شماری از متخصصان با ابراز نگرانی از وضعیت موجود تنوع زیستی اعلام کرده‌اند که فرایند نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری در جهان هزار برابر بیشتر از روند عادی است. آنچه در پی می‌آید گزارشی است در همین زمینه که بخشی از آن نیز به عوامل تهدید‌کننده جنگل آمازون اختصاص دارد.
براساس گزارشی که اخیراً از سوی سازمان بین‌المللی محیط‌زیست منتشر شده جزئیات بیشتری از انقراض گونه‌های متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است.این گزارش که به مناسبت روز جهانی تغییرات آب و هوا از سوی مرکز تنوع زیست‌محیطی تهیه و تنظیم شده در گزارش خود اعلام کرده که تعداد 350گونه متفاوت بر اثر گرم‌شدن کره زمین در معرض خطر انقراض و نابودی قرار دارند و اگر از تولید گازهای گلخانه‌ای کاسته نشود این تهدید جدی است.
رزبراز، رئیس مرکزتنوع زیست‌محیطی در این باره می‌گوید: دریاهای یخ زده قطب شمال ازسال‌های گذشته شروع به ذوب‌شدن کرده‌اند، این روند هم‌اکنون ادامه دارد و بالا آمدن سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها خطری جدی است. خرس‌های قطبی در حال تلف شدن هستند و ادامه حیات بسیاری از گونه‌ها مورد تهدید قرار گرفته است. ما نیاز فوری به کاستن دی اکسید کربن موجود در هوا تا میزان 350 سهم در میلیون داریم اما قوانین پیشنهاد شده موجود برای رسیدن به این هدف کافی نیست. دی‌اکسیدکربن موجود در هوا در حال حاضر به 387 سهم در میلیون رسیده و احتمالاً در آینده این روند گسترش خواهد یافت.
دانشمندان محیط‌زیست از جمله رئیس انجمن بین‌المللی تغییرات آب و هوا و جیم هانسن یکی از اعضای فعال ناسا از رهبران جهان خواسته‌اند که میزان دی‌اکسیدکربن موجود در هوا را تا مرز 350 سهم کاهش دهند. برای رسیدن به این هدف همکاری ایالات متحده لازم و ضروری است. این کشور باید از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود تا میزان 40درصد بکاهد و تا سال 2020 سطح آن را به کمتر از سال 1990 تقلیل دهد.
در گزارش‌های پیشین مرکز تنوع زیست‌محیطی نیز تأکید شده که اگر روند فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای با همین سرعت تا سال 2050 ادامه یابد 35درصد از گونه‌های مختلف در معرض تهدید قرار خواهند گرفت. اکنون زمان عمل فرا رسیده است. اگر جهان کاهش دی اکسید کربن موجود در جو زمین را نادیده بگیرد و آن را تا میزان 350 سهم در میلیون یا کمتر کاهش ندهد باید شاهد از بین رفتن گونه‌های زیادی از گیاهان و جانوران و حتی به خطر افتادن نسل بشر باشد.
آبزیان بیشتر در خطرند
در این گزارش اثرات مخرب گرمایش زمین بر زندگی حیات‌وحش و350 گونه‌ای که مورد تهدید قرار دارند بررسی و ارزیابی شده است. مهم‌ترین گونه‌های مورد بحث عبارتند از: جغد‌های خالدار مکزیکی، سمورهای دریایی، خرس‌های قطبی و ماهی‌های آزاد و قزل‌آلای آتلانتیک شمالی.
تابستان امسال یخ‌های قطب شمال سومین رکورد ذوب شدن را به‌خود اختصاص دادند و شرایط خطرناکی را برای آبزیانی نظیر شیرماهی‌ها رقم زدند. هجوم این آبزیان به طرف ساحل گویای این واقعیت است. طبق گزارش‌های واصله امسال افزون بر200 شیر ماهی جوان در آلاسکا جان خود را از دست دادند. یخ‌های قطبی محل زندگی خرس‌های قطبی است. ذوب‌شدن تدریجی یخ‌ها باعث تخریب اکوسیستم آنها شده است. غرق شدن تدریجی خرس‌ها در آب و مردن آنها بر اثر گرسنگی نتیجه تخریب محیط‌زیست آنهاست. مواردی از آدم‌خواری نیز در خرس‌های گرسنه دیده شده است. دانشمندان پیش‌بینی کرده‌اند که تا نیمه قرن جاری بیش از دو سوم از خرس‌های قطبی جهان ناپدید خواهند شد.
بر اثر گرم شدن آب‌ها تا‌کنون حدود 90درصد از ماهی‌های آزاد و قزل‌آلا از بین رفته‌اند. گرم شدن آب دریاها و رودخانه‌ها اثر ناگواری بر زندگی ماهی‌های کوچک و جوان برجای می‌گذارد و تولید مثل آنها را با مشکل روبه‌رو می‌کند.افزایش دمای آب باعث بر هم خوردن بالانس جنسی لاک‌پشت‌های آبی می‌شود و تولید مثل و تکثیر آنها را با خطر روبه‌رو می‌کند.
اگر دمای آب از 29 درجه سانتی‌گراد افزایش یافته و به 31 درجه برسد تقریباً همه لاک‌پشت‌هایی که از تخم بیرون می‌آیند جنسیت آنها ماده است. مرکز تنوع زیست‌محیطی ضمن هشدار، از رهبران جهان درخواست کرد از 83 گونه مرجانی که در معرض خطر قرار دارند حفاظت کنند. افزایش دمای آب دریاها و اقیانوس‌ها و اسیدی شدن آنها باعث شده درصد بالایی از مرجان‌ها با خطر انقراض روبه‌رو شوند.
رشد شتابناک تخریب جنگل‌های آمازون
سازمان جهانی سیاست‌گذاری زمین اعلام کرد: رشد فزاینده درخواست جهانی برای دانه‌های روغنی سویا، جنگل‌های آمازون را تهدید می‌کند.
حدود 3هزار سال پیش کشاورزان مناطق شرقی چین کشت گیاه روغنی سویا را آغاز کردند و در سال1765 برای نخستین بار کشت سویا در آمریکای شمالی آغاز شد. در حال حاضر اکثر زمین‌های کشاورزی آمریکا به‌جای کشت گندم به سویا اختصاص یافته و در برزیل نیز کشت آن با سرعت در حال گسترش است، به‌طوری که کشاورزان به‌علت کمبود زمین‌های کشاورزی به جنگل‌های آمازون هجوم برده‌اند.
در ایالات متحده تولید سویا پس از جنگ جهانی دوم رو به فزونی نهاد و در سال 1960تولید سویای این کشور نزدیک به سه برابر چین بود. در سال1970 آمریکا سه چهارم سویای جهان را تولید می‌کرد و در سال 1995 زمین‌هایی که به کشت سویا اختصاص یافته بود بسیار فراتر از زمین‌های گندم بود.ایالات متحده در دهه 1970 همزمان با افزایش قیمت غلات و سویا در سطح جهان به‌منظور بالا نگاه داشتن قیمت، صادرات آن را محدود کرد و ژاپن به‌عنوان وارد‌کننده عمده سویا درصدد برآمد که تولید‌کننده دیگری جست‌وجو کند و برزیل به‌عنوان صادر‌کننده این محصول پا به عرصه ظهور نهاد. امروزه بیش از دو سوم زمین‌های کشاورزی برزیل به این امر اختصاص یافته است و ایالات متحده، برزیل و آرژانتین جمعاً بیش از چهار پنجم تولید سویای جهان را به‌خود اختصاص داده‌اند.
چین که روزگاری صادر‌کننده سویا بود اکنون وارد‌کننده نیمی از تولیدات سویای جهان است. این ناشی از رشد بی‌رویه 3/1میلیارد نفری جمعیت در این کشور است. همه ساله با توجه به رشد جمعیت درخواست این ماده غذایی 6میلیون تن افزایش می‌یابد؛ درخواستی که در آینده جهان را با چالش عظیمی روبه‌رو خواهد کرد. در سال 2009 در چین 55 میلیون تن سویا مصرف شده که 41 میلیون تن آن وارداتی بوده است.
از سال 1950 تولید سویا در جهان از 17 میلیون تن به 250میلیون تن رسید؛ یعنی حدود 14 برابر افزایش داشته است، در صورتی که بقیه غلات با رشد تنها 4 درصد روبه‌رو بوده‌اند. حدود یک دهم این محصول به مصرف خوراک انسان می‌رسد و از یک پنجم آن روغن کشی می‌شود و بقیه به مصرف دام و ماکیان می‌رسد.
سویا گیاهی است خوراکی و نیتروژن جو را در زمین تثبیت می‌کند، بر عکس غلات که گفته می‌شود علاقه زیادی به نیتروژن موجود در هوا دارند و باعث حاصلخیزی خاک می‌شوند. دانشمندان نیز موفقیت زیادی در پرورش و بازدهی این محصول نداشته‌اند.
هجوم دامداران و کشاورزان به جنگل
جنگل‌های آمازون از طرف دامداران و کشاورزان مورد هجوم واقع شده است. دامداران با چرای بی‌رویه و گسترش گله‌های گاو جهت تولید گوشت برزیلی و صادرات آن به اقصی نقاط جهان در تخریب جنگل‌ها نقش بسزایی دارند. جنگل‌ها پس از سال‌های متمادی که مورد هجوم دامداران قرار گرفت به‌صورت زمین‌های صاف و خالی از درخت درمی‌آیند و کشاورزان با خرید اینگونه زمین‌ها از دامداران آنها را به زیرکشت سویا می‌برند. برزیل به‌منظور مشارکت در کاهش گازهای کربن در هوا توافق کرده است که تا سال 2020، حدود 80 درصد از جنگل زدایی در کشور جلوگیری کند ولی با توجه به درخواست فزاینده سویا در سطح جهان و پیشروی کشت این محصول در جنگل‌های آمازون این کار غیر محتمل به‌نظر می‌رسد.
جمعیت جهان روز‌به‌روز در حال افزایش است در نتیجه درخواست برای تولید گوشت و لبنیات و تخم‌مرغ بالا رفته و این موضوع در نهایت به قطع درختان و جنگل‌زدایی منجر می‌شود. به عبارت ساده‌تر نجات جنگل‌های باران زای آمازون بستگی مستقیم به کنترل جمعیت دارد و اگر رشد جمعیت و اسراف مواد غذایی متوقف نشود جنگل‌ها نجات نخواهند یافت.رشد جمعیت به معنی حرکت به سمت پایین زنجیره غذایی است. هرچه به تعداد افراد اضافه شود از جیره غذایی کم می‌شود براین اساس تعادلی بین تولید و مصرف مواد غذایی ضرورتی اجتناب ناپذیراست.
