این رخداد ناخواسته موجب شد تا ارزش گاز به‌عنوان یک منبع انرژی مهم در کشور اهمیت بیشتری بیابد و تاخیر در حذف یارانه انرژی در کشور که از مدت‌ها مورد توجه بوده است در چارچوب لایحه‌ای به مجلس ارائه شود.
زمستان امسال تولید گاز از منطقه عسلویه افزایش یافت ولی اگر واردات گاز از ترکمنستان عملی نمی‌شد احتمال بروز مشکلاتی در تامین گاز برخی مناطق درصورت شدت گرفتن سرما و قطع گاز صنایع کشور وجود داشت. اما با قراردادی که با ترکمنستان به امضای رسید این معضل حل شد.
در زمینه قرارداد واردات گاز از ترکمنستان و طرح‌های صادرات گاز کشور با سیدرضا کسایی‌زاده مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز کشور گفت‌وگو کرده‌ایم.
- در آستانه زمستان درحالی که نگرانی وجود داشت گاز کشور با مشکلاتی روبه‌رو شود اعلام شد که قراردادی با ترکمنستان امضا شده است. توضیحی در مورد چگونگی به نتیجه رسیدن این قرارداد با ترکمنستان ارائه می‌کنید؟
در آوریل سال 2007 با مقامات ترکمنستان توافق کردیم که تا پایان سال 2008 قیمت گاز خریداری شده ما از این کشور ثابت باشد ولی از ابتدای سال 2009 براساس یک فرمول قیمت تعیین شود. مذاکراتی داشتیم و در مورد یک روش قیمت توافق کردیم که براساس فرآورده‌های نفتی مشخص شد. که شامل گازوئیل، نفت کوره کم گوگرد و با گوگرد بالا بود. این توافق درشرایطی انجام شد که بحران اقتصادی در جهان رخداد و قیمت انرژی دچار نوسان شدید شد.
در شرایط جدید براساس مذاکراتی که داشتیم دو طرف تصمیم گرفتند که روش مورد نظر طرف ترکمنستان در مورد قیمت، تا شش‌ماه آینده معلق بماند و از قیمت ثابت پیروی شود.
در مورد قیمت ثابت هم طرف ترکمنستان خواستار قیمت‌های بالایی بود که معادل قیمت گاز در اروپا بود. قیمت گاز در اروپا قیمت بسیار بالایی است. این خواسته ترکمنستان در مذاکرات متعدد با کشورهای مختلف است و برای روسیه و دیگر متقاضیان خرید مطرح شده است و تنها برای ما نیست.
در مذاکرات با توجه به شرایط بین‌المللی بازار گاز و قیمت‌هایی که در جهان حاکم است به گفت‌وگو ادامه دادیم. هم از نظر قیمت و هم از نظر روش‌های تعیین قیمت. با توجه به‌اینکه ما به‌دنبال رعایت منافع دو طرف بودیم. با این پیش فرض‌ها که مورد توجه طرف ترکمنستانی نیز بود و با قید این مسئله که آنها عقیده داشتند قیمت و هزینه تولید گاز افزایش یافته است، خواهان افزایش قیمت بودند.
در این شرایط و با توجه به منافع کشور و براساس گاز و شرایط جاری بازار انرژی در جهان با طرف ترکمن در مورد یک عدد توافق کردیم. این عدد البته نه عدد مورد نظر آنان بود و نه عدد مورد نظرما. البته این توافق موقت و کوتاه‌مدت است و تنها برای 6ماه است. در این 6ماه قرار است که مذاکرات ادامه پیداکند و در نهایت خرید گاز ما از این کشور براساس یک روش مشخص قیمت که مورد توافق است ادامه پیداکند. این قرارداد در واقع با تایید وزارت نفت و کارشناسی‌های انجام شده به این شکل به نتیجه رسید.
- دراین مذاکرات توافقی هم در مورد مشارکت ایران در تولید گاز در ترکمنستان شد، این توافق به چه شکل است؟
بله در حاشیه این مذاکرات با توجه به اینکه ما خواهان افزایش خرید گاز از ترکمنستان هستیم مقامات این کشور موافقت کردند تا ما در یکی از میدان‌های بزرگ گازی این کشور سرمایه‌گذاری کنیم و با آغاز تولید، گاز این میدان برای صادرات به کشورمان اختصاص یابد.
- در این مورد توافقنامه و یا قراردادی امضا شد؟
بله یک تفاهمنامه‌ای امضا شده است ولی باید مقدمات آن انجام شود و کار آغاز گردد.
- در این مدت هنوز اقدامی صورت نگرفته است؟
درحال کار در این مورد هستیم و ترکمنستان علاقه‌مند است که این کار انجام شود و پیگیر این کار هستند.
- اینکه گفته می‌شود ما گاز را از ترکمنستان به قیمت گران خریداری کرده‌ایم و این قیمت از گازی که ما به ترکیه صادر می‌کنیم گرانتر است تا چه‌حد قابل بحث است؟
این مطالب که در برخی روزنامه‌ها و پیرو مطلبی که یکی از پایگاه‌های اطلاع رسانی اینترنتی منتشر کرده بود درست نیست. این اطلاعات غلطی است که منتشر شده است. قیمت گازی که ما براساس توافق جدید از ترکمنستان خریداری می‌کنیم از قیمت گازی که ما به ترکیه صادر می‌کنیم بیشتر نیست.
- با توجه به اینکه نمی‌توانید قیمت مورد نظر را اعلام کنید توضیحاتی می‌فرمایید که این مسئله روشن شود؟
بله اگر توجه کنیم فاصله منطقه تحویل گاز در مرز ایران و ترکمنستان با محل تحویل گاز ایران به ترکیه متفاوت است. ترکمنستان گاز را از منطقه‌ای که حدود 150 تا 200 کیلومتر با مرز ایران فاصله دارد به ما تحویل می‌دهد ما گاز را از منطقه‌ای که حدود 1800کیلومتر فاصله دارد در مرز تحویل می‌دهیم. این یک تفاوت قیمت ایجاد می‌کند که هزینه حمل است.
نوع گازی که تحویل می‌شود متفاوت است و انواع گاز قیمت‌های متفاوتی دارد. گازی که ما توافق کرده‌ایم و به ترکیه صادر می‌کنیم از کیفیت بسیار بالاتر و متفاوت با گازی است که ما از ترکمنستان تحویل می‌گیریم. ولی به هر حال اگر به این مسائل نیز توجه نکنیم قیمت گاز ترکمنستان نمی‌تواند گرانتر از قیمت گاز صادراتی ما به ترکیه باشد. نکته مهم دیگری که باید برخی از افراد بدانند و در مطالبی که می‌نویسند و یا بیان می‌کنند به آن توجه کنند این است که به‌واقع دوران گاز ارزان دیگر سرآمده است. کشورهای تولید‌کننده گاز که ما هم در میان آنان هستیم دیگر نمی‌پذیرند گازشان را ارزان‌تر از نفت بفروشند.
تا پیش از این گاز ارزش نداشت و حتی امروز قیمت آن کمتر از نفت است. گاز معادل ارزش حرارتی فرآورده نفتی محاسبه می‌شود. هر یک میلیون بی‌تی‌یو آن 70 تا 75صدم قیمت سوخت مایع است.
ولی تولید‌کنندگان گاز در تلاش هستند که قیمت گاز را به قیمت نفت برسانند. برخی کشورها حتی این نظر را دارند که باید به قیمت گاز به‌دلیل اینکه آلودگی کمتری دارد مبلغی نیز افزود. به همین دلیل این روزها ما شاهدیم که شرایط در مبادلات گاز میان روسیه و اوکراین و کشورهای اروپایی دشوار و تیره و تار شده است. قیمت‌هایی که از سوی روسیه مطرح می‌شود 450 دلار و 500 دلار برای هر هزار مترمکعب است.این شرایط در سال‌های آینده دشوار‌تر هم می‌شود. قیمت گاز فرارتر از این مرزها خواهد رفت.
این مسئله هشداری است به ما که از این پس قیمت گاز را مجانی محاسبه نکنیم و در طرح‌ها یا برنامه‌های عمرانی که داریم قیمت گاز را مجانی در نظر نگیریم و قیمت صادراتی محاسبه کنیم. اگر طرح اقتصادی بود اجرا کنیم نه اینکه گاز را مجانی محاسبه کنیم و برای طرح سود محاسبه کنیم.
- بله طرح‌های بسیاری در کشور وجود دارد که چه به‌صورت دولتی و چه خصوصی اداره می‌شود و اشتغال زیادی هم ایجاد کرده و به ظاهر سود می‌دهد ولی در واقع سود حاصله مابه‌التفاوت قیمت انرژی است که به حساب نمی‌آید و از جیب مردم پرداخت می‌شود؟
بله متأسفانه ما امروز رقم بسیار سنگینی به‌عنوان یارانه گاز در کشور پرداخت می‌کنیم که باید فکری به حال آن کرد. حتی در این شرایط که قیمت انرژی کاهش یافته اگر محاسبه کنیم و قیمت گاز تولیدی در کشورمان را هر هزار متر مکعب 500 دلار محاسبه کنیم و در حدود 130 میلیارد متر مکعب گازی که تولید می‌کنیم ضرب کنیم معادل 65 میلیارد دلار ارزش گازی است که در کشور مصرف می‌شود. این میزان گاز مصرفی در مقابل، چه میزان بازده دارد در اقتصاد ما برای مردم باید سود آن محاسبه شود. به همین دلیل هم طرح حذف یارانه‌ها در کشور مطرح شده و درحال بررسی و اجرایی شدن است.
- با توجه به اجرایی شدن طرح تحول اقتصادی و حذف یارانه‌ها چه میزان ظرفیت برای صادرات گاز ایجاد خواهد شد؟
این طرح درصورت اجرایی شدن خیلی می‌تواند در کاهش مصرف کمک کند ولی به‌تنهایی مؤثر نیست. این طرح درصورت اجرایی شدن بلافاصله به مصرف منطقی گاز منجر نمی‌شود. آثار این اقدام اندک‌اندک در ساختارهای مصرف که در طول سال‌ها شکل گرفته است قابل مشاهده خواهد بود. حذف یارانه‌ها به‌نظر من در بلندمدت به نصف شدن مصرف گاز در کشور منجر می‌شود. ولی باید به‌دنبال این بود که راندمان مصرف را افزایش داد.
ما در شرکت ملی صادرات گاز طرحی ارائه کرده‌ایم تحت عنوان ذخیره کن و صادر کن. براساس این طرح هر میزان گاز صرفه‌جویی و امکان صادرات فراهم شود این ظرفیت در اختیار کسی قرار می‌گیرد که صرفه‌جویی کرده است. امروز در جهان نیروگاه‌هایی وجود دارد که بهره‌وری انرژی در آنها تا 60 درصد می‌رسد. این درحالی است که درحال حاضر بازده نیروگاه‌های ما حداکثر30 تا 37 درصد است.
- الان طرحی با همکاری وزارت نفت و وزارت نیرو درحال انجام است که نیروگاه‌های حرارتی را به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی تبدیل می‌کنند. این اقدام مناسبی نیست؟
بله این اقدام شروع شده ولی تاکید من براین است که باید از پیشرفته‌‌ترین فناوری‌های جهان استفاده کرد، چرا که سود آن به اقتصاد کشور می‌رسد چون در مصرف گاز و انواع انرژی صرفه‌جویی می‌شود. البته این مشکل فقط در نیروگاه‌های ما نیست در همه بخش‌ها و صنایع مشکل مشابه وجود دارد. حتی من می‌توانم به مصرف بالای توربوکمپرسورهای افزایش فشارگاز در خط لوله‌های گاز اشاره کنم که باید به‌دلیل مصرف بالا اصلاح شوند. این صرفه جویی ظرفیت ایجاد می‌کند برای سرمایه‌گذاری در تولید در صنایع انرژی‌بر و تولید پتروشیمی و یا صادرات. در واقع زمانی که قیمت گاز منطقی شود همه به فکر مصرف منطقی و اقتصادی هستند و این به سود کشور است.
من با توجه به تجربه‌ای که در زمینه گاز دارم خدمت همه عرض می‌کنم که ما در زمینه تولیدگاز مشکلی نداریم ما در زمینه مصرف مشکل داریم. به‌طور قطع این مسئله را همه کارشناسان داخلی‌وخارجی تایید می‌کنند.
- با وجود این سخن ما ظرفیت صادراتی کافی داریم ولی هنوز یک صادر‌کننده گاز نیستیم؟
ما امروز به ترکیه گاز صادر می‌کنیم و صادر‌کننده هستیم.
- ولی تراز صادراتی گاز ما در واقع صفر است و درآمدی حاصل نمی‌کنیم؟
به هر حال ما به‌عنوان یک دارنده مهم گاز در جهان و مصرف‌کننده مهم گاز و وارد‌کننده گاز در بازار گاز جهان حضور داریم و این حضور فعالانه و جدی است.
- در حال حاضر برای صادرات گاز طرح‌های مختلفی دارید یک طرح مهم خط لوله جدیدی که برای صادرات گاز به اروپا ارائه شده است و به نام خط لوله پرشین خوانده شده است. در این مورد چه اقدامی انجام شده است؟
ما در مرحله مناقصه خط لوله هستیم. مناقصه درحال برگزاری است و شرکت‌های مختلفی از ایران و خارج اسناد آن را خریداری کرده‌اند و باید پیشنهاد‌های خود را تا یک ماه‌ونیم دیگر ارائه دهند. تا برنده مناقصه‌ای که اجرای آن به‌صورت ساخت، اداره و مدیریت انجام می‌شود مشخص شود.
- براساس این مزایده شرکت برنده باید چه‌کاری انجام دهد؟
برنده مناقصه باید با سرمایه‌خودش این خط لوله را احداث کند که از عسلویه تا مرز ایران و ترکیه ادامه می‌یابد. پس از احداث خط براساس خدماتی که برای انتقال گاز از ایران می‌دهد هزینه دریافت می‌کند.
- آیا برنامه‌ریزی برای 2سرخط لوله یعنی تولید گاز و فروش گاز هم انجام شده و هماهنگ درحال اجراست؟
بله برای تولید برنامه‌ریزی شده برخی طرح‌ها مانند مراحل 14تا 18 درحال اجراست و برخی طرح‌ها نیز مانند مراحل 22تا 24 هم درحال مذاکره است. که قرار است شرکت‌های ترکیه‌ای اجرا کنند و بخشی از گاز را برای خودشان بابت هزینه اجرا مصرف کنند.
بدون شک بحث صرفه‌جویی هم با اجرای طرح تحول و حذف یارانه‌ها به‌نظر من در مرحله نخست 15 درصد در مصرف صرفه‌جویی می‌کند. این در واقع ظرفیتی برای صادرات است.
- آیا طرح‌های تولید گاز مایع در کشور متوقف شده است. به‌نظر می‌رسد این طرح‌ها راکد شده است؟
همه طرح‌های تولید ال‌ان‌جی در کشور فعال است و در حال انجام. یکی ایران ال‌ان‌جی است که توسط شرکت‌های داخلی در حال اجراست و به‌خوبی پیش‌می‌رود. طرح‌های دیگر به‌دلیل افزایش قیمت تجهیزات و هزینه اجرای طرح کمی کند شده است و با توجه به اختلاف‌نظری که در مورد قیمت اجرای کار با پیمانکاران خارجی طرف قرارداد داشتیم با تاخیر پیش می‌رود.
- درواقع توافق‌های ما با شرکت توتال و شل برای تولید ال‌ان‌جی هنوز پابرجاست؟
بله این طرح‌ها مراحل اجرایی خود را می‌گذرانند. در مورد طرح پارس ال‌ان‌جی که با شرکت توتال فرانسه و شرکت پتروناس قرارداد داریم در مرحله ارائه هزینه اجرای طرح بود که با افزایش هزینه اجرای طرح‌های نفتی به‌دلیل افزایش قیمت تجهیزات طرح، کند پیش می‌رود. با کاهش قیمت‌ها امیدواریم گشایشی دراین مسئله ایجاد شود. طرح پرشین ال‌ان‌جی نیز که با شرکت شل و رپسول قرارداد داریم نیز هنوز به مرحله ارائه هزینه اجرای طرح نرسیده و کمی عقب‌تر از پارس ال ان جی است. این طرح هم مراحل قراردادی را طبق برنامه طی می‌کند.
- یک معضل دیگر در بحث صادرات گاز ایران به امیرنشین‌های منطقه خلیج‌فارس است. خبرها و گزارش‌های متعددی از مذاکرات و گفت‌وگوهای مقامات کشورمان در این زمینه منتشر می‌شود ولی هنوز هیچ اتفاقی رخ نداده است. آیا صادرات گاز به این کشورها عملی می‌شود؟
مذاکرات برای صادرات گاز روند طولانی و پیچیده‌ای دارد. تاثیر تحولات مختلف در این زمینه و پیچیده بودن خود قرارداد موجب می‌شود که مذاکرات دیر به قرارداد منجر شود. ما قراردادی که برای صادرات گاز به امارات امضا کردیم مدت‌ها به‌طول انجامید مذاکرات از سال...... شروع شد و سال..... به قرارداد منجرشد. که البته با مشکلاتی هم مواجه شد.
- قراردادی که اشاره کردید و به قرارداد کرسنت موسوم شده در چه مرحله است؟
این قرارداد در واقع متوقف شده است. تا مذاکرات در مورد اصلاح قیمت به نتیجه نرسد این قرارداد قابل اجرا نیست. ما علاقه‌مندیم که به مرحله اجرا درآید ولی شرکت طرف قرارداد این امر را پیگیری نمی‌کند.
- به ظاهر آنها اعلام کرده‌اندکه در مورد قیمت توافق شده و مشکلی در این زمینه وجود ندارد؟
مذاکراتی که این شرکت در زمانی که قائم مقام وزیر نفت آقای کردان با این شرکت داشته نیمه‌کاره مانده و باید برای ادامه مذاکره و حل‌وفصل مسئله به مذاکرات ادامه دهند ولی از آن زمان تا به حال هیچ اقدامی صورت نگرفته است.
