همشهری آنلاین _ مریم قاسمی: آنچه زیاد دیده می‌شد، زمین بایر بود که خیلی از آنها هم وسعت زیادی داشتند. پسرها در این زمین‌ها تیردروازه می‌کاشتند و فوتبال بازی می‌کردند و دخترها با گچ خانه‌های لی لی می‌کشیدند. حالا با این تراکم جمعیت زمین‌های خالی یکی یکی خریداری و جایشان آپارتمان پشت آپارتمان بنا می‌شود. اگر در جایی مثل منطقه۱۸زندگی کنید، می‌دانید که ۲متر جا هم برای خودش پرفایده است و می‌تواند یک خانه نقلی را بزرگ‌تر و رفاه ساکنانش را بیشتر کند. با این حال در همین منطقه ساختمان‌ها و زمین‌های خالی و بایر زیادی وجود دارد که سال‌هاست به حال خودشان رها شده‌اند؛ املاک ورثه‌ای، زمین‌های موقوفه‌ای و... که صاحبان آنها به دلایل مختلف اقدامی برای ساخت و گرفتن پروانه ساختمانی نمی‌کنند. در این گزارش نگاهی به این فضاهای رها شده و سرنوشت‌شان می‌اندازیم. زمین‌ها و املاکی که حضورشان درحالی غیرمؤثر و آسیب‌زاست که می‌تواند فواید زیادی برای اهالی داشته باشد و به نیازهای اساسی آنها پاسخ دهد.
دبیر دبیران شورایاری منطقه۱۸ می‌گوید: «در خیابان شهید آقایی (حیدری شمالی)، جنب سازمان آب زمین بزرگی به مساحت ۱۵هزارمترمربع وجود دارد که سال‌هاست بدون استفاده مانده است. درگذشته از این زمین برای امور زراعی و کاشت و برداشت خیار، گوجه، بادمجان، سبزی و... استفاده می‌شد و از آنجا که این زمین‌ها با آب نهر خیابان شهید آقایی آبیاری می‌شد و مشکلات بهداشتی و محیط‌زیستی داشت، آنجا را با بولدوزر صاف کردند و کاشت و برداشت هرگونه گیاه در آن ممنوع شد.
حالا ۳۰سال می‌شود که این زمین بی‌استفاده مانده و کسی سراغش را نمی‌گیرد. «عبدالله لطفی» با بیان اینکه محله ولی‌عصر(عج) شمالی پارکینگ خودرو، مدرسه نوساز، مجموعه ورزشی و حتی زمین چمن مصنوعی فوتبال ندارد و این زمین موقعیت خاص و نابی برای برآوردن نیاز اهالی دارد تأکید می‌کند: «سال‌هاست می‌خواهیم در این زمین مجموعه فرهنگی و ورزشی بسازیم و پیگیری‌های زیادی در این زمینه انجام داده‌ایم. همین اواخر نامه‌ای به اعضای شورای اسلامی شهر تهران‌نوشته‌ایم و درخواست کردیم امکانات مورد نیاز شهروندان را در این زمین ایجاد کنند تا بخشی از نیازها حل شود. البته زمین‌های رها شده دیگری هم در محله داریم، اما در این ابعاد و اندازه نیستند و کوچک ترند.»
- ۵۰ سال انتظار برای تعیین تکلیف زمین محله بهداشت
از «علیرضا نوری» دبیر شورایاری محله بهداشت درباره زمینی می‌پرسیم که قریب به ۵۰سال است در فرایند تعیین تکلیف قرار دارد. این زمین در بلوار شهید بنایی، پشت کوچه صنوبر هفتم قرار گرفته و چهره زیبای این محدوده را مخدوش کرده است. او در این‌باره می‌گوید: «این زمین قبلاً قرار بود مجتمع مسکونی شود. بعدها فهمیدیم یکی از نهادها آن را خریداری کرده و معلوم نیست چه عاقبتی پیدا می‌کند.»
این تنها زمین رها شده در بلوار شهید بنایی نیست. به گفته او در تقاطع خیابان سپیده شمالی و جنب کوچه دهخدا هم زمینی وجود دارد که تک درختانی در آن باقی مانده و تا چند وقت پیش محلی برای تخلیه زباله و نخاله شده بود و در یکی دوسال گذشته پاکسازی و مسطح شده و اهالی از آن برای پارک خودروهایشان استفاده می‌کنند. جالب اینکه گاراژ چند هزارمتری ابتدای بلوار شهید بنایی، نرسیده به بزرگراه شهید آیت‌الله سعیدی وجود دارد ۸۰سال قبل ترمینال مسافربری بوده و حالا فقط طاق‌های ضربی آن باقی مانده است. این فضا به محل پارک انواع خودروهای سنگین تبدیل شده است. نوری توضیح می‌دهد: «پیگیری‌های زیادی درباره این زمین‌ها داشتیم، اما به نتیجه نرسیدیم.
مسئولان شهرداری هربار به ما یک جواب می‌دهند؛ اینکه تملک زمین‌ها دست ما نیست، در حال مذاکره و توافق با مالکان هستیم یا در حال گرفتن مجوز تغییر کاربری زمین‌ها هستیم و... در این سال‌ها که شورایار محله بوده‌ام، به هیچ نتیجه‌ای درباره این زمین‌ها نرسیده‌ایم. این زمین‌ها می‌تواند به بازار میوه تره‌بار یا مجتمع ورزشی در محله بهداشت تبدیل شود، چراکه عمده‌ترین نیاز اهالی، امکانات ورزشی و خدماتی مثل باشگاه و بازار میوه و تره‌بار است.»
- ۱۵ زمین رها شده در محله شهید رجایی
«اسکندر چنکشی» شورایار باسابقه محله شهید رجایی، تعداد زمین‌های رها شده در این محله را بیش از ۱۵قطعه عنوان می‌کند و می‌گوید: «بارها پیگیری‌هایی درباره این زمین‌ها داشته‌ام تا تبدیل به مکانی فرهنگی و اجتماعی شوند یا چمن‌کاری و جایی برای ورزش نوجوانان و جوانان محله شوند. چند نمونه از این زمین‌ها در خیابان‌های پالاش، عمرانی و... وجود دارد و با مسئولان کلانتری هم جلسه‌ای درباره مشکلات و آسیب‌های این زمین‌ها داشته‌ایم و حتی یکی دوبار هم با شهردار ناحیه۲ و رئیس کلانتری برای جمع کردن معتادان به این مکان‌ها رفته‌ایم.»
او اضافه می‌کند: «برخی زمین‌ها مالک شخصی دارند و برخی متعلق به سازمان‌ها هستند. اگر از نظر حقوقی بتوان مجوزی برای اقدام روی این زمین‌ها گرفت، لااقل تا زمان مشخص شدن تکلیفشان می‌توان آنها را تبدیل به فضایی کرد که از این وضع نامناسب درآیند و اهالی از وجودشان منفعت ببرند.»
- پیشنهادی مطرح شد
«فاطمه قاسم‌زاده» یکی دیگر از اهالی ایده‌های دیگری برای محله خود دارد که در صورت روشن شدن تکلیف زمین‌های خالی دوست دارد محقق شود، مثلاً جایی برای راه‌اندازی جمعه‌بازار یا بازارچه دائمی. او می‌گوید: «دوست داریم بانوان خانه‌دار جایی برای ارائه تولیدات و دست سازه‌های خود داشته باشند؛ از غذا و شیرینی گرفته تا صنایع‌دستی. در اینجا فقط کسب درآمد مطرح نیست. هدف این است که خانم‌ها به فعالیتی مشغول شوند. با این فعالیت‌ها احساس هویت اجتماعی و ارزشمندی بیشتری خواهند داشت.»
او اضافه می‌کند: «ایده راه‌اندازی پاتوق محلی در این زمین‌ها هم بسیار عالی است. جایی که گاهی مردم محل در آن جمع شوند یا بتوان همایش‌ها و جلسات محلی را آنجا برگزار کرد. این کار باعث می‌شود زمین‌های بایر و بدون استفاده تبدیل به جایی شود که همسایه‌ها یکدیگر را ببینند و به گپ‌وگفت بپردازند و حالشان از دیدن همدیگر خوب شود.»
- زمین بازی که انبار ضایعات شد
«مسعود تقوایی» از ساکنان شهرک صاحب‌الزمان(عج) درباره قطعه زمین انتهای کوچه دهم می‌گوید: «اهالی مدت‌هاست پیگیر تغییر کاربری این زمین هستند. اینجا ابتدا زمین فوتبال بود که بعد تبدیل به انبار ضایعات جمع کن‌ها و چرخی‌های سیار شد. این قطعه زمین چه مالک خصوصی داشته باشد، چه نداشته باشد، سال‌هاست به حال خود رها شده است. هربار که برای تعیین تکلیف این زمین فوتبال خاکی به شهرداری مراجعه می‌کنیم، پاسخ می‌دهند که مالک شخصی دارد و متعلق به شهرداری نیست که تبدیل به زمین فوتبال یا امکانات دیگر شود.»
او ادامه می‌دهد: «اگر این زمین چمن‌کاری شود و آن را دراختیار اهالی بگذارند، بچه‌های محل جایی برای بازی و تفریح خواهند داشت و خیال خانواده‌ها هم از بابت اوقات فراغت فرزندان‌شان راحت است. البته نیازهای متفاوتی در محل وجود دارد و این زمین می‌تواند گره‌ای از آنها را باز کند. امکاناتی مانند فرهنگسرا و سرای محله که در همه محله‌ها وجود دارد و محله اوقافی‌های شهرک صاحب‌الزمان(عج) از آن محروم است.»
- تکلیف املاک نیمه‌کاره چیست؟
بخشی از فضاهای باز شهری مربوط به املاک نیمه‌کاره‌ای می‌شود که پروانه ساخت‌وساز گرفته و کار ساخت‌وساز را شروع کرده‌اند، اما در ادامه مالک به دلایل مختلف نتوانسته کار ساخت را تمام کند و یک فضای نیمه‌کاره را در شهر باقی گذاشته است. در این زمینه متأسفانه قوانین الزام‌آوری وجود ندارد. به موجب ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، شهرداری‌ها اجازه دارند زمانی که املاک رها شده آسیب و صدمه‌ای به شهر و شهروندان وارد می‌کند از محل بودجه‌ای که دارند و با دستور قوه قضاییه نسبت به ایمن‌سازی اقدام و آنها را از فضای بی‌دفاع شهری خارج کنند، البته شهرداری بودجه چندانی ندارد که بتواند نسبت به ایمن‌سازی همه املاک نیمه‌کاره و رها شده در شهر اقدام کند.
- موقوفه قابل تغییر و تبدیل نیست
بر اساس قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب ۲/۱۰/۱۳۶۳ و آیین‌نامه آن، در مواردی که فروش موقوفه مجاز باشد، بنا به شرایط ذکرشده، اجازه رئیس سازمان اوقاف به‌عنوان نماینده ولی‌فقیه برای فروش لازم و ضروری است. اراضی مد نظر «موقوفه منفعتی» هستند و از آنجا که «وقف منفعتی» فقط باید در راستای نیت واقف هزینه شود کاربری‌هایی که در زمان‌های گذشته طبق طرح تفصیلی برای این اراضی تعریف شده یا عمومی هستند یا فضای سبز و یا مذهبی که به لحاظ نازل بودن کاربردی نمی‌توان اجرای نیت را به درستی انجام داد و موقوفه قابل تبدیل و تغییر نیست و باید مطابق نیت واقف عمل کرد و برای حصارکشی این اراضی هیچ‌گونه اعتباری ندارد.
- چشم‌انداز طرح تفصیلی منطقه ۱۸ تهران
چشم‌انداز طرح تفصیلی منطقه ۱۸ با توجه به ظرفیت‌ها، امکانات و عوامل بیرونی و گرایشات منطقه با تکیه بر اهداف تعیین شده بدین شرح است:
نقش غالب منطقه با توجه به روند گذشته و همچنین شاخص‌های موجود متکی بر فعالیت‌های صنعتی، کارگاهی، خدمات حمل‌ونقل و تجاری فرامنطقه‌ای و همچنین «شکل دروازه‌ای» تعیین می‌شود.
استقرار خدمات فرامنطقه‌ای برای رفع نیاز شهر تهران با رعایت تجانس با فعالیت‌های موجود در منطقه در بخش جنوب غربی به خدمات وابسته به خود.
انتقال کمربند سبز تهران به حاشیه بزرگراه آزادگان به‌عنوان تثبیت مرز جنوب غربی محدوده شهری.
- مسئولیت رسیدگی به گاوداری‌ها در محدوده شهری
براساس‌بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، جلوگیری از تأسیس یا فعالیت مراکزی که برای شهروندان مزاحمت ایجاد کند یا فعالیت آنها مخالف اصول بهداشت شهری باشد برعهده شهرداری است، اما در مراجع قضایی، انتقال گاوداری از وظایف وزارت جهاد کشاورزی شمرده شده است.
- معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه ۱۸
- هیچ یک از زمین‌ها متعلق به شهرداری نیست
«امیرحسین عساری» معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه۱۸ درباره زمین‌های بلاتکلیف می‌گوید: «خیلی از زمین‌های رها شده طی سال‌های گذشته به فضاهای بی‌دفاع شهری تبدیل شده‌اند. برخی از مالکان این زمین‌ها در ایران نیستند یا اگر در کشور هستند، کاری برای ساماندهی اراضی خود انجام نمی‌دهند. شهرداری هم طبق قانون نمی‌تواند درباره این زمین‌ها اقدامی انجام دهد و فقط وظیفه حفظ و نگهداری از آنها را برعهده دارد. ناگفته نماند پایش این زمین‌ها به‌طور مرتب انجام می‌شود، مثلاً برنامه‌های نظافت و پاکسازی آنها. متأسفانه برخی از مردم زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی خود را در این زمین‌ها خالی می‌کنند و مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی به بار می‌آورند.»
او نواحی۲، ۳، ۴ و ۵ را دارای بیشترین زمین‌های رها شده معرفی می‌کند و می‌گوید: «پاکسازی این زمین‌ها برنامه روزانه ماست. برخی از زمین‌ها هم در صورت کنترل نشدن مورد استفاده ضایعات جمع کن‌ها و کارتن‌خواب‌ها قرار می‌گیرد، مثل اراضی تقی‌آباد در ناحیه۲ که سال گذشته به‌طور کامل پاکسازی شد. تجربه نشان داده که معتادان و کارتن‌خواب‌ها در انتهای زمین‌های بایر یا جایی که دور از چشم باشد، برای خودشان آلونک می‌سازند. برای همین به مسئولان نواحی تأکید می‌کنیم که این زمین‌ها مرتب کنترل شوند، البته شهروندان هم از طریق سامانه۱۳۷ این اتفاقات را اطلاع می‌دهند و ما به سرعت پیگیری می‌کنیم.»
معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه۱۸ درباره محصور کردن برخی از زمین‌های بایر می‌گوید: «بسیاری از این اراضی را فنس و توری کشیدیم تا از ورود افراد کارتن‌خواب و ریختن نخاله جلوگیری شود. در غیراین صورت هر روز باید هزینه زیادی را برای پاکسازی و انتقال زباله‌ها و نخاله‌ها بپردازیم. بیشتر زمین‌های خالی در فرعی‌ها قرار گرفته و برخی از افراد که تعمیرات و ساخت‌وسازی دارند، شبانه نخاله‌های خود را در این مکان‌ها خالی می‌کنند. این زمین‌ها به‌طور معمول وجهه خوبی در محل ندارند، چه برسد به اینکه محلی برای ریختن زباله و نخاله یا جایی برای جمع شدن معتادان شوند. از همین رو مجبوریم زمین‌ها را محصور کنیم تا مشکلی برای اهالی پیش نیاید.»
عساری درباره تبدیل زمین‌ها و املاک بدون استفاده به زمین بازی برای استفاده ساکنان محله یا سایر امکانات مورد نیاز توضیح می‌دهد: «شهرداری نمی‌تواند این زمین‌ها را تبدیل به پارک یا زمین بازی کند، البته در حال پیگیری طرحی هستیم که در صورت موافقت، آن دسته از زمین‌هایی را که مسطح هستند و نیاز به خاکبرداری ندارند، تبدیل به پارکینگ محلی کنیم تا خانواده‌ها بتوانند خودروهای خود را در آن پارک کنند.
این طرح هم به ترافیک معابر در محله‌ها کمک می‌کند و هم این زمین‌ها را از حالت خاکی و آلودگی درمی‌آورد.»
عساری هیچ‌کدام از زمین‌ها و املاک متروکه و بدون استفاده را متعلق به شهرداری نمی‌داند و اظهار می‌کند: «می‌توانم با اطمینان بگویم ما زمین خالی متعلق به شهرداری نداریم. اگر داشتیم تا به حال حتماً اتفاقی در آن می‌افتاد و تبدیل به فضای ورزشی و... می‌شد.»
وی درباره مذاکره با سازمان‌هایی که مالک زمین‌های رها شده هستند، می‌گوید: «با افرادعادی که مالک هستند راحت‌تر می‌توان مذاکره کرد تا سازمان‌ها! برخی از این زمین‌ها چند مدعی در سازمان‌های مختلف دارند و برخی‌هایشان وارد دعواهای حقوقی هم شده‌اند. در نتیجه مالک مشخصی ندارند تا بتوان با او مذاکره کرد و به نتیجه رسید. این مسائل را بسیار پیگیری کرده‌ایم چون این منطقه به دلیل بافت متراکم نیاز زیادی به زمین خالی برای مصارفی چون ایجاد بازار میوه و تره‌بار، ایستگاه آتش‌نشانی، اورژانس، زمین ورزشی و... دارد. اعتبارات و بودجه‌ها هم آنقدر نیست که بتوانیم در این منطقه زمینی بخریم.»
- شهردار ناحیه ۷ منطقه ۱۸
براساس نیاز محله تصمیم‌گیری می‌کنیم
«امیر محمدی» شهردارناحیه ۷ منطقه۱۸ درباره اراضی رها شده می‌گوید: «شهرداری این زمین‌ها را پاکسازی می‌کند، برخی هم فنس‌کشی شدند و گاردریل دارند. برخی هم تبدیل به پارکینگ عمومی شده‌اند. بر اساس نوع نیازی که محله دارد، اگر صلاح دیده شود، یکی از این اقدامات انجام می‌شود یا اینکه به همان صورت اولیه باقی می‌ماند. در غیراین صورت شهرداری اختیاری درباره این زمین‌ها ندارد و اگر اقدامی انجام شود، مالک شکایت می‌کند و شهرداری درگیر مسائل حقوقی می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «از این دست زمین‌ها در منطقه۱۸ زیاد است و می‌توان در خیابان‌های حیدری شمالی، شهیدان بهرامی، سپیده شمالی و... دید.ما فقط به مالک اخطار می‌دهیم و از او می‌خواهیم نسبت به تغییر وضع ملک خود اقدام کند، البته اگر ساختمانی ضرر و زیانی مانند خطر ریزش برای مردم داشته باشد، شهرداری با حکم قضایی اقدامات لازم را انجام می‌دهد، مانند ساختمان‌هایی که در سال‌جاری در خیابان شهیدان بهرامی با دستور مقام قضایی تخریب شدند.»
محمدی درباره درخواست مردم مبنی بر تبدیل این زمین‌ها به بازار میوه و تره‌بار و... توضیح می‌دهد: «شهرداری زمین‌های شخصی را نمی‌تواند به امکانات شهری تبدیل کند چون برایش تبعات حقوقی دارد.»
نظر شما