روایت زندگی یک زن ترازِ انقلاب اسلامی

همشهری آنلاین- علی‌الله سلیمی: تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی عمیقاً به «روایت زنان» این انقلاب و طبعاً به خود انقلاب بدهکار است. زنان شهید انقلاب و دفاع مقدس، زنان مبارز پیش از انقلاب، همسران مبارزان انقلاب، همسران رزمندگان و شهدا و آزادگان و جانبازان، مربیان پرورشی، معلمان و مبلغان فرهنگی، جهادگران، دانشمندان، پژوهشگران، کارآفرینان و... هنوز به‌راستی روایت نشده‌اند؛ زنانی که محور خانواده‌ بوده‌اند و حضور آن‌ها در عرصه‌های گوناگون، مساوی با همراهی و حضور اعضای خانواده در انقلاب بوده است. آن‌ها در سکوت، تمام بار تربیت نیروهای انقلاب را به دوش کشیده‌اند و باز هم در سکوت، روایت تلاش و مجاهدت زنانه و مادرانۀ خود را در حاشیۀ موفقیت مردان انقلابی‌شان دیده‌اند. جایگاه زنان در میانه و گوشه‌گوشۀ رویدادهای سازنده و مقوّم انقلاب اسلامی و همچنین در خلق مفاهیم و ساختارها و نهادها و نیز تثبیت ارزش‌ها و تداوم کنش‌های انقلابی انکارناپذیر است؛ اما در جریان تاریخ‌نگاریِ رویدادمحور و شهرت‌زده و کلیشه‌ای، غالباً به سفیدی بین سطور و گاهی هم به تک روزنه‌هایی سپرده شده است که مردان انقلاب در روایت‌های خود، به دنیای زنان انقلاب و پشتیبانی انقلاب باز کرده‌اند. حضور کم‌تعداد زنان در جمع شخصیت‌های سیاسی که بیشتر آثار تولیدشده در حوزۀ تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی را به خود اختصاص داده‌اند نیز مزید بر علت شده است تا حافظۀ تاریخی ایرانیان از روایت حماسه‌های مداوم و پرتکرار و البته بی‌صدای زنان جامعه، در مقایسه با سهم مردان، تقریباً خالی بماند و نهایتاً در کلیشه‌ها خلاصه شود. در حالی که اگر آنچه از «الگوی سوم زن» در انقلاب محقق شده است، به‌خوبی روایت شود، نه‌تنها روایت تاریخی ما از رویدادها کامل می‌شود، بلکه می‌توانیم برای برخی مسائل زنِ امروز، مثل تعارض نقش‌ها، با مراجعه به تجربۀ زیستۀ «زن ترازِ انقلاب» پاسخ‌هایی بیابیم... ترسیم این جایگاه به‌خودی‌خود اهمیت ویژه‌ای دارد؛ اما هم‌زمان، به مقایسۀ تعریف زن تراز در دورۀ پیش و پس از انقلاب هم کمک می‌کند و یاریگر دختران و زنان جوان در مقایسۀ زن تراز اسلام و انقلاب اسلامی با زن تراز تمدن غرب است. کتاب «امسال قبول می‌شویم» زندگی و فعالیت‌های بانو عفت نجیب ضیاء، پرستار، از زنان مبارز انقلاب در مشهد و مادر شهیده الهه زینال‌پور را روایت می‌کند.

در بخشی از این کتاب اینطور می‌خوانیم: «هروقت از راهپیمایی برمی‌گشتم، الهه نگاه خاصی به من می‌انداخت. بعد می‌زد به خنده و می‌گفت: «مامان، باز که برگشتی! چرا شهید نشدی؟!»

خودم هم خنده‌ام می‌گرفت. می‌گفتم: «آدم خودش رو که نمی‌تونه شهید کنه. ما می‌ریم... حالا هرچی خدا بخواد.»

برایش تعریف می‌کردم که توی راهپیمایی‌ها به خانم‌هایی که بچۀ کوچک دارند کمک می‌کنم و بچه‌هایشان را بغل می‌کنم. با ذوق به حرف‌هایم گوش می‌داد. از وقتی فهمیده بود بعضی خانم‌ها با بچه‌های کوچکشان می‌آیند، هر بار که می‌خواستم بروم راهپیمایی، کیف و جیب‌های لباسم را پر از آجیل و شکلات و خرما می‌کرد و می‌گفت: «مامان، تو که من رو نمی‌بری راهپیمایی. این‌ها رو بگیر که اگه توی راهپیمایی بچه‌ها گرسنه‌شون شد، بدی بهشون بخورن.»

کتاب «امسال قبول می‌شویم» که تحقیق آن برعهده آزاده فرزام‌نیا و مرضیه ذاکری بوده و تدوین آن نیز توسط آزاده فرزام‌نیا صورت گرفته، در 300صفحه، شمارگان 1000جلد و با قیمت 90هزار تومان از سوی انتشارات «راه یار» منتشر شده است و علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب‌ها را علاوه بر کتابفروشی‌ها، از سایت یا صفحات مجازی ناشر به نشانی raheyarpub.ir تهیه کنند.