اینجا، یکی از صد موزه صلح جهان است | از هیروشیما تا سردشت به روایت قربانیان جنگ

همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: برای بازدید از موزه صلح تهران که سال ۱۳۸۴ با تلاش گروهی از مجروحان جنگی و آسیب‌دیدگان از سلاح‌های متعارف و غیرمتعارف، فعالیت خود را در بخش «انجمن‌های مردم نهاد» و در ساختمانِ اهدایی شهرداری تهران، آغاز کرده، باید راهی منطقه ۱۲ پایتخت، خیابان فیاض‌بخش، در شمالی پارک‌شهر شوید. جایی در میانه ازدحام جمعیت شتابان، تردد خودروهای فراوان و سرسبزیِ انباشته درختانِ پارک‌شهر، تابلوی بزرگِ «موزه صلح تهران» در کنار اِلمانی سنگی از ترکیب چند نماد صلحِ جهانی، نمایان می‌شود.

پیش‌تر که می‌رویم اِلمان‌های سنگی دیگر مانند کبوتری نشسته در کلاه سرباز و یا صلح‌نوشته، هدایت‌مان می‌کنند به سمت در ورودی و شیشه‌ای موزه. موزه‌ای که تاکنون، مقصد گردشگری و فرهنگی بسیاری از دولتمردان، هنرمندان، ورزشکاران، محققان و شهروندانی از داخل و خارج از ایران بوده است.

ایده صلح در موزه

سال ۱۳۸۴ که تعدادی از اعضای انجمن «حمایت از قربانیان سلاح‌های شیمیایی» تهران با مسئولان «شبکه جهانی موزه‌های صلح» دیدار می‌کنند، ایده راه‌اندازی موزه صلح تهران نیز شکل می‌گیرد تا فرهنگ صلح، نهادینه شود. مدیران، کارشناسان و راهنمایان این موزه، همگی از مجروحان جنگی دوران ۸ سال دفاع مقدس بوده و هستند که به عنوان آخرین بازماندگان از آن دوران و نیز، به عنوان نمادهایی زنده از جنگ، دواطلبانه بدون چشمداشتی مادی، پیام‌آور «دوستی» و «مهربانی» شده‌اند. ن

کته جالب توجه اینکه، از سال تاسیس تاکنون، ۱۰ نفر از این کارکنان دواطلب، به سبب شدت جراحات جنگی، جان خود را از دست داده‌اند. تصاویر آنها را می‌توان، در بدو ورود به موزه، سمت چپ خود، میان قاب‌هایی چوبی مشاهده کرد.

راهنمایان و راویانِ موزه، قربانیانِ جنگ هستند

بعد از خوانش تابلوهای نصب شده روی دیوار با موضوع معرفیِ کلیِ موزه، قدم به اتاقی کوچک با عنوان «اتاق جنگ» می‌گذاریم. همان جا که صدای خوفناک و نه چندان مفهومِ فیلم‌هایی واقعی از برخی لحظاتِ نخستینِ جنگ‌های شیمیایی و اتمیِ جنگ جهانی اول و دوم، بمباران «توکیو» و «گرنیکا» شنیده می‌شود و مجسمه‌هایی از «قابیل» پسر «آدم و حوا» به عنوان نخستین قاتل و سنبل خشونت، «ضحاک» به عنوان ستمگری خونخوار، «هیتلر» رهبری جنگ‌افروز و نیز «صدام حسین» دیکتاتورِ سرکوب‌گر در چهارگوشه اتاق دیده می‌شود.

در تمام طول بازدید، «راویان» موزه (مجروحان و قربانیان جنگی که آثار جراحت را یا در دست‌ها و پاهای قطع شده یا در ریه‌ها و چشم‌های سوخته شده دارند) همراه و همکلام‌تان هستند. این روایتِ واقعی و مستند، از ویژگی‌های زنده و پویا بودن موزه صلح تهران، برشمرده می‌شود.

هم سازنده تجهیزات جنگی، هم تولیدکننده دارو برای قربانیان جنگ!

در ادامه بازدید از این موزه که عضوفعالِ شبکه بین‌المللیِ موزه‌های صلحِ جهان است به بخش معرفی «فریتز هابر»، شیمی‌دان آلمانی می‌رسیم. هابر، هم برنده نخستین جایزه «نوبل» بود و هم سازنده گاز و سلاح‌های شیمیایی که میلیون‌ها نظامی و غیرنظامی را در جریان جنگ جهانی اول، به کام مرگی دردناک، فرستاد.

روای در این بخش از بازدید از موزه می‌گوید: «معمولا بزرگ‌ترین سازندگان سلاح‌ها و مهمات جنگی (متعارف و غیرمتعارف)، اصلی‌ترین سازندگان و صادرکنندگان، داروها و تجهیزات درمانی ویژه مجروحان جنگی در همه دنیا هستند. این یک قاعده مهم برای برتر یا منحصر بودنِ سیاست و اقتصاد، به شمار می‌آید.» (شبکه بین‌المللیِ موزه‌های صلحِ جهان از حدود سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۵ میلادی در «برادفورد» انگلیس راه‌اندازی شد که در حال حاضر بیش از ۱۰۰ موزه صلح از کشورهای مختلف، عضو آن هستند.)

از «سردشت» تا «هیروشیما»

معرفی انواع سلاح‌های جنگی و تاریخچه استفاده از این سلاح‌ها همراه با نمایش تصاویر و نمودار کمی و کیفی جنگ‌های جهان، در مسیر بازدید از موزه قرار دارد. در این بخش، روای، به بیان شرحی مختصر از داستانِ زندگی برخی مجرومان جنگی که به دلایل مختلف به شهرت جهانی رسیده‌اند، می‌پردازد.

مانند «چیمن سعیدپور»، «هیرو یگانه» و «رضا مختاری» آسیب‌دیدگان از گازهای خردل و شیمیایی که طی سال‌های متمادی، عمل‌های جراحی سنگینی را تحمل کردند. یا حتی، «ساداکو» دختربچه ژاپنی که در اثر مواجه با تششعات هسته‌ای بمباران هیروشیما به سرطان خون مبتلا شد. ساداکو، براساس یک باور قدیمی، شروع به ساخت هزار «دُرنای کاغذی» کرد تا آرزویش یعنی سلامتی و صلح برآورده شود اما مرگ، فقط، اجازه ساخت حدود ۶۰۰ دُرنا را به او داد.

تفکر در بخش‌های مختلف موزه

حالا نوبتِ بخش‌هایی مانند دیوار نقاشی‌های کودکانه با موضوع صلح، ویترینِ نمادهایی از صلح در جهان، معرفی مهمترین موزه‌های صلح جهان، نمایش تاریخ و سرگذشت صلح از «منشور کوروش» قدیمی‌ترین اعلامیه حقوق بشر تا بررسی آموزه‌های مذهبی ادیان مختلف و فرهنگی و ادبی ملل با رویکرد صلح و دوستی، سردیس‌خانه‌ای از مهمترین و تاثیرگذارترین شخصیت‌های صلح‌دوست و صلح‌طلب از «ماهاتما گاندی»، «هانری دونان» بنیان‌گذار صلیب سرخ تا «جلال‌الدین محمدبلخی»، دیوارِ فرهنگنامه صلح (روز جهانی بزرگداشت صلح، معنا، انواع و اهداف صلح)، کتابخانه صلح، سالن برگزاری کارگاه‌های آموزشی، گفتمانی و سمینارها، واحد موزه‌گردی مجازی و برگزار کننده جشنواره‌ها و باشگاه نویسندگان صلح است که شما را برای لحظاتی به تفکر و تامل دعوت می‌کنند.

سوگند به صلح و برای صلح

در انتهای بازدید خود، به تابلوی سوگندنامه صلح می‌رسید. سوگندنامه‌ای که از شما می‌خواهد صلح را از دورن و قلبِ خود، آغاز کنید و مهربانانه در هر زمان و مکان، آن را سفیری نیک باشید. این هدف اصلی و بدیهی موزه‌های صلح است که با ترویج آیین دوستی در پی نفی استراتژی‌های خشونت در مقیاس‌های خُرد و کلان هستند تا زمین به جای بهتری برای زندگی تبدیل شود. تاثیر بازدید از این موزه متفاوت، را حالا، در پایان، می‌توانید به خوبی احساس کنید. این را می‌توان از مروری کوتاه بر یادداشت‌های بازدیدکنندگانِ پیشین که در دفتر انتقادات و پیشنهادات موزه به ثبت رسانده‌اند، متوجه شد.  تاثیری که آنها، اغلب به «تعامل» و «دوستی» از آن یاد کرده‌اند.

پی‌نوشت و تکمله گزارش

 نخستین موزه صلح جهان، در سال ۱۹۰۲ میلادی در «لوسرن» سوئیس احداث شد و ۲ دهه بعد به دنبال آثار ویران‌کننده جنگ جهانی اول بر جوامع اروپایی، «ارنست فرد ریش» آلمانی، نخستین موزه بین‌المللیِ ضد جنگ را تاسیس کرد که البته به کام بسیاری از رهبران سیاسی خوش نیامد.

با این حال، گشایش موزه‌های صلح یکی پس از دیگری در قاره‌های غرب، شرق و شمال و جنوب، آغاز مسیری تلقی می‌شود برای همه کشورهایی که در جنگ‌های داخلی و خارجی به درکِ عمیقی از صلح رسیده‌اند و جغرافیای زمین را بدون خشونت و نفرت، آرزو می‌کنند.