بر اساس شور نمایندگان ملت که تنها یک‌ساعت طول کشید، دولت اجازه پیدا کرد تا سقف 5/2میلیارد دلار تا پایان سال جاری بنزین وارد کند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان بخش انرژی از وابستگی روزافزون ایران به واردات بنزین ابراز نگرانی کرده‌اند.
مجلس‌شورای‌اسلامی، با نادیده گرفتن تبصره 13بودجه سال 85 ،که در آن دولت ملزم شده بود برای توسعه شبکه حمل و نقل شهری تدبیری بیندیشد، نه تنها سهمیه‌بندی بنزین را نپذیرفت، بلکه بودجه مضاعفی نیز برای واردات بنزین به دولت تقدیم کرد.
«رضا عبداللهی»، از پیشنهاد‌دهندگان و مدافعان طرح تصویب شده در مجلس، گفت: «ایرادی که به کمیسیون برنامه و بودجه وارد است، این‌است که نرخ را 80تومان فرض کرده‌اند و برای بنزین، سهمیه‌بندی قایل شده‌اند. اما پیشنهاد ما بهترین و کم‌خرج‌ترین پیشنهاد است. ما می‌گوییم نرخ بنزین، 80تومان باقی بماند و سهمیه‌بندی هم انجام نشود. در عوض، 5/2میلیارد دلار دیگر اعتبار برای حل معضل بنزین در اختیار دولت قرار می‌گیرد.»
اظهارات عبداللهی، به وضوح نشان می‌دهد که مجلس نیز به تبعیت از دولت در تصمیم‌گیری درباره مسایل مهم، سراغ نخستین و کم‌زحمت‌ترین راه‌حل رفته است. بنزین نیاز داریم؛ پس وارد می‌کنیم!
این در حالی‌است که طرح مذکور مخالفانی داشت که برخی از آن‌ها از چهره‌های شاخص طیف‌های مختلف سیاسی کشور بودند. «غلامرضا مصباحی‌مقدم» که خود از اصول‌گرایان نزدیک به طیف راست سنتی است، به صراحت درباره مصوبه مجلس گفت: «تصمیم دیروز دولت و مجلس درباره بنزین، تصمیمی پوپولیستی بود.»
«تاج‌الدینی» نیز که از اعضای هیات رییسه فراکسیون اصول‌گرایان مجلس است، در این‌باره گفت: «هنوز نه در دولت و نه در مجلس، هیچ اراده جد‌ی‌ای برای حل مشکل بنزین وجود ندارد.»
«احمد توکلی» نیز که چهره شاخص اقتصادی مجلس است، در اعتراضی به «حداد عادل»، رییس مجلس، از سرعت مجلس در تصویب این طرح انتقاد کرده، گفت: «در نظام بودجه‌ریزی کشور، برای مبالغ تخصیصی به هربخش، ساعت‌ها بحث و گفت‌وگو می‌شود. درست نیست که این‌چنین عجولانه در مجلس‌شورای‌اسلامی ظرف یک‌ساعت به بودجه کشور چوب حراج بزنیم.»
عملکرد دوگانه مجلس در افزایش 5/2میلیارد دلاری بودجه واردات بنزین، در حالی انجام‌شد که رقم درخواستی 5/3میلیارد دلاری دولت برای واردات بنزین از سوی کمیسیون برنامه و بودجه به 2/2میلیارد دلار کاهش یافته‌بود.
یکی از توجیه‌های مجلس درباره تصویب این لایحه، این‌است که بودجه 5/2میلیارد دلاری مذکور، صرفا در بخش واردات بنزین هزینه نمی‌شود، بلکه بخش‌هایی از آن، در حوزه‌هایی نظیر پروژه‌های عمرانی و اجرایی هزینه خواهد شد.
این درحالی‌است که برخی از کارشناسان معتقدند که متکی‌کردن دولت به واردات، باعث می‌شود در صورتی‌‌‌‌که دولت در تامین نیاز بنزین کشور با مشکل مواجه شود، لایحه متمم دیگری برای تامین مجدد اعتبار برای واردات بنزین به مجلس ارایه دهد.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد به‌‌رغم سردادن شعارهایی در تلاش برای بهبود سیستم حمل و نقل شهری و اندیشیدن تدبیری برای کاهش میزان مصرف بنزین و هم‌چنین به‌‌رغم ارایه طرح‌هایی از سوی دولت‌های پیشین برای افزودن به قیمت بنزین و صرف درآمد حاصله از آن در سیستم حمل و نقل شهری برای بهبود وضعیت آن، هنوز که هنوز است دولت‌ها از اجرای چنین طرحی که بسیاری از کشورها آن‌را در دستورکار خود قرار داده‌اند، واهمه دارند.
اجرای چنین طرح‌هایی، به اراده و عزمی راسخ نیاز دارد که به نظر می‌رسد هیچ‌کدام از دولت‌ها از آن برخوردار نبوده‌اند. این تجربه‌ای‌است که نمونه‌های آن، پیش روی ما قرار دارند.
برای مثال، سه سال پیش، مقامات ایالت اونتاریوی کانادا، اعلام کردند مالیات بر بنزین را، به میزان دوسنت در هر لیتر افزایش خواهند داد و درآمد حاصل از این منبع را، در سیستم حمل و نقل شهری سرمایه‌گذاری خواهند کرد.
نتیجه این شد که از سه سال گذشته تا کنون، سفرهای شهری که در آن‌ها از وسایل نقلیه عمومی استفاده شده، در این ایالت به مرز 23میلیون سفر رسیده که این میزان معادل حذف 19میلیون سفر شهری است که در آن‌ها از اتومبیل شخصی استفاده می‌شد.
بررسی‌ها نشان داده است که تا پایان سال 2007 میلادی، تعداد سفرهای شهری که در آن‌ها از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می‌شود، از 23میلیون سفر به 31میلیون سفر برسد، که این تعداد، معادل حذف 8/25میلیون سفر شهری با اتومبیل‌های شخصی است.
شعبده نیست؛ درآمد حاصل از افزایش دو سنتی بنزین که معادل 313میلیون دلار بوده است، در 86بخش حمل و نقل شهری سرمایه‌گذاری شده است، در نتیجه، مردم توانسته‌اند از اتوبوس‌های شهری به راحتی استفاده کنند و اتومبیل‌های شخصی‌شان را در خانه بگذارند.
در بسیاری از کشورها، افزودن مالیات بر بنزین، امری معمول و عادی است. در پرتغال، مالیات تخصیص داده شده برای هر لیتر بنزین دو دلاری، 37/3دلار است. به‌این ترتیب، قیمت تمام شده بنزین در پرتغال، 37/5دلار است که تقریبا دو سوم آن، به مالیات بر بنزین تعلق می‌گیرد.
به همین ترتیب، در هلند مالیات بر بنزین 18/4دلار و قیمت بنزین 15/2دلار است که در مجموع، قیمت بنزین در این کشور، به ازای هرلیتر، معادل 33/6 دلار است. اما زمانی‌که نگاهی به قیمت بنزین در کشورهایی نظیر آمریکا و کانادا که بیشتر اتومبیل‌هایشان پرمصرف هستند، می‌اندازیم، به ناگاه مدل قیمت بنزین در ایران را به یاد می‌آوریم.
قیمت بنزین در ایالات متحده آمریکا 49/2 دلار است که تنها 37سنت از این مبلغ به مالیات اختصاص یافته‌است. در کانادا نیز قیمت تمام شده بنزین برای استفاده عموم 86/2 دلار است که 96 سنت آن مربوط به مالیات بر بنزین می‌شود. حال باید از خود بپرسیم که آیا در کشور ما نیز اتومبیل‌های پرمصرف، آن‌قدر زیاد هستند که نیازی به مالیات بر قیمت بنزین وجود نداشته باشد؟ همه می‌دانند که جواب منفی است.
البته نگران نباشیم؛ چون دولتمردان ما، رضایت مردم را در نظر گرفته‌اند! آن‌ها به فکر بحران‌های گوناگونی که امنیت انرژی ایران را تهدید می‌کند، هستند! ما در کشورمان به هیچ‌عنوان پدیده‌ای به نام قاچاق بنزین نداریم! مصرف بنزین در کشور ما اصولی است! همیشه هستند کشورهایی که در هر شرایطی به ما بنزین بفروشند! سیستم حمل و نقل شهری ما هم که انشاء الله سر و سامان پیدا خواهد کرد!
درست است که ارزان‌فروشی بنزین مایه خوشحالی قشر کم‌درآمد است. اما مضرات آن دامنه‌ای به مراتب گسترده‌تر از منافع آن دارد. مصرف بنزین در ایران، با رشدی بیش از 10 درصد، به 73میلیون لیتر در سال رسیده است که 30میلیون لیتر آن، از طریق واردات تامین می‌شود. کشورهای تامین‌کننده بنزین ایران، کشورهای هند، فرانسه ترکیه و چین هستند.
وابستگی دولت ایران به واردات بنزین و عدم چاره‌اندیشی برای این معضل در طول سالیان، امنیت ایران را در تامین نیاز داخلی‌اش به خطر انداخته است. در حالی‌که گزینه‌ها برای تحریم اقتصادی ایران در شورای امنیت سازمان ملل در دست بررسی است و از سوی دیگر ایالات متحده آمریکا طرح تغییر رژیم ایران را در دستور کار سیاست خارجی‌اش دارد، به نظر می‌رسد معضل بنزین، منفذی است که از آن ناحیه می‌توان ایران را زیرفشار قرار داد.
«آیلان برمر»، معاون سیاسی «جورج‌بوش» در شورای سیاست خارجی آمریکا، در گزارشی که در 25جولای 2006، درباره گزینه‌های تحریم اقتصادی ایران به کمیسیون اقتصادی مجلس سنا ارایه کرد، به مساله بنزین اشاره کرد و گفت: «اگر نگاهی به جریان انرژی در ایران بیندازیم، می‌بینیم که ایران در این زمینه تا حدود زیادی به غرب وابسته است.
به‌‌رغم صادرات نفتی ایران در حجم بالا، این کشور مجبور است بیش از 65میلیون لیتر بنزین، از کشورهایی نظیر فرانسه، ترکیه، هند و چین وارد کند تا بتواند نیاز داخلی خود را برای مصرف بنزین تامین کند.
یعنی ایران به طور سالانه مبلغ سه میلیارد دلار بنزین وارد می‌کند. براساس بررسی‌ها، امسال ایران به اعتباری معادل پنج‌میلیارد‌دلار برای تامین نیازش به بنزین نیاز دارد. نتیجه این که اعمال برخی تحریم‌ها در زمینه صادرات بنزین به ایران، نتایج سریع‌الوصولی به دست خواهد داد.»
با توجه به آن‌چه ذکر شد، به نظر می‌رسد ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین وارد کنندگان انرژی در جهان، باید هر چه زودتر چاره‌ای برای این معضل بیندیشد. شاید بتوان با نهادینه‌کردن فرهنگ مصرف، قدم‌هایی در این راه برداشت. بد نیست بدانیم که مصرف بنزین در ایران، معادل مصرف کشورهای پرجمعیتی چون چین و هند است.
معضل بنزین، باید به دست دولتمردان و با همکاری تمام نهاد‌های ذیربط حل شود. مردم ما نیز باید بدانند که مصرف بنزین با قیمت نه سنت در ایران، گره‌ای از مشکلات اقتصادی‌شان در دراز مدت باز نخواهد کرد. برای بنزین باید چاره‌ای اندیشید. «یک بار برای همیشه.»
