گعده‌های  گرمابه

همشهری آنلاین_فاطمه عسگری نیا:  قصه حمام‌های قدیمی یکی از قصه‌های دلچسب و شنیدنی قدیمی‌هاست؛ حمام‌هایی که نه فقط محل شست‌وشو و نظافت بوده که بخشی از دورهمی‌ها و خوش‌وبش‌ها و مقدمه پاره‌ای از مراسم و تصمیمات قدیمی‌ها هم زیر همان سقف‌های بلند شکل می‌گرفته؛ از خواستگاری دختران برای پسرهای جوان توسط مادران گرفته تا حمام عروسی و زایمان و... که باعث می‌شد همیشه حال‌وهوای حمام‌های قدیمی پر از شور و شادی باشد. خلاصه اینکه حمام در گذشته یک نهاد اجتماعی محسوب می‌شد. در منطقه ۱۱ دو حمام قدیمی وجود دارد که یکی از آنها این روزها به رستوران سنتی تبدیل شده است، اما حمام دیگر که «حمام فردتمیز» نام دارد، همچنان به کار خود ادامه می‌دهد.  

حمام فرد تمیز یکی از حمام‌های قدیمی شهر تهران است که در مجاورت کوچه‌ای به همین نام در چهارراه معزالسلطان محله امیریه، واقع در خیابان ولی‌عصر(عج) قرار دارد و این روزها ۹۵ سال از عمرش می‌گذرد، اما چراغش همچنان روشن و با همان تابلوی زرد قدیمی و نوشته: «گرمابه حمام فرد تمیز؛ زنانه و مردانه» مزین است.  
درست است ساختمان حمام برای اینکه سرپا بماند در طول این سال‌ها بارها و بارها مرمت شده، اما بوی کهنگی و قدیمی بودن این حمام از هفت فرسخی به مشام می‌رسد. وارد حمام که می‌شویم آکواریوم زیبای کوچکی دیده می‌شود، اما همه چیز به همان سبک قدیم است؛ از میز حمام‌باشی گرفته تا دوش‌های خصوصی. روزنامه کهنه چسبیده به سینه دیوار در ورودی، گوشه‌ای از تاریخ این حمام را روایت می‌کند. کاشی‌های سفید و مربع‌شکل دیوارهای کهنه حمام در کنار رنگ کرم درهای قدیمی به خوبی در کنار هم چیده شده‌اند. روی میز حمام‌باشی به همان رسم قدیم جعبه‌ای از شامپوهای یک‌نفره کوچک است و لنگ‌های قرمز روی تکیه‌گاه صندلی‌ها جا خوش کرده‌اند.  

• بده و بستان همسایه‌ها در حمام

 به هر گوشه و کنار این حمام قدیمی که نگاه کنید پر از نوستالژی‌های زیبا و دلنشین است؛ از کلید و پریزهای قدیمی تا آینه‌هایی که جیوه‌های ریخته پشتشان اجازه نمی‌دهد به وضوح رنگ رخسار را ببینید. اما می‌شود با خیره شدن به آنها خاطرات خوش گذشته را مرور کرد؛ روزگاری که «تا چند دهه پیش هر محله یک حمام عمومی داشت و مردم محله هفته‌ای یکبار دور حوض بزرگ وسط حمام می‌نشستند و با لیف و کیسه خودشان را می‌شستند» اینها را فیضی، مالک حمام فرد تمیز، تعریف می‌کند: «حمام در گذشته فقط محل شست‌وشوی اهالی محله نبود. اینجا مردم در دورهمی‌هایشان پسر زن می‌دادند و دختر شوهر می‌دادند. همسایه‌هایی که دستشان به دهنشان می‌رسیدبانی خیر می‌شدند و گره از مشکلات نیازمندان بر می‌داشتند.»
اهالی محله قدیم‌های این حمام را خوب به یاد دارند. «حسین اکبری» از کاسبان خیابان می‌گوید: «قدیم‌ها حوالی غروب که می‌شد مردان در حمام جمع می‌شدند و درباره محله و مشکلاتش با هم سخن می‌گفتند. خیلی از مشکلات محل در همین دورهمی‌ها حل و فصل می‌شد.»

• نوشابه‌های تگری بعد از استحمام

حمام فرد تمیز یکی از حمام‌های قدیمی به یادگار مانده در شهر بوده که درست است دیگر مشتری زیادی ندارد، اما تا دلتان بخواهد پاتوقی دلچسب برای ساعتی نشستن پای حرف‌های قدیمی‌های محله و لذت بردن از قصه‌هایشان است.  
حمام فرد تمیز هم در گذشته چندمتر پایین‌تر از سطح خیابان بود تا آب به خزینه برسد. سردر حمام هم با دیو، رستم، شیطان و مالک‌دوزخ نقاشی شده بود. وقتی مشتری وارد می‌شد، پادو کفش مشتری را زیر سکو می‌گذاشت و یک لنگ خشک روی سکو پهن می‌کرد. مشتری که لخت می‌شد پادو لنگ دیگری به او می‌داد و مشتری هم لنگ را به کمر می‌بست و لباس‌هایش را در لنگ اول می‌گذاشت.

قبل از اینکه وارد حمام شوند ساعت مچی و وسایل ارزشمندشان را به پاچالدار یا همان مسئول دریافت امانات و وجه استحمام می‌دادند و در ازایش قطعه برنجی مربع‌شکلی که به کش قیطان بسته بود می‌گرفتند و به دستشان می‌بستند و با همان هم داخل حمام می‌شدند. لذت‌بخش‌ترین قسمت استحمام در این حمام قدیمی مربوط به لگن پلاستیکی حاوی نوشابه‌های تگری بود که مشتریان پر و پا قرصی بین اهالی محله داشت.  
حمام فرد تمیز جایی است برای مرور خاطرات خوش گذشته. خیلی از تهران‌گردان و گردشگران بدشان نمی‌آید در حاشیه بازدید از خیابان ولی‌عصر(عج) و جاذبه‌های دیدنی این خیابان، به یاد گذشته‌های نه چندان دور، در حمام‌های نمره، تنی به آب بزنند و با این نوستالژی گردشگری خود را دلچسب‌تر کنند.