و حالا در اولین هفته‌ی پاییز، پا در باغ اناری یا همان پارک پلیس (اتوبان شهید باقری، بلوار استقلال شرق) گذاشتم؛ به عشق بازدید از موزه‌ی گرافیک و نمایشگاهی با عنوان «نگاهی تازه به آثار طراحان گرافیک دهه‌ی ۴۰ خورشیدی» (از سال ۱۳۴۰تا ۱۳۴۳)
فریبا سلیمانی، مدیر موزه‌ی گرافیک، با لبخند از ما استقبال کرد. او تعریفی کاربردی از گرافیک داشت: «گرافیک، همان نقاشی است با این تفاوت که انگیزه‌ی اصلی خلق یک اثر گرافیکی، سفارش است؛ اما نقاش تنها برای دلش اثرش را خلق می‌کند.»
از ایده‌ی اولیه‌ی برگزاری این نمایشگاه پرسیدم: «از طرف موزه، ایده‌ی بررسی سیر تاریخی گرافیک، در قالب بررسی نمایشگاه به هیئت‌مدیره‌ی انجمن گرافیک ایران داده شد. چند سال پیش نمایشگاه را با آثار دهه‌ی ۲۰ و ۳۰ هجری شمسی آغاز کردیم؛ اما دهه‌ی ۴۰، آغاز رشد هنر گرافیک در ایران است و به‌خاطر تعدد آثار ارزشمند، به این نتیجه رسیدیم که نمایشگاه این دهه را به سه بخش تقسیم کنیم که امسال، آثار هنرمندان گرافیک در سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۳، پیش روی بازدیدکنندگان است.»
- پوسترهای سینمایی
اثر ناشناس/ پوستر فیلم پرستوها به لانه بر میگردند / سال ۱۳۴۰
اثر علی‌اکبر صادقی و عباس کیارستمی / پوستر فیلم ترس تاریکی / سال ۱۳۴۲
ابتدای دهه‌ی ۴۰، هنوز سینمای ایران فیلمی مخصوص کودکان و نوجوانان نداشت؛ اما در حوزه‌ی بزرگ‌سال، دوران رونق خود را آغاز کرد. به‌خصوص که از طراحی پوستر فیلم‌ها، برای سردر سینماها هم استفاده می‌شد.
- نشانه و تایپوگرافی
اثراصغر محمدی / نشان شورای کتاب کودک / سال ۱۳۴۱
اثر ادوارد تیگران زهرابیان / نشانه‌ی هواپیمایی ملی ایران (هما) / سال ۱۳۴۰
نشانه‌های طراحی‌شده در این چند سال، بیش‌تر ترکیبی است از یک نماد تصویری با حروف فارسی، انگلیسی یا هردو. برخی از طراحان هم با توجه به رویکرد دانشگاهی و اطلاع از رشد صنعت چاپ، به خلق آثاری نو پرداختند؛ مثل نشانه‌ی
شرکت هواپیمایی هما!
- بسته‌بندی و پوسترهای تبلیغاتی
اثر ناشناس / بسته‌بندی روغن قو / سال ۱۳۴۰
اثرناشناس/ پوستر شرکت کشاورزی / سال ۱۳۴۳
اثر نظام‌الدین مرتضوی / پوستر تبلیغاتی فرش پلاستیکی/ سال ۱۳۴۰
اثر مجید بلوچ / پوستر شرکت معماری داخلی / سال ۱۳۴۲
بسته‌بندی در ابتدا تنها برای محافظت از کالا به‌کار می‌رفت؛ اما رفته‌رفته و با استفاده از هنر گرافیک در دهه‌ی ۴۰، از بسته‌بندی برای زیبایی ومعرفی کالاها هم استفاده می‌شد. در این دوره، پوسترهای تبلیغاتی هم به‌خاطر فضای باز اقتصادی، رونق گرفت و حتی جهانی شد. به‌طور مثال، پوستر «مجید بلوج» که برای یک شرکت معماری داخلی طراحی کرده بود، در جشنواره‌ی بین‌المللی تبلیغات نیویورک که در سازمان ملل برگزار شد، توانست رتبه‌ی دوم را به‌دست آورد.
- طراحی جلد و صفحه‌آرایی
اثر مرتضی ممیز / جلد کتاب پالتو قرمز /سال ۱۳۴۳
اثر هوشنگ پزشک‌نیا / جلد ماهنامه‌ی کاوش /سال ۱۳۴۰
اثر محمدزمان زمانی و پرویز کلانتری / خوش‌نویسی افضل‌الدین آذربد/ کتاب درسی سال اول دبستان / سال ۱۳۴۲
در اوایل دهه‌ی ۴۰، نشریات فرهنگی، تلاش می‌کردند تا با استفاده از طراحان جوان و تحصیل‌کرده، به خلق آثار انتزاعی و نمادین برای طراحی جلد و صفحه‌های داخلی کتاب‌ها و مجله‌ها بپردازند. به‌این ترتیب، علاوه بر کلمه، زبان گرافیک هم به انتقال مفاهیم می‌پرداخت و با مخاطبان خود ارتباط برقرار می‌کرد.
نظر شما