اتفاقی که کمتر در فوتبال ایران می‌افتد و آخرین‌بار قلعه‌نویی 3فصل سرمربی استقلال بود و در فصل سوم موفق شد این تیم را قهرمان کند.
جالب اینکه سومین تیم لیگ نهم، یعنی استقلال هم تغییری در رأس کادر فنی خود به‌وجود نیاورد و تا پایان فصل باعبدالصمد مرفاوی ادامه داد. در حالی که استقلال فصل پرفرازونشیبی را پشت سر گذاشت؛ به خصوص مرفاوی، مربی‌ای که هر چه از زمان لیگ می‌گذشت، بیشتر از سوی تماشاگران این تیم سرزنش می‌شد. شعار علیه مرفاوی البته در هفته‌هایی که استقلال معمولا بازی‌ها را مساوی می‌کرد یا می‌باخت، بیشتر به گوش می‌خورد؛ به خصوص بعد از باخت این تیم به راه‌آهن و البته پرسپولیس.
تقویت به‌جای تغییر
باخت استقلال در دربی تبعات دیگری هم داشت و آن شعار علیه واعظی آشتیانی بود. مدیرعامل وقت استقلال در آن هفته‌ها با وجود تحمل انتقادهای بسیار دست به تغییر سرمربی نزد و گفته می‌شد چنین سیاستی از سوی واعظ بیشتر به اختلاف با قلعه‌نویی برمی‌گردد اما ناکامی‌های استقلال تا جایی پیش رفت که باشگاه استقلال برای تقویت کادر فنی مجید نامجو مطلق و مرتضی محصص را به این کادر اضافه کرد.
بعد از آمدن این دو، استقلال هم روند رو به رشدی را در پیش گرفت و در هفته‌های آخر لیگ پیشرفت خوبی داشت. این تیم حتی می‌توانست نایب قهرمان لیگ شود اما این اتفاق رخ نداد و استقلال در رده سوم جدول باقی ماند. به غیر از مربیان 3تیم اول جدول، تیم‌های هشتم و یازدهم جدول هم در لیگ نهم کادر فنی خودشان را تغییر ندادند. سایپا با مربیگری محمد مایلی‌کهن در لیگ نهم با فراز و نشیب زیادی روبه‌رو بود. طوری که در اواسط فصل نتایج قابل قبولی به دست نیاورد و تا آستانه سقوط پیش رفت. وضعیت این تیم اما رفته‌رفته بهتر شد و مایلی‌کهن از کادر فنی این تیم جدا نشد.
پیکان قزوین هم یکی از تیم‌هایی بود که با مربیگری حمید درخشان لیگ را شروع کرد و تا پایان با این مربی ادامه داد. درخشان با این تیم نتایج قابل قبولی گرفت و در هفته‌های پایانی لیگ دغدغه سقوط را احساس نمی‌کرد. سرمربی پیکان در مورد مربیگری در فوتبال ایران می‌گوید: «به نظر من، این مدیرعامل است که به مربی‌اش ارزش می‌دهد. من نمی‌گویم که پیکان در لیگ نهم روزهای بد نداشته اما باشگاه به کادر فنی اطمینان کرد و نتیجه‌اش را دید. من اواخر فصل گذشته به این تیم آمدم و برای لیگ نهم روی پیکان شناخت کافی پیدا کردم و توانستم نتایج نسبتا خوبی بگیرم.»
8 تیم با یک تغییر
در لیگ نهم، 8 تیم یک بار دست به تغییر کادر فنی زده‌اند و بدون تردید در این میان بیشترین ضرر را مقاومت‌سپاسی کرده است؛ تیمی که در ابتدای فصل با داود مهابادی در لیگ برتر درخشید طوری که به صدر جدول رسید و به نظر می‌رسید فصل خوبی را پشت سر بگذارد.
با گذشت هفته‌های اول لیگ و با درخشش سپاهان، مقاومت هم سیر نزولی داشت؛ طوری که از صدر جدول فاصله گرفت و دست آخر برای اولین بار به لیگ دسته اول کشور سقوط کرد. این تیم البته تا یک هفته مانده به پایان لیگ شانس بیشتری برای ماندن در لیگ داشت اما در هفته پایانی شانس مقاومت به حداقل رسید و نتوانست راه‌آهن را در تهران شکست دهد. در حالی که از اوایل اسفند گذشته مدیران مقاومت، مهابادی را برکنار و محمد احمدزاده را به عنوان سرمربی جدید تیمشان انتخاب کردند؛ انتخابی که تأثیری در روند تیمی مقاومت نداشت و مقاومت با حضور در رده شانزدهم جدول سومین تیم سقوط کننده لقب گرفت.
غلامحسین پیروانی بعد از آخرین مسابقه مقاومت، در هنگامه سقوط این تیم گفت که دوست داشته به مقاومت برگردد و این تیم را اداره کند، اما اتفاق‌هایی رخ داده که اجازه بازگشت دوباره به پیروانی نداده است؛ مربی‌ای که جزو معدود مربیانی است که از ابتدای شروع لیگ همراه سپاسی بود و در فصل‌های متوالی این تیم را در لیگ برتر نگه داشت.
به غیر از مقاومت، 7 تیم دیگر یک بار دست به تغییر سرمربی تیمشان زدند که موفق‌ترین آنها پرسپولیس بود؛ تیمی که فصل را با کرانچار، سرمربی کروات شروع کرد و در اواسط فصل علی دایی سرمربی این تیم شد. این در شرایطی بود که پرسپولیس تقریبا امید به قهرمانی را از دست داده و حتی دایی هم از قهرمانی این تیم در لیگ صحبت نکرد اما این تیم به عنوان چهارمی لیگ نهم رسید و بعد از پرسپولیس، استیل‌آذین قرار دارد؛ تیمی که هزینه زیادی کرد و با حمید استیلی پا به لیگ برتر گذاشت. استیل‌آذین که با آرزوهای زیادی پا به لیگ نهم گذاشته بود، در قامت مدعی قهرمانی ظاهر نشد و در اواخر فصل افشین پیروانی جانشین استیلی شد. با این وجود، استیل آذین پنجم شد و نتوانست سهمیه لیگ قهرمانان آسیا را به دست بیاورد.
پیروانی در مورد تغییر مربیان لیگ می‌گوید: «مدیران باشگاه‌ها به دنبال نتیجه هستند. تیم‌هایی که تماشاگر دارند، تنها به پیروزی فکر می‌کنند، چون اگر ببازند، باید فشار زیادی را تحمل کنند. به همین دلیل، مربیان هم به دنبال گرفتن نتیجه هستند و مربیان به سمت سیستم تدافعی می‌روند. این موضوع باعث می‌شود ما در لیگ شاهد بازی‌های زیبا نباشیم و مدیران هم وقتی به نتیجه دلخواه نمی‌رسند، سعی می کنند مربی تیمشان را عوض کنند.»
او نیز یکی از مربیانی است که در 3هفته پایانی به لیگ نهم اضافه شد و البته موفقیتی هم با استیل‌آذین به دست نیاورد؛ «زمانی که به استیل‌آذین آمدم، این تیم تقریبا شانس خود را برای گرفتن سهمیه لیگ قهرمانان آسیا از دست داده بود. بازیکنان انگیزه‌ای برای ادامه لیگ نداشتند. همین بی‌انگیزگی کسب سهمیه را دشوار کرده بود. ولی من وقتی در پرسپولیس بودم و این تیم در اوج قرار داشت. شرایط به گونه‌ای بود که هم بازیکنان و هم مربیان از کاری که می‌کردند، رضایت داشتند.» به عقیده پیروانی بهترین کار ممکن اعتمادکردن به مربیان است. صبای قم هم ابتدا محمدحسین ضیایی را به عنوان سرمربی برگزید و در ادامه لیگ رسول کربکندی مربیگری این تیم را به عهده گرفت و این تیم را به عنوان ششمی جدول رساند.
فولاد خوزستان که تا آستانه سقوط هم پیشرفت، پایان خوبی‌داشت. در این تیم که با مربیگری لوکا بوناچیچ لیگ را شروع کرد، بعد از نتایج ضعیف، مجید جلالی روی کار آمد. سرمربی جدید، فولاد را به رده نهم جدول رساند و مدیران این باشگاه را بر آن داشت که برای فصل آینده هم روی این مربی حساب کنند؛ اتفاقی که برای ملوان هم افتاد و این تیم در میانه فصل با برکناری احمدزاده و با انتصاب فرهاد پورغلامی نتایج قابل قبولی به دست آورد و دوازدهم شد.
در رده سیزدهم نیز شاهین بوشهر قرار دارد که وضعیتی تقریبا مشابه ملوان داشت. این تیم هم بعد از اینکه با حمید کللی‌فر به نتیجه نرسید، محمود یاوری را به عنوان سرمربی انتخاب کرد. شاهین یکی از تیم های در خطر سقوط بود که در لیگ برتر ماندگار شد. البته نه مثل راه‌آهن که در هفته آخر حضورش در لیگ دهم قطعی شد. این تیم که با ارنی برندتس وارد لیگ شد، در ادامه روی مهدی تارتار حساب کرد تا انصاری‌فرد هم مثل 7مدیرعامل لیگ یک بار دست به تغییر سرمربی زده باشد.
در این اوضاع، تراکتورسازی با اینکه در لیگ نهم از دو مربی استفاده کرد و از 34هفته لیگ برتر فراز کمالوند 33هفته سرمربی تراکتورسازی بود اما این تیم هم 2بار دچار تغییر شد. زیرا اختلاف این مربی با مدیرعامل تراکتورسازی سبب شد کمالوند این تیم را ترک کند. بعد از جدایی او، حسن آذرنیا، سرمربی تراکتورسازی شد. جالب اینکه بعد از یک هفته کمالوند دوباره به باشگاه تراکتورسازی بازگشت.
مس کرمان نیز 2بار دچار تغییر مربی شد و بعد از پرویز مظلومی و مهدی محمدی، لوکا بوناچیچ سرمربی مس شد. جالب اینکه مدیرعامل این باشگاه معتقد بود که بوناچیچ را برای بازی‌های لیگ قهرمانان آسیا به این تیم آورده است.
اما یکی از موارد جالب در تغییر سرمربیان لیگ برتر در تیم پاس همدان بود. علیرضا منصوریان به عنوان سرمربی این تیم در ابتدای فصل نتایج خوبی با پاس نگرفت و بعد از برکناری این مربی، کاظم اولیایی، مدیرعامل این باشگاه فرهاد کاظمی را برای مربیگری این تیم انتخاب کرد. در حالی که کاظمی جزو مربیان منشوری به حساب می‌آمد و اجازه نداشت در لیگ برتر مربیگری کند.
در این هنگام، اولیایی برکنار شد و کریم ملاحی به عنوان مدیرعامل جدید پاس ابتدا گمالوویچ و بعد مدیرروستا را به عنوان سرمربی پاس انتخاب کرد. اولیایی البته می‌گوید: «بعد از برکناری منصوریان، آقای مدیرروستا به عنوان سرمربی انتخاب شد. گمالوویچ جزو کادر فنی بود و ما تنها سرمربی را عوض کردیم.» و در توضیح اینکه چرا این تغییر صورت گرفت، می‌گوید: «واقعیت این است که اشتباه کردیم. ما قصد داشتیم با آوردن منصوریان و قرار دادن آقای پورحیدری به عنوان مدیر فنی تلفیقی از مربی باتجربه و جوان را در تیم داشته باشیم. ولی نمی‌دانستیم که این آقایان با هم نمی‌سازند و مشکلاتی در تیم به‌وجود می‌آید.»
در عین حال، اولیایی که در دوره‌های زمانی متفاوت در باشگاه استقلال مدیرعامل بود و سابقه مدیرعاملی در باشگاه پاس همدان را هم دارد، درباره نقش مدیران در بی ثباتی مربیان لیگ می گوید: «اگر این همه تغییر در پست مربیان دیده می شود، ارتباطی با مدیران عامل باشگاه‌ها ندارد. وقتی 2باشگاه بزرگ و پرطرفدار کشور توسط سازمان تربیت‌بدنی اداره می‌شوند، نباید انتظاری بیشتر از این داشت. طبق اساسنامه فیفا که در فدراسیون فوتبال هم اعمال می‌شود، 2باشگاه نباید توسط یک نهاد یا ارگان اداره شوند. ولی این اتفاق می‌افتد. در واقع مشکل فوتبال ریشه در مدیران باشگاه‌ها ندارد و باید پست‌هایی بالاتر از این را در نظر گرفت.»
سقوط دو تیمی که بیشترین تغییر را داشتند
بیشترین تغییر در کادر فنی استقلال اهواز اتفاق افتاد؛ تیمی که در بین 18 تیم لیگ برتری در قعر جدول قرار گرفت. این تیم خصوصی که با مشکلات مالی روبه‌رو بود لیگ را با مهدی هاشمی‌نسب شروع کرد، بعد مدیرعامل استقلال اهواز این تیم را به خداداد عزیزی سپرد. بعد از عزیزی، عبدالحمید باقری سرمربی استقلال اهواز شد و او هم جای خود را به محمد احمدزاده داد. جالب اینکه بعد از این مربی هم دو مربی دیگر به نام‌های حبیب خدریان و علی فیروزی مربیگری این تیم را عهده‌دار شدند. با این وجود، تغییر متوالی مربیان از سوی مدیرعامل این باشگاه نتیجه مثبتی در بر نداشت و استقلال اهواز به لیگ دسته اول کشور سقوط کرد. یک پله بالاتر از این تیم، ابومسلم قرار داشت که این تیم هم به‌رغم تغییرات زیاد در کادر فنی به نتیجه لازم دست نیافت. مربیان این تیم در لیگ نهم به ترتیب ناصر پورمهدی، علی حنطه، فرهاد کاظمی، پرویز مظلومی و دوباره علی حنطه بودند. این تیم هم بعد از استقلال اهواز دومین تیمی بود که سقوط کرد.
تغییرات مربیان در 18 تیم لیگ برتر
1- سپاهان: امیر قلعه‌نویی
۲- ذوب آهن: منصور ابراهیم‌زاده
۳- استقلال: عبدالصمد مرفاوی
۴- پرسپولیس: زلاتکو کرانچار، علی دایی
۵- استیل‌آذین: حمید استیلی، افشین پیروانی
۶- صبای قم: محمدحسین ضیایی، محمدرضا کربکندی
۷- تراکتورسازی تبریز: فراز کمالوند، حسن آذرنیا (یک هفته) مجدداً کمالوند.
۸- سایپای کرج: محمد مایلی‌کهن
۹- فولاد خوزستان: لوکا بوناچیچ، مجید جلالی
۱۰- مس کرمان: پرویز مظلومی، مهدی محمدی، لوکا بوناچیچ
۱۱- پیکان قزوین: حمید درخشان
۱۲- ملوان بندرانزلی: محمد احمدزاده، فرهاد پورغلامی
۱۳- شاهین بوشهر: حمید کللی فر، محمود یاوری
۱۴- پاس همدان: علیرضا منصوریان، فرهاد کاظمی، اصغر مدیرروستا
۱۵- راه‌آهن شهرری: ارنی برندتس، مهدی تارتار
۱۶- مقاومت سپاسی شیراز: داود مهابادی، محمد احمدزاده
۱۷- ابومسلم خراسان: ناصر پورمهدی، علی حنطه، فرهاد کاظمی، پرویز مظلومی، مجدداً علی حنطه
۱۸- استقلال‌اهواز: مهدی هاشمی نسب، خداداد عزیزی، عبدالحمید باقری‌نیا، محمد احمدزاده، حبیب خدریان، علی فیروزی.
