همشهری آنلاین_شقایق عرفی‌نژاد: سال‌ها پیش که این‌سراها شروع به کار کردند، از طرف شهرداری حمایت مالی می‌شدند و قرار بود مراکز آموزشی و فرهنگی با کارکردی صددرصد اجتماعی برای اهالی محله‌ها باشند. کانون‌های مختلفی از جمله کانون سالمندان و معلولان در سراها وجود داشت که بعضی از آنها هم به درستی در جایگاهشان قرار داشتند و فعالیت‌هایی برای این گروه‌ها انجام می‌دادند یا اصلاً توسط همین گروه‌ها اداره می‌شدند.
بعد از مدتی این‌سراها به دلیل کمبود بودجه شهرداری به شکل خودگردان اداره شدند. یعنی باید طوری اداره می‌شدند که بتوانند هزینه‌های جاری خودشان را تأمین کنند.
این خودگردانی باعث شدسراها برای داشتن درآمد و اداره امور، فضاهای موجود را برای کسب و کار به افراد اجاره دهند. در میان این افراد کسانی هستند که با استفاده از امکانات‌سراها شغلی برای خود دست‌وپا کرده‌اند و در کنار آنها دیگرانی هستند که علاوه بر خود، برای تعداد دیگری هم کار ایجاد کرده‌اند. حالا، طی یک طرح، شهرداری منطقه ۷ تصمیم گرفته فضاهای موجود درسراهای محله را در اختیار همین گروه دوم قرار دهد که کارآفرین هستند و نه کسانی که صرفاً برای خود شغل ایجاد کرده‌اند. در بهمن سال گذشته جلسه‌ای هم برای این کسب‌وکارها در اداره خدمات اجتماعی این منطقه برگزار شد و طرح رسماً آغاز به کار کرد؛ طرحی با نام «ساماندهی کسب‌وکارهای موجود در سراهای محله» که قرار است این مشاغل را به سمت کارآفرینی ببرد.
«قاسم بذرافشان» درباره این طرح و کسب‌وکارهای‌سراهای محله این‌طور توضیح می‌دهد: «نمی‌خواهیم رویکردسراهای محله به این شکل باشد که فضایی را با قیمت کمتر به افراد اجاره دهند و با این کار کسب درآمد کنند. تمایل بر این است که به سمت توانمندسازی و اشتغالزایی بروند. جلسات زیادی با مدیران اجتماعی و مدیران‌سراهای محله برگزار کردیم و کسانی را که صلاحیت ماندن در این فضا را دارند، شناسایی کردیم. منظورم از افراد دارای صلاحیت کسانی است که برای افراد جویای کار و نیازمند کارآفرینی کنند.»
مدیر خدمات اجتماعی شهرداری منطقه ۷ این توضیح را هم می‌دهد که کار شناسایی کسب‌وکارها در حال انجام است: «درسراهای محله‌ها بعضی کسب‌وکارها شخصی هستند و صاحب حرفه فقط بابت اجاره‌بها مبلغی را به سرای محله می‌پردازد. در صورتی که ما دنبال کسب درآمد از سرای محله‌ها نیستیم. سراهای محله باید فضاهای مستعدی برای آدم‌هایی باشد که توانایی کارآفرینی دارند. آنها باید بتوانند با هزینه‌ای کم خانوده‌ای را از نظر شغلی و درآمد به حدی برسانند که بتواند امور روزمره‌شان را بگذراند. از این به بعد قرارداد کسانی که با هزینه کم درسراها اتاق اجاره می‌کنند و کار شخصی خودشان را انجام دهند، تمدید نمی‌شود؛ چراکه هدف ما کمک به کسانی است که ضمن ایجاد یک کسب‌وکار، برای دیگران هم کارآفرینی می‌کنند. این طرح در واقع یک بازی بردـ برد برای صاحبان کسب‌وکار و افراد جویای کار در محله است.»
بذرافشان درباره ماهیت وجودی‌سراها هم صحبت می‌کند و توضیح می‌دهد: «سراهای محله با این رویکرد شروع به کار کردند که تمام ظرفیت‌های محلی در آنها دیده شود و نیازهای شهروندان در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی در نظر گرفته شود. این فضا برای اهالی محله‌ها دیده شد و اینکه تمام اهالی بتوانند از ظرفیت‌های موجود در این فضاها استفاده کنند. از اول هم قرار نبود نگاه تجاری در این‌سراها حاکم باشد و افراد با اجاره محل، برای خودشان شغل ایجاد کنند.»
اما این اتفاق درسراهای محله افتاد. بذرافشان به همان جلسه بهمن‌ماه اشاره می‌کند و می‌گوید: «زمانی که متوجه این نقص درسراهای محله شدیم، با مدیران اجتماعی و مدیران‌سراهای محله جلسه‌ای برگزار کردیم و تمام کسب و کارهایی که درسراها مستقر بودند شناسایی و بررسی کردیم. در این بررسی متوجه شدیم کسب و کارهایی درسراها به راه افتاده، اما این کسب و کار فقط برای صاحب حرفه درآمد شخصی دارد. مثلاً در یکی از سراها کافی‌نتی بود که نفع اجتماعی برای اهالی محله نداشت و فقط درآمد برای صاحبش ایجاد می‌کرد. ما ترجیح می‌دهیم این فضا را در اختیار کسی بگذاریم که مثلاً قصد راه‌اندازی تولیدی پوشاک را با به کارگیری اهالی محله دارد.»
او باز هم تأکید می‌کند که مسئله درآمدزایی در این مورد برای شهرداری مطرح نیست: «هدف ما این است که از تمام ظرفیت‌سراهای محله برای پیشبرد کارآفرینی، ایجاد شغل و بالا رفتن سطح درآمد مردم، ایجاد کارگاه‌های اجتماعی و آموزش خانواده‌ها استفاده کنیم. تلاش این است که بیشترین سطح فرهنگی و اجتماعی را در خانواده‌ها ایجاد کنیم. می‌خواهیم هم چراغ‌سرا روشن باشد و کارمندان حقوق بگیرند، هم افرادی برای خودشان و دیگران کارآفرینی کنند.
او حتی از آماده‌سازی محلی جدید برای ارائه و فروش کارهای افرادی که درسراها مشغول به کارند، می‌گوید: «سامانه کارگران فصلی در چهارراه نظام‌آباد را جابه‌جا و آن را بازسازی کردیم و به شکل فروشگاه درآوردیم تا نه تنها کارآفرینان منطقه ۷، که در تمام نقاط شهرداری تهران کسانی که محصولاتی دارند و نمی‌توانند بفروشند، آنها را در این محل عرضه کنند. چون اگر نتوانند این کار را بکنند، بعد از مدتی کار را از دست می‌دهند و سرخورده می‌شوند و ممکن است دچار آسیب‌های اجتماعی شوند.
بنابراین، بیشتر تمرکز روی توانمندسازی، آموزش و کسب‌وکار است. قرار بود این مرکز قبل از عید گشایش پیدا کند که نشد، ولی هرچه زودتر این اتفاق خواهد افتاد.» بذرافشان البته درباره غرفه دست‌آفریده‌ها این توضیح را هم می‌دهد که: «مثل جاهای دیگر قرار نیست میز چیده شود و میزها به افراد اجاره داده شوند. در آنجا اجناس فقط به‌صورت فیزیکی فروخته نمی‌شوند. از محصولات عکسبرداری می‌شود و در شبکه‌هایی مثل دیجی کالا و فروشگاه اینترنتی رفاه عرضه می‌شوند. ضمن اینکه آموزش را هم در این فروشگاه خواهیم داشت. کسانی هم که درسراها کار می‌کنند در زمینه فروش به این فروشگاه وصل می‌شوند. چنین فضایی در مناطق ۲۲ گانه تهران وجود ندارد.»
مدیر سرای محله سهروردی /کارآفرینان به حال خود رها نشوند
مدیران‌سراها هم در این‌باره حتماً نظرهایی دارند. «مریم قربانخانی»، مدیر سرای محله سهروردی، در باره کارآفرینی و کسب‌وکار صحبت می‌کند: «کارآفرین کسی است که کار خاصی را از جای خاصی با خلاقیت خودش شروع کند و به دیگران هم آموزش دهد. ولی بیشتر کسانی که درسراهای محله‌ها کسب وکاری دارند، شامل این تعریف نمی‌شوند. اینها فقط برای خود ایجاد کار و درآمد می‌کنند. هدف طرح ساماندهی کسب و کارها هم همین است که کسانی که واقعاً کارآفرین هستند درسراها مشغول به کار شوند.» او اعتراف می‌کند که در سرای محله سهروردی کارآفرین وجود ندارد: «درسرا یک آموزشگاه خیاطی داریم که صرفاً آموزش می‌دهند. گرچه پیش از این کارآفرین هم داشتیم. حتی دوره‌های کارآفرینی و تسهیلگری هم برگزار شده است.»
قربانخانی با طرح شهرداری منطقه و پیشرفت‌سراهای محله به سمت کارآفرینی کاملاً موافق است: «سرای محله متعلق به مردم محله است. خود ما هم در سرای محله سعی می‌کنیم بیشتر اهالی همین محل را جذب کنیم، چراکه رفت‌وآمدشان راحت‌تر است و به محله هم عرق دارند. به نظرم این طرح اگر درست اجرا شود، می‌تواند بسیار موفق باشد.
فقط باید از نظر بازار فروش هم حمایت شوند. اگر سامانه جامع و پشتیبان وجود داشته باشد که از کارآفرینان و هنرجویان حمایت شود، اتفاق بسیار مثبتی است. ولی نباید کارآفرینان به حال خودشان رها شوند، چون مثل ماجرای تعاونی‌ها سرخورده می‌شوند. در آن زمان اجبار کردند که درسراهای محله تعاونی ایجاد شود. ما تعاونی‌ها را ایجا کردیم و مردم هم به شرکت در آنها تشویق شدند. اما در میانه کار تعاونی‌ها را بدون بازار فروش رها کردند و آنها هم سرخورده شدند. امیدوارم در مورد این طرح، این اتفاق نیفتد.» او البته به فضای کوچک‌سراها هم اشاره می‌کند که می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.
از ظرفیت کارآفرینان درست استفاده شود
یکی از کسانی که در سرای محله امجدیه کارگاه‌های آموزش موبایل دارد و تا امروز برای بسیاری شغل ایجاد کرده، درباره این طرح می‌گوید: «ما هم آموزش می‌دهیم و هم ایجاد شغل می‌کنیم. برای خیلی از افراد این کار را کرده‌ایم و در راه‌اندازی کار از صفر تا صد در کنارشان بوده‌ایم.»
«محمد شهابی» می‌گوید: «در بعضی‌سراها کسب و کار شخصی راه افتاده است و من کاملاً با این طرح موافقم که باید سمت کارآفرینی رفت.»
او پیشنهادی هم برای اجرای بهتر این طرح دارد: «شهرداری در شروع کار قول‌های بسیاری برای حمایت می‌دهد. اما در ادامه بی‌توجهی می‌کند و موضوع اهمیتش را از دست می‌دهد. مثلاً من می‌خواستم با شهرداری طرف قرارداد شوم و به نهادهایی مثل بهزیستی و سازمان زندان‌ها خدمات‌دهیم، اما شهرداری تمایلی برای این کار ندارد. در مورد این طرح هم باید از همان اول حمایت کند و هیچ‌وقت دست از حمایت از این کارآفرینان برندارد. ما از خرداد گذشته در این‌سرا مشغول به کار هستیم. در تمام این مدت، شهرداری فقط ۲ یا ۳ بار از کار ما بازدید کرده و عکس گرفته است و دیگر هیچ. در صورتی که ما ظرفیت مطلوبی برای کار داریم.
می‌توانیم ۷ رشته تخصصی موبایل را آموزش دهیم، در صورتی که سازمان فنی‌و حرفه‌ای فقط یک رشته را آموزش می‌دهد. توانایی ما و خیلی از کسانی که درسراهای محله کارآفرینی می‌کنند، واقعاً چشمگیر است، اما شهرداری آن‌طور که باید استفاده نمی‌کند. امیدورام در این طرح حمایت بیشتری هم از کارآفرینان شود.»
- مدیر سرای محله ارامنه /باید در تأمین هزینه به کارآفرینان کمک کرد
«فرشته بختیاری»، مدیر سرای محله ارامنه، از طرحی که در همین زمینه در سرای محله ارامنه انجام شد و به دلیل کرونا نیمه‌تمام ماند، می‌گوید: «ما طرح توانمندسازی افراد دچار معلولیت را در این‌سرا اجرا کردیم. یکی از اهالی که خودش با این وضعیت مواجه است، برای افراد دارای معلولیت کلاس‌های آموزشی گوهرتراشی برگزار کرد که البته کرونا همه چیز را به هم ریخت.» او با طرح ساماندهی کسب و کارهای‌سراهای محله همسو است، اما موانعی هم برای اجرای آن مطرح می‌کند که مهم‌ترینش هزینه است: «شخصی که می‌خواهد کارآفرینی کند و دانش و تجربه‌اش را هم دارد، ممکن است هزینه این کار را نداشته باشد.
سازمان‌های مختلف باید وام‌هایی را با بهره‌های اندک برای این افراد در نظر بگیرند تا بتوانند کارآفرینی کنند. در چند طرحی هم که پیش از این از سوی شهرداری تنظیم شد، قرار شده بود این وام‌ها داده شود، ولی رها شد.» بختیاری به کارهایی هم که در سرای محله ارامنه توسط زنان سرپرست خانوار و یا افراد از کار افتاده انجام می‌شود اشاره می‌کند که در جهت ایجاد شغل و کارآفرینی هستند.
از چند وقت پیش مسئله خودگردان بودن‌سراهای محله هم مطرح شده است. یعنی‌سراهای محله باید بتوانند هزینه‌هایشان را خودشان تأمین کنند. این مسئله می‌تواند در مقابل این قرار گیرد که مجبورند اتاق‌هایشان را حتماً در اختیار کسانی بگذارند که قصد کارآفرینی دارند. به این‌ترتیب، آزادی عملشان برای اجاره اتاق‌هایشان پایین می‌آید. اما بختیاری می‌گوید که این دو در تقابل هم نیستند: «می‌توان در عین اینکه با اجاره اتاق‌ها به افراد کارآفرین برای‌سرا درآمدزایی کرد، به کارآفرینان و جویندگان کار هم کمک کرد.»
- مدیرسرا و محله دبستان و مجیدیه /کارآفرینی و ایجاد کسب‌وکار در کنار هم باشد
«سید امیر حسینیان»، مدیرسرا و محله دبستان و مجیدیه، هم بر این باور است که این طرح پیش از این هم درسراها اجرا می‌شده است: «همین الان هم‌درصد زیادی از کسانی که برای گرفتن فضا برای کار به سرای محله مراجعه می‌کنند، افرادی هستند که از نظر مالی توانایی راه‌اندازی یک کارگاه را ندارند، اما چون اجاره اتاق‌های سرای محله کمتر است، از اینکه فعالیتشان را در آنجا شروع کنند، استقبال می‌کنند و برای خودشان و دیگران شغل ایجاد می‌کنند.»
او از مشکلات مالی‌سراها هم صحبت می‌کند: «سراهای محله به دلیل کرونا بخش آموزش و درآمدهای ناشی از آن را از دست داده‌اند. خودگردانی هم آنها را با مشکلات مالی زیاد روبه‌رو کرده است. به همین دلیل نیاز به حمایت دارند.»
حسینیان می‌گوید بهترین راه برای ساماندهی کسب و کارها درسراها و اینکه هم کارآفرینی صورت گیرد و هم‌سراها از نظر مالی به مشکل برنخورند، این است که هم از کارآفرینان برای فعالیت درسراها دعوت شود و هم از کسب‌وکارهای نوپا. صاحبان این حرفه‌ها می‌توانند برای زنان سرپرست خانوار یا جوانانی که دنبال کار هستند درسراها شغل ایجاد کنند. به نظرم هر دوی این گروه‌ها یعنی کسانی که کارآفرین هستند و کسانی که می‌توانند کسب وکاری درسرا راه بیندازند، باید درسراها فعال باشند. من با انحصار موافق نیستم. می‌توانیم ۷۰درصد فضاها را به کارآفرینان اختصاص دهیم، اما از آن‌طرف هم به کسانی اجاره دهیم که کار خودشان را دارند و در واقع سرمایه‌گذار محسوب می‌شوند، اما به شرط اینکه نیروی انسانی برای کار را از محله تأمین کنند. به این‌ترتیب از درآمد خودمان هم اطمینان پیدا می‌کنیم.»
حسینیان البته از ویژگی‌ها فیزیکی ساختمان‌های‌سراهای محله هم می‌گوید: «بعضی ازسراها جانمایی خوبی ندارند، بعضی‌ها هم ساختمان خوبی ندارند که باعث می‌شود، مخاطب نداشته باشند. وقتی هم این اتفاق می‌افتد آنها به سمت اجاره اتاق‌ها برای کسب درآمد می‌روند. در منطقه ۷سرایی که هم در جای خوبی واقع شده باشد و هم ساختمان خوبی داشته باشد و آسانسور داشته باشد و بتواند فضای بزرگی را به کارگاه‌هایی برای کارآفرینی اختصاص دهد، خیلی کم داریم. سرای محله دبستان و مجیدیه هم به دلیل قدیمی بودن و نداشتن امکاناتی مثل آسانسور با استقبال چندانی روبه‌رو نیست. بنابراین، شرایط فیزیکی هم برای اینکه سمت کارآفرینی و جذب جویندگان کار برویم باید درست باشد.»
نظر شما