رفتینگ یا به قولی قایقرانی در آب‌های خروشان یکی از رشته‌های جذاب و مفرح گردشگری ماجراجویانه یا علایق خاص است که البته می‌تواند در کشور ما نیز مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار بگیرد. «رفت» در زبان انگلیسی به معنای کلک یا همان قایق چوبی است که از وصل کردن چند تنه درخت به یکدیگر با استفاده از طناب درست می‌شود.
رفتینگ نیز به معنای کلک سواری در آب‌های خروشان است. این شاخه از ورزش قایقرانی که این روزها بیشتر زیر مجموعه گردشگری محسوب می‌شود از دهه70 میلادی فراگیر شده است گرچه قدمت آن به چند هزار سال پیش باز‌می‌گردد.این گزارش نگاهی دارد به داشته‌های ایران برای توسعه این شاخه از گردشگری ماجراجویانه.
حدود 30سال پیش بود که قایق‌های بادی ساخته شدند؛ قایق‌هایی که به مرور پیشرفت کردند تا از دهه90 میلادی وارد عرصه ورزش و گردشگری شوند.
نهایی که طرفدار هیجان و کشف رودهای وحشی و مناظر ناشناخته بودند قایق‌های بادی خود را برداشتند و عازم کشورهایی شدند که رودخانه‌های پر آب و البته ناشناخته داشتند. مقصد برای این کار بسیار بود. اروپا، آمریکا، کانادا، نیوزلند، نپال، آرژانتین، شیلی و بسیاری از کشورهای دیگر به مرور توسط قایقرانان در‌نوردیده می‌شدند تا رودهای این کشورها زیر بدنه نرم و لاستیکی قایق‌های آنها قرار بگیرند؛ کشورهایی که سفر کردن به آنها راحت بود و البته دسترسی به رودها هم آسان.
اما کشور نپال به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مقاصد قایقرانان مورد توجه قرار گرفت. شاید دلیل آن هم وجود رشته کوه‌های تبت بود که با وجود کوه‌های پر برف جاری شدن رودهای خروشان انتظار می‌رفت.
کیانوش محرابی یکی از فعالان رشته رفتینگ در ایران می‌گوید: شما هر بار که به نپال بروید قایقرانانی از اروپا را می‌بینید. به‌دلیل استقبال زیاد آنها الان نپال یکی از مراکز پرورش مربی رفتینگ است. او در ادامه می‌افزاید: از 30سال پیش هربار که گروه‌های اروپایی برای رفتینگ به نپال می‌رفتند از کودکان نپالی برای باربری کمک می‌گرفتند که به همین علت و به مرور زمان این کودکان نیز با قایقرانی در آب‌های خروشان آشنا شدند و حالا تجربه و مهارت بالایی در این رشته دارند.
این مهارت و تجربه مورد نظر موجب شده است تا امروز شرکت‌های معتبر تولید تجهیزات قایقرانی به‌عنوان حامی آنها لوازم مورد نظر این رشته را در اختیار نپالی‌ها قرار دهند. حضور قایقرانان و ماجراجویان اروپایی مزیت‌های بسیار دیگری نیز برای نپالی‌ها و روستانشینان حاشیه رودها داشته است.
الان بسیاری از این روستانشینان راهنمای حرفه‌ای رودخانه‌ها هستند و هیچ وقت سال بیکار نمی‌مانند. آنها در فصل‌هایی که رود برای قایقرانی مناسب نیست به کشورهای دیگر می‌روند و به‌عنوان مربی یا راهنما با دیگر ماجراجویان همراه می‌شوند. آنها نیمی از سال را در کشور خودشان هستند و نیمی دیگر را در کشورهایی چون ژاپن، سوئد، نروژ یا آمریکا و کشورهای اروپایی کار می‌کنند.
رفتینگ در ایران
ایران از نظر موقعیت آب و هوایی در گروه کشورهای خشک و کم آب قرار می‌گیرد اما با وجود این باز هم ظرفیت‌های قابل توجهی برای این شاخه از گردشگری ماجراجویانه وجود دارد. رودهای مناسبی در رشته کوه‌های البرز و زاگرس وجود دارند که بسیار مورد توجه قایقرانان و به نوعی برای آنها کشف نشده هستند.
محرابی در باره این موضوع و رودهای ایران به همشهری می‌گوید: در منطقه البرز رودهایی چون هراز، کرج، چالوس، کرگان رود و... وجود دارند که برای قایقرانی در آنها باید حرفه‌ای بود و مناسب قایقرانان خارجی است که نمی‌توان تور رودخانه برای مسافر عادی را در آنها اجرا کرد. از طرفی دیگر قایقرانان خارجی مدام رودهای مهم جهان را برای خود مشخص می‌کند تا بدانند کدام رودها را ندیده‌اند. از این نظر ایران برای آنها یک منطقه بکر و کشف نشده است. آنها آرزو دارند که در رودهای ایران نیز پارو بزنند.
وی برای نمونه به گروهی از انگلیس اشاره می‌کند که حدود 5سال پیش به ایران آمدند تا در رود بختیاری از سرچشمه‌های رود دز در منطقه زاگرس، پارو بزنند؛ گروهی که از این رود فیلم مستند ساختند و با نمایش آن، این رود را از نظر سختی اجرا برای قایقرانان به‌عنوان یکی از ماجراجویانه‌ترین رودها معرفی کردند.
گویا ماجراجویان اروپایی که تعداد آنها نیز کم نیست بسیار علاقه دارند افتخار نخستین پاروزنان در رودخانه‌های ناشناخته ایران را به نام خود ثبت کنند و همین امر گامی دیگر برای توسعه گردشگری ایران و معرفی جاذبه‌های طبیعی آن است.
کمبود امکانات
اولین مسئله در امر گردشگری در ایران کمبود امکانات است. این موضوع وقتی بیشتر به چشم می‌آید که شما بخواهید در یکی از رشته‌های گردشگری ماجراجویانه مانند رفتینگ فعالیت کنید.
به راستی شما کدامیک از رودهای ایران را می‌توانید معرفی کنید که دارای امکانات مناسب اقامتی مانند کمپ در حاشیه خود باشد؟
محرابی درباره نبود امکانات مناسب برای این رشته در ایران می‌گوید: این رشته بیشتر از چند سال نیست که وارد ایران شده است و جدید محسوب می‌شود. حقیقت این است که چند سال پیش و زمانی که خود ما هم می‌خواستیم این کار را شروع کنیم برای کسب تجربه به چند سفر خارجی رفتیم و آموزش دیدیم تا مهارت کسب کنیم.
پس از این دوره‌ها بود که طرحی را برای توسعه این رشته در ایران به کمیته ملی طبیعت‌گردی سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری کشور ارائه دادیم.
امنیت، شرط اول
اگر شما علاقه‌مند هستید تا قایقرانی در آب‌های خروشان را تجربه کنید باید بدانید که رودها درجه بندی شده‌اند و شما شاید هیچ وقت نتوانید در رودخانه کرج یا چالوس و هراز
قایق سواری کنید.
این رودها که معمولا درجه4 به بالا دارند مناسب قایقرانان حرفه‌ای و بین‌المللی هستند که تمرینات مستمر دارند. اما برای حضور در تورهای رفتینگ باید با مراجعه به دفاتر مجازی که خدمات این تور را می‌فروشند نسبت به عقد قرارداد اقدام کنید. فراموش نکنید که در قرارداد رود مورد نظر، تعداد نفرات، تعداد مربیان همراه شما، وسایل و تجهیزات لازم قایق سواری به روشنی قید شده باشند.
این نکته را هم بدانید که در قایق سواری رودخانه باید جلیقه نجات و کلاه مخصوص را به تن کنید. این امر باید از سوی مربی هم رعایت شود. همچنین در تمام مدت قایق سواری در رودخانه باید یکی از مربیان در قایق مخصوص کایاک در کنار شما باشد تا در موقع لزوم بتواند به مسافران سانحه دیده کمک کند. دقت کنید شرکت مورد نظر، شما را بیمه کند؛ بیمه‌ای که مربوط به حضور بیمه شده در آب و سوانح مربوط به آن باشد.
رودهای ایران
کشور ما در رشته کوه‌های البرز و زاگرس رودهای بسیاری دارد که از ظرفیت استفاده برای رشته رفتینگ و جذب گردشگر برخوردارند. رودخانه سزار در استان لرستان که تا به حال هیچ قایقی در آن شناور نشده است، رود سیروان در کردستان که هنوز بخش‌های شناسایی نشده دارد، رودخانه زاب در آذربایجان و البته رودهای کرج، چالوس، هراز، سفیدرود، بختیاری، ارمند و... تعدادی از این رودها هستند.البته این نکته را هم بدانید که این رودها درجه بندی شده‌اند و هرچه درجه مورد نظر بیشتر شود نشان دهنده سختی بیشتر مسیر قایق سواری است. رودهایی مانند ارمند یا سفید رود برای گردشگران عادی نیز کاربرد دارند اما رودهای دیگری که نام آنها را در بالا خواندید بیشتر مناسب قایق سواران حرفه‌ای هستند. درجه‌بندی رودها به شرح زیر است: درجه۱: بسیار ساده و بی‌خطر بوده و عبور از آن به مانور و تکنیک خاصی نیاز ندارد. درجه۲: اندازه موج‌ها متوسط و بلند بوده و گذر از آنها کمی دشوار است.
در این نوع رپیدها معمولا سنگ‌های بزرگ و صخره هم دیده می‌شود. برای عبور تکنیک‌های اولیه لازم است. درجه۳: موج‌ها بلند بوده با صخره‌های بزرگ، قطرات آب تا ارتفاع ۲متر در هوا پخش می‌شوند. برای عبور از چنین رپیدهایی به تکنیک‌ها و مانورهایی حرفه‌ای نیاز است. در نتیجه فقط راهنماهای حرفه‌ای قادر به عبور از آنها هستند. درجه۴: موج‌ها بسیار بلند بوده و برای عبور به تکنیک بسیار بالا و سرعت عمل خیلی سریع نیاز دارد. درجه۵: امواج بسیار بلند با صخره‌هایی عظیم و کشیده که عبور از آنها بسیار خطرناک بوده و مهارت بسیار بالا و سرعت عمل بسیار نیاز است.
در این امواج خطر نقص عضو و حتی خطر مرگ قایقرانان را تهدید می‌کند. درجه۶: امواج بسیار بلند بوده با صخره‌هایی عظیم که معمولا غیرقابل عبور هستند. در این نوع نیز خطر مرگ یا جراحت‌های جدی قایقرانان را تهدید می‌کند.
