ما کشور خود را آن طور که باید برای جهانیان معرفی نکرده و نمی‌کنیم؛ راه دوری نرویم، خیلی از ما هنوز جاذبه‌های دیدنی طبیعی و تاریخی کشور خود را از نزدیک ندیده‌ایم چه رسد به آنکه بخواهیم آن‌را برای فرنگی‌ها هم معرفی کنیم.
یکی از استان‌های دیدنی کشور، استان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب شرقی کشور است. این گزارش حاصل سفر جمعی خبرنگاران میراث فرهنگی و گردشگری کشور به این استان است.
مسئولان استانی اصرار دارند کهگیلویه و بویراحمد را پایتخت طبیعت ایران بنامند و در این راه به آماری که در دست دارند استناد می‌کنند. یدالله مرادی، مدیر اداره کل میراث استان درباره داشته‌های این استان می‌گوید: یک پنجم جنگل‌های ایران، یک دهم آب‌های روان کشور و البته یک صدم جمعیت و مساحت کشور به این استان اختصاص‌دارد و همه اینها در کنار هم توانایی‌هایی است که می‌تواند منبع اصلی درآمد گردشگری برای مردم این استان باشد. طبیعت در این استان به معنای واقعی کلمه 4فصل است. اگر روزی را در شهرستانی مانند گچساران یا دهدشت با آب و هوای گرم سپری کنید می‌توانید با چند ساعتی رانندگی به دامنه کوه دنا بروید تا طراوت و سرسبزی بکر کوهستان را تجربه کنید. اما این استان با همه داشته‌های طبیعی‌اش و جاذبه‌های محدود تاریخی‌ای که دارد نیازمند توسعه است.
یاسوج به‌عنوان مرکز شهر این استان، شهر جوانی است که قدمت آن به نیم قرن هم نمی‌رسد. از همین روست که قوام نوذری، استاندار کهگیلویه وبویر احمد از 5 محور اصلی برای توسعه استان نام می‌برد. داشتن منابع غنی آب، 20درصد منابع نفت و گاز کشور، صنعت و معدن، باغداری، حمل‌ونقل و توسعه فرودگاه یاسوج که در زمان نامساعدبودن شرایط جوی و به‌دلیل کوهستانی بودن منطقه عملا تعطیل می‌شود و البته معرفی این استان به‌عنوان مقصد جدید گردشگری برای هموطنان از برنامه‌های اصلی مسئولان استان است.
جاذبه‌های طبیعی
استان کهگیلویه و بویراحمد را می‌توان سرزمین آبشارها و کوه‌ها نامید. مطمئن باشید در هرگوشه این استان که باشید با اندکی طی مسافت به چشمه‌ای و آبی و دار و درختی می‌رسید که دیدگان هر بیننده‌ای را به‌خود جلب می‌کند.
یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های یاسوج «تنگه تامرادی» در 50کیلومتری یاسوج است که برای رسیدن به آن باید از میان جنگل‌های بلوط در کوه‌های زاگرس عبور کرد. البته این تنگه فقط یک منظره زیبا با کوه سربلند و آبشار خیره‌کننده نیست که بخشی از تاریخ مردمان عشایر و دلاور این سرزمین را در خود به یادگار حفظ کرده است. این تنگه زمانی محل نبرد سنگین عشایری بوده که با اتحاد، نیروهای دولتی رضاخان را متحمل شکست سنگینی کردند تا شجاعتشان برای همیشه در تاریخ ثبت و ضبط شود. آبشار تنگه تامرادی یکی از جاذبه‌هایی است که تماشای آن لذت وصف ناشدنی در بیننده ایجاد می‌کند.
به تازگی امکانات رفاهی محدودی نیز برای توقف یکی دوساعته گردشگران در محل مهیا شده اما اقامت شبانه‌روزی در این محل را به شما توصیه نمی‌کنیم.از دیگر جاذبه‌های طبیعی استان می‌توان به شهر سی‌سخت و طبیعت بکر آن اشاره کرد؛ شهری با مساحت تقریبی 5/2 کیلومتر مربع که در 35 کیلومتری شمال غرب یاسوج و در دامنه کوه‌دنا قرار گرفته است. باغ‌های بسیاری نیز در اطراف این شهر قرارگرفته‌اند که اصلی‌ترین محل درآمد ساکنان این شهر نیز از محل باغداری است.
در فاصله کمی از این شهر شما می‌توانید از دریاچه کوه‌گل و چشمه دیدنی آن بازدید کنید. دریاچه کوه‌گل در ارتفاعات دنا قرار گرفته و در همه فصول سال پر از آب است. اما آنچه برای هر گردشگری مهم است اقامت و امکانات مربوط به آن است. متأسفانه یکی از اصلی‌ترین کمبودهای این استان، مربوط به اقامت گردشگران است که به گفته معاون توسعه و مدیریت گردشگری استان باید عملیات صدور مجوز از سوی استانداری و سازمان مرکزی صورت بگیرد تا پس از دریافت این مجوز تسهیلات بانکی اعطا شود. البته در حال حاضر نیز عملیات ساخت تنها هتل آپارتمان شهر سی‌سخت در حال انجام است و همه اینها یعنی اینکه غیراز یکی دو واحد اقامتی اداره‌ها و نهادهای دولتی شما برای اقامت در این شهر فعلا جایی را نخواهید داشت.
همانطور که گفتیم جاذبه‌های طبیعی این استان فراوانند؛ مناظری که چشمان هربیننده‌ای را خیره می‌کنند و البته باید به دقت در آنها نگریست چراکه تضمینی وجود ندارد درصورت توسعه نامتوازن صنعت، سال‌های بعد هم آبشارها از کوه‌ها سرازیر باشند و بلوط‌ها سر به آسمان بسایند.
جاذبه‌های تاریخی
این درست است که بیشترین بافت جمعیتی استان کهگیلویه و بویراحمد را عشایر تشکیل داده‌اند اما این دلیل نمی‌شود که به‌دلیل کوچرو بودن آنها بناهای تاریخی و قدیمی در این استان وجود نداشته باشد. مجموعه پل‌های پریم یا بریم به گفته محلی‌ها، یکی از اصلی‌ترین اماکنی است که مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری استان، بازسازی و تبدیل آن به سایت موزه را در برنامه‌هایشان دارند. این مجموعه در برگیرنده 4پل تاریخی و بقایای مربوط به آنهاست. نخستین اثر، مربوط به بقایای پایه‌های پلی است که کارشناسان قدمت آن‌را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند. یکی از این پایه‌ها در میان جریان آب رودخانه قرار گرفته و دیگری در داخل محوطه باغ شخصی.
اما پل دوم و اصلی که مربوط به دوره اسلامی است دارای 17 دهنه بوده که البته 4دهنه از این پل در سال 62 و به‌علت عملیات راهسازی به‌طور کامل تخریب شده و 13 دهنه باقیمانده در برنامه مرمت قرار دارد. طبق اسناد موجود، این پل اصلی‌ترین راه ارتباطی بین تخت جمشید و شوش بوده است. مسعود شفیعی، کارشناس مرمت استان درباره این بنا می‌گوید: بیشتر سازه‌های تاریخی استان از مصالح بوم‌آورد که شامل سنگ و گچ است ساخته شده‌اند. پل دوره اسلامی نیز پل خاصی است که کاربرد 2 منظوره داشته و غیراز مسیر کنارگذر برای عبور از روی رودخانه هم کاربرد داشته است.
از دیگر پل‌های تاریخی استان که یکی از بناهای دیدنی است و عملیات مرمت آن به پایان رسیده پل «پاتاوه» است. این پل نیز با طول 90 متری خود یادگاری از عهد صفویه است.
اما از دیگر بناهای تاریخی این استان که قدمت آن به پیش از اسلام باز می‌گردد «چهار طاقی خیرآباد» است. این بنا آتشکده‌ای در 50 کیلومتری شمال غرب گچساران است که در سال 1327 ثبت ملی شده است.
یکی دیگر از یادگاران دوره پیش از اسلام در استان کهگیلویه و بویرا حمد مربوط به گورستانی است که سال 79 در قسمت جنوبی روستای لما کشف شد. ماموران راهسازی مشغول به کار بودند که ضربه بیل مکانیکی به زمین موجب شد تا یکی از گورهای باستانی به همراه استخوان و چند ظرف سفالی سر باز کند و کار متوقف شود. طبق گفته محمد نیک اقبال، یکی دیگر از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، این گورستان متعلق به هزاره اول قبل از میلاد است که تا‌کنون در 3 فصل کاوش انجام شده 72 گور خرپشته‌ای کشف شده است.
وی در ادامه می‌افزاید: در این گورها اشیای تدفینی شامل ظروف سفالی غذا، سلاح و البته تزئینات مفرغی نیز کشف شده‌اند. در فصل سوم کاوش‌ها یک تابوت سفالی نیز در این گورستان کشف شده که اقدامات مرمتی آن در موزه یاسوج انجام شده است. یک لوح گلی با 5 سطر خط میخی نیز از مهم‌ترین اشیای کشف شده در گورستان لماست که کارشناسان در حال بررسی روی آن هستند.
دهدشت؛ شهر نفت و تاریخ
دهدشت را باید تاریخی‌ترین شهر استان کهگیلویه و بویراحمد دانست. محوطه تاریخی این شهرستان با وسعت 50 تا 60 هکتاری به یمن ساخت و سازهای دهه‌های گذشته امروز به 36 هکتار کاهش پیدا کرده که البته همین مقدار نیز در برگیرنده آثار بسیاری از دوره صفویه است. کاروانسرا، حمام‌های تاریخی، بازار و بنای تاریخی7 امامزاده از جمله بناهای این محوطه تاریخی هستند.
کارشناسان مرمت دهدشت و همچنین تابلوهای راهنما این محوطه را بلاد شاپور نیز معرفی می‌کنند؛ منطقه‌ای که گفته می‌شود اردشیر بابکان به نام پسرش آنجا را بلاد شاپور خواند و در زمان صفویه شاهد رونق دوباره بود تا یادگارانی بر جای بماند که این‌روزها مثل بسیاری دیگر از محوطه‌های تاریخی کشور حال و روز خوشی ندارد. محوطه تاریخی کاروانسرای دهدشت از سال 72 در دست مرمت است و همچنان هم منتظر اعتبار مالی است گویا.
کارشناسان از گمانه‌زنی‌هایی در عمق 5/3 متری زیر زمین سخن می‌گویند که آثار بر جای مانده از دوره سلجوقی را در خود جای داده است و حالا که اعتباری در کار نیست همان بهتر که همچنان زیر خاک باقی بماند که این طور جایش امن‌تر است.کاروانسرا یکی از اصلی‌ترین بناهایی است که از زمان صفویه برجای مانده است؛ بنایی با یک‌هزار و200 متر مربع مساحت که 49 حجره و ایوان را در خود جای داده است. این کاروانسرا درون شهری بوده است که بازار در ضلع غربی آن قرار گرفته است. در بخش شرقی کاروانسرا هم اصطبل وجود داشته است. این بنا حدود 17سال است که در دست مرمت است و البته می‌توان حجره‌هایی را دید که دیوارهایشان کاشی شده‌اند.
بازار سرپوشیده این محوطه به طول یک کیلومتر که تقریبا چیزی از آن باقی نمانده است، حمام کهیار در چند قدمی کاروانسرا و بنای امامزاده جابر از ساختمان‌های تاریخی هستند که در همسایگی این کاروانسرا هر روز به انتظار اعتبار می‌نشینند تا شاید صابون مرمت به تن آنها هم ساییده شود و البته در این روز و شب شدن‌ها دیدنی است سایه‌های تیرآهن‌های سر به فلک کشیده‌ای که روزی قرار بوده سنگینی ساختمانی نوساز را روی محوطه‌ای تاریخی هوار کند.
رستم عزیزی، شهردار شهر دهدشت درباره ساخت و ساز متوقف شده در همسایگی کاروانسرای تاریخی این شهر می‌گوید: واقعیت این است که در کشور ما حوزه فعالیت شهرداری تعریف خاص، علمی و مدرن خود را ندارد. در همه دنیا تمام اختیارات بر عهده شهرداری‌هاست. این ظلمی هم که بر بافت تاریخی اینجا رفته ناشی از زمان جنگ تحمیلی است که مردم برای دستیابی به منافع مختصر اقتصادی این بافت را تخریب کرده‌اند تا از گچ قدیمی بنا برای خانه‌های جدید استفاده کنند.
وی درباره نحوه صدور مجوز ساخت و ساز در محوطه‌های تاریخی می‌گوید: در جبهه دوم و تاریخی این شهر برای ساخت و ساز اعمال نظرهای فراوانی می‌شود. البته اگر در برخی موارد نیز مخالفت‌هایی صورت نگرفته است به‌دلیل مقاومت‌های قومی بوده است. علت دیگر نیز این است که نخستین اداره میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد در شهر دهدشت راه‌اندازی شد اما به دلایل مختلف به شهر یاسوج منتقل شد که نبود عامل سازمان میراث فرهنگی بروز این مشکلات را درپی داشت.
