جمله‌ای که هر سال تکرار می‌شود، اما دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌های هر هفته مدیران و اولیا با اجرای مفاد این «پول ندادن» مشکل دارند. البته امسال نحوه دریافت این‌نوع کمک‌ها اندکی متفاوت است؛ به‌طوری که قبض‌هایی در اختیار والدین قرار می‌گیرد تا درصورت تمایل کمک‌های خود را پرداخت کنند.
سایه سنگین اصل 30
به نظر می‌رسد طرح دریافت کمک‌های نقدی از خانواده‌ها هنگام ثبت‌نام همیشه با نوعی رودربایستی همراه بوده چون سایه اصل سی‌ام قانون اساسی که بر مبنای آن آموزش و پرورش باید به‌طور رایگان ارائه شود، همیشه بر سر مدارس و مدیران سنگینی کرده است. امسال همزمانی بحث‌های مربوط به ثبت‌نام رایگان مدارس اوج گرفت که ابوالفضل خادمیان، قائم‌مقام وزیر آموزش و پرورش در انجمن اولیا و مربیان از تهیه و تدوین دستورالعملی در آموزش و پرورش خبر داد که براساس آن مدارس دولتی می‌توانند از دانش‌آموزان شهریه اخذ کنند.
به عبارت دیگر، طبق دستورالعمل جدید، مدارس باید از طریق اعتبارات و مشارکت‌های مردمی اداره شود. این طرح با مخالفت شدید نمایندگان مجلس مواجه شد و حتی رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با تاکید بر رایگان بودن تحصیل، شماره نمابری را اعلام کرد که مردم می‌توانند با آن تماس بگیرند و شکایت خود را به گوش نمایندگان برسانند.
این در حالی است که خود وزارت آموزش و پرورش نیز با تنگناهای بزرگی چون کسری بودجه مواجه است؛ به گفته علی عباسپور تهرانی فرد، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، در کمیته 3 جانبه بررسی کسری بودجه آموزش و پرورش، 5 هزار و 600 میلیارد‌تومان کسری بودجه این وزارتخانه قطعی شده است. با این حساب توقع اداره مدارس بدون کمک‌های مردمی دور از واقع به نظر می‌رسد، اما مدیران مدارس این مشکل را سال‌هاست که می‌شناسند و می‌دانند در میان خود چطور با آن برخورد کنند.
«محمد. الف»، یکی از مدیران مدارس منطقه 2 تهران در این‌باره می‌گوید:«یک سیستم رفاقتی میان مدیران به وجود آمده که هرچند در جلسات رسمی می‌گویند پول نگیرید، اما بعد از جلسه به‌طور خصوصی در بین همدیگر عنوان می‌کنند، حالا اگر کسی مایل بود می‌توانید از او پول دریافت کنید.» وی ادامه می‌دهد:«نوعی خط نامرئی در این موضوع به وجود آمده که همه می‌دانند هست، اما کسی به آن اهمیت نمی‌دهد و سعی می‌شود این جور مسائل دوستانه حل‌و‌فصل شود.»
«سعید. ع» هم با سال‌ها تجربه مدیریت در یکی از دبیرستان‌های منطقه 14 می‌گوید:«با توجه به کمبود اعتبارات مدارس، اینکه مطرح می‌شود از والدین وجهی دریافت نکنید، شترسواری دولا دولا را می‌ماند. اما نکته اینجاست که کسی جرات نمی‌کند از خانواده‌ها به اجبار پولی دریافت کند.» وی در رابطه با اینکه اگر از مدیری شکایت شود با او چه می‌کنند، ادامه می‌دهد:«نهایتش این است که تذکری داده می‌شود و فرد شاکی را می‌آورند و مدیر به‌راحتی می‌تواند ثابت کند که او را مجبور به دادن پول نکرده است.»
با این همه، نباید فراموش کرد دولت و مردم، 2 منبع عمده تامین اعتبارات وزارت آموزش و پرورش هستند، به‌طوری که دولت 94 درصد از سهم خود را به حقوق و مزایای کارکنان اختصاص می‌دهد و 6 درصد باقی مانده نیز می‌بایست برای تجهیزات و امکانات 150 هزار مدرسه در سراسر کشور صرف شود. در حالی که سهم آموزش و پرورش در کشورهای توسعه‌یافته از تولید ناخالص داخلی 7 درصد است، اما این رقم براساس آخرین آمار در ایران، حداکثر به 4 درصد می‌رسد. با این حساب کمک 30 میلیارد تومانی پارسال مردم به آموزش و پرورش در مقابل هزینه‌های زیاد آن چندان به‌حساب نمی‌آید.
لزوم جا افتادن فرهنگ مشارکت
عنایت‌الله سالاریان، مشاور معاون پارلمانی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه سرانه دانش‌آموزی تامین شده، اما برخی سازمان‌های نظارتی اشکالاتی را مطرح می‌کنند و اجازه برداشت آن را نمی‌دهند، درباره جا افتادن فرهنگ همیاری با مدارس می‌گوید:«باید اصل مشارکت مردم درست جا بیفتد چون این یک نوع سرمایه‌گذاریِ اجتماعی برای فرزندان خودمان محسوب می‌شود و با این کار به شکوفایی آینده خود آنهاست که کمک می‌کنیم.» وی ادامه می‌دهد:«خود وزیر هم به مشارکت دادن بخش خصوصی در این امر تاکید دارند؛ چرا که هزینه‌های وزارتخانه‌ای چون آموزش و پرورش بسیار بالاست و باید جامعه را توجیه کنیم ارزش کار ارائه شده به فرزندانشان در مقابل خدماتی که به آنها ارائه می‌شود، بسیار ناچیز است.»
وی با تاکید بر حضور مدیران در روزهای ثبت‌نام در مدارس وجه نظارتی این امر را بسیار مهم می‌داند که نظارت بر پول اجباری نگرفتن از والدین یکی از وظایف آنها و بازرسان ثبت‌نام مدارس است. به همین دلیل است که سیدنصرت الله فاضلی، معاون توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش می‌گوید:«واجب است اولیای دانش‌آموزان به مدارس کمک مالی کنند، چون آموزش و پرورش بدون مشارکت مردم موفق نخواهد بود. اگر می‌خواهیم کشور در مسیر توسعه‌یافتگی حرکت کند، باید والدین دانش‌آموزان به مدارس کمک کنند تا بتوان امکانات و تجهیزات مدارس را تامین کرد.»
این روزها با توجه به اینکه دانش‌آموزان به جای تحصیل در ماراتن امتحانات بی‌پایان و کنکوردست‌و پا می‌زنند، مدارس نیز برای عقب نماندن از قافله، کلاس‌های فوق‌برنامه تشکیل می‌دهند. کلاس‌هایی که نیازمند پول است. این در حالی است که وزارت آموزش و پرورش در تامین اعتبار تحصیل عادی دانش‌آموزانش با مشکل مواجه است. بنابراین ناخواسته و غیررسمی نوعی فضای کمک و مشارکت مردمی میان والدین و مدارس به وجود آمده است، چون پدر و مادرها دوست ندارند فرزندانشان در محیط نامناسب تحصیل کنند.
هر چند مدتی قبل، گردهمایی ناظران ثبت‌نام شهر تهران با حضور رئیس سازمان آموزش و پرورش شهر تهران برگزار شد، اما انگار خود این بازرسان هم خوب می‌دانند که همه در رودربایستی اصل 30 قانون اساسی گیر افتاده‌ایم و با این جیب خالی وزارتخانه نمی‌شود به این راحتی‌ها از تامین اعتبارات سخن گفت و به کیفیت آموزش و کلاس‌های فوق برنامه امید بست.
