همشهری آنلاین_زهرا بلندی: در حالی که احیا و نوسازی بافت فرسوده، کاهش خسارات و افزایش تاب‌آوری شهری در مقابل زلزله احتمالی را به همراه دارد، برای بررسی وضعیت این محله و شناسایی راه‌حل‌های مقابله با معضل فرسودگی با «نوشین فزونی» مدیر دفتر توسعه محله‌ای نعمت‌آباد به گفت‌وگو می‌نشینیم.
چه عواملی باعث شده است که محله نعمت‌آباد بخش قابل توجه بافت فرسوده منطقه ۱۹ را به خود اختصاص بدهد؟
محله نعمت‌آباد ۱۵۰ هکتار مساحت دارد که ۲۰ هکتار آن دارای بافت فرسوده است. اختصاص یافتن ۲۰ هکتار از ۲۰ و نیم هکتار بافت فرسوده منطقه ۱۹ به محله نعمت‌آباد اتفاق جدیدی نیست و ساخت‌وسازهای غیراصولی و باقی‌ماندن بافت روستایی در گذر سال‌ها چنین تبعاتی را برای آن به همراه داشته است. طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ۳ شاخصه ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری در فرسودگی بافت نقش دارد.
مهم‌ترین نشانه ریزدانگی املاک، متراژ زیر ۲۰۰ مترمربع آنهاست که طبق مطالعات شهرسازی حدود ۹۷ درصد قطعات در کل بافت محله نعمت‌آباد دارای این ویژگی و متراژ ۷۳ درصد از آنها زیر ۱۰۰ مترمربع است. ناپایداری ابنیه به این معنی است که محله دارای کیفیت تخریبی و فرسوده است و سازه مناسب ندارد، این در حالی است که حدود ۷۰ درصد ابنیه موجود در محله نعمت‌آباد شامل ساختمان‌هایی با سازه نامناسب یا بدون هرگونه سازه مناسب آهنی یا بتنی است.
معضل آخر نفوذناپذیری و عرض کم معابر است که شرایط شکل‌گیری بافت فرسوده را در محله نعمت‌آباد ایجاد می‌کند. حدود ۷۸ مورد از معابر بیشتر پلاک‌های محله نعمت‌آباد ۶متر و کمتر است. نفوذناپذیری فاکتور مهمی در بافت فرسوده مصوب محله نعمت‌آباد است و این امر به عدم نوسازی و عقب‌نشینی پلاک‌ها مربوط می‌شود.
دلایل فرسودگی بافت این محله چیست؟
داستان فرسودگی بافت محله نعمت‌آباد که براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای ۳۶ هزار و ۹۵۷ نفر جمعیت است، به سال‌ها قبل برمی‌گردد. طی ۵۰ سال گذشته ساکنان برای تغییر شکل اراضی کشاورزی و خانه‌های روستایی‌شان دست به کار شده و اغلب به‌صورت غیراصولی و با فونداسیون نادرست اقدام به ساخت‌وساز یا افزایش تعداد طبقات کردند. برای مثال با ازدواج یکی از اعضای خانواده پدر خانواده با گرفتن یک پیمانکار، به تعداد طبقات ساختمان قدیمی خود اضافه کرده است تا بتواند شرایط سکونت یک خانواده دیگر را در خانه خود فراهم کند. البته طی چند سال اخیر برخورد با ساخت‌وسازهای غیراصولی بیشتر شده و این مشکلات حاصل سالیان گذشته است و موضوعی نیست که اخیراً در محله به وجود آمده باشد.
این شکل از بافت محلی در زمان وقوع بلایای طبیعی و بحران‌های دیگر چه مشکلاتی را می‌تواند به بار بیاورد؟
محدودیت عرض معابر و کوچه‌هایی مثل خیابان طالقانی، قلعه نعمت‌آباد، کوچه نظری و... می‌تواند در زمان بروز هر بحرانی مشکل‌ساز باشد. شکل قدیمی داخل ساختمان و راه‌پله‌های باریک می‌توانند عوامل مهمی برای محبوس شدن در مواقع بحرانی باشد. خانه‌هایی که خودانگیخته ساخته شده است و در آن رعایت اصول ایمنی نشده، دارای سازه‌های سبک شده نیستند و خطرآفرین هستند. با این حال قرارگیری ۲ بوستان امام خمینی(ره) و شهدا در محله نعمت‌آباد از نقاط قوت این محله محسوب می‌شوند که در زمان وقوع زلزله فضای مناسبی برای تخلیه امن هستند.
به نظر شما برای رفع بافت فرسوده در این محله چه اقداماتی نیاز است اجرا شود؟
ارائه تسهیلات و بسته‌های تشویقی ویژه، آسان‌سازی شرایط ساخت‌وساز و نوسازی از سوی نهادهای متولی می‌تواند مؤثر باشد.
سازمان نوسازی شهر تهران برای تشویق ساکنان بافت‌های فرسوده به نوسازی طرح خاصی ندارد؟
سازمان نوسازی شهر تهران علاوه بر ارائه تسهیلاتی مثل اعطای وام و تسهیلات، بخشیدن عوارض ساخت در بافت فرسوده و... قرار است در میزان بافت فرسوده محله نعمت‌آباد بازنگری کند. امکان دارد طی این بازنگری با اضافه شدن بخش‌های جدید محله در بافت فرسوده ساکنان بیشتری از تسهیلات مخصوص بافت‌های فرسوده برای نوسازی بهره‌مند شوند.
- بسته‌های تشویقی نوسازی
بخشودگی عوارض صدور پروانه ساختمانی در مناطق ۷ تا ۲۰ معادل ۱۰۰درصد
بخشودگی عوارض پذیره تجاری در غیرراسته‌های مصوب با لحاظ شرایط واگذاری رایگان بن‌بست‌هایی که بر اثر تجمیع کارکرد خود را از دست می‌دهند به املاک مجاور
پرداخت تسهیلات بانکی (از سوی دولت) از ۱۰۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان به ازای هر واحد برای مالکان و سازندگان غیرحرفه ای (دارای پروانه انبوه‌سازی) و سازندگان حرفه‌ای استفاده از فناوری نوین (مطابق ضوابط جاری)
پرداخت یارانه سود بانکی (در صورت احراز شرایط مطابق دستورالعمل)
پرداخت ودیعه اسکان برای پروژه‌های تجمیعی (۲ پلاک و بیشتر)
کمک‌هزینه خدمات مهندسی (در صورت احراز شرایط مطابق دستورالعمل)
کمک‌هزینه اجرای نما (در صورت احراز شرایط مطابق دستورالعمل)
تهیه طرح معماری و پرداخت کمک‌هزینه انشعابات به میزان ۵۰درصد برای پروژه‌های پیشتاز از سوی سازمان نوسازی (از طریق معماران حرفه‌ای و متخصص)
- ارائه تسهیلات ویژه به مالکان
مشکل فرسودگی بافت محله نعمت‌آباد به سال‌ها قبل، وقتی زمینداران به تفکیک اراضی کشاورزی و بدون مجوز قانونی اقدام کردند، برمی‌گردد. متأسفانه هرکسی با سلیقه شخصی خود اقدام به این کار کرده و هیچ‌گونه نظارت شهرسازی و معماری از سوی شهرداری تهران و منطقه روی آنها اعمال نشده است. عضو قدیمی کارگروه دفتر توسعه محله‌ای نعمت‌آباد و دبیر شورایاری این محله با بیان این موضوع می‌گوید: «به نظر من بخش قابل توجهی از نعمت‌آباد به دلیل ریزدانگی، عرض کم معبر و نفوذناپذیری دارای فرسودگی بافت است، این در حالی است که در تقسیم‌بندی سازمان نوسازی بخش محدودی از آن جزء این نوع بافت محسوب می‌شود. سال‌ها پیگیر توسعه بافت فرسوده در کل محله نعمت‌آباد بوده‌ایم، ولی متأسفانه هنوز این مشکل در محله حل نشده است.»
«مرتضی آقامحمدی» به موانعی که در نوسازی و دریافت جواز برای ساخت‌وساز وجود دارد، اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از عمده‌ترین مشکلات مالکان در تخریب و نوسازی این است که علاوه بر صرف زمان بیشتر برای دریافت پروانه ساخت، باید هزینه بیشتری را هم به شهرداری و اداره اوقاف پرداخت کنند که آنها را در گرفتن پروانه ساخت مستأصل می‌کند. برای رفع این مشکل نیاز است شرایط برای گرفتن پروانه ساخت راحت‌تر و تسهیلات و بسته‌های تشویقی به ساکنان ارائه شود.»
آقامحمدی در پایان با اشاره به اینکه در محله نعمت‌آباد واحدهای ۹۰ متری ۲ طبقه‌ای را سراغ دارد که ۵ خانواده در آن سکونت دارند، می‌گوید: «بر اثر زلزله‌ای حتی با ریشتر متوسط نخستین جایی که آسیب می‌بیند محله نعمت‌آباد خواهد بود. در وهله اول به این دلیل که ساکنان در اراضی کشاورزی اقدام به ساخت‌وساز غیرمجاز کرده‌اند و دومین دلیل این است که از ابتدا هیچ‌گونه نظارتی بر ساخت‌وسازها نبوده است و اصول شهرسازی در محله نعمت‌آباد از زمان تفکیک رعایت نشده است.»
نظر شما