همشهری آنلاین_سارا جعفرزاده: مدارس از نخستین مراکزی بود که در همان روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا تعطیل شد در حالی که ۵ ماه از سال تحصیلی گذشته و فقط بیش از ۶۰ درصد کتاب های درسی تدریس شده بود. اما باز هم نگرانی‌هایی در این زمینه وجود داشت. پیش از آن سیستم آموزشی کشور تجربه تعطیلی مدارس در اوج آلودگی هوا را داشت اما موقتی بود و گذرا، اما حالا کرونا حدود ۳ ماه است که مدارس را تعطیل کرده است. در ابتدا والدین و دانش‌آموزان و همچنین کادر آموزشی دچار سردرگمی شده بودند تا اینکه تصمیماتی برای جبران عقب‌ماندگی درسی دانش‌آموزان گرفته شد مبنی بر اینکه دروس توسط شبکه آموزش در رسانه ملی تدریس شود اما بعد از آن کمی تخصصی‌تر به این موضوع پرداخته شد و پای نرم‌افزار شاد به میان آمد.
حالا بماند که زیرساخت‌هایش برای برخی از دانش‌آموزان فراهم نبود اما باز هم جای شکرش باقی بود که دانش‌آموزان به دروس عقب‌مانده می‌رسند. حالا ۳ ماه از تعطیلی مدارس می‌گذرد و مسئولان تصمیم گرفته‌اند مدارس فعالیت خود را آغاز کنند و دانش‌آموزان به‌صورت اختیاری در مدارس حاضر شوند. در این شرایط کرونا از یک طرف و نگرانی های والدین برای احتمال به خطر افتادن سلامت فرزندانشان از طرف دیگر و امتحاناتی که نحوه برگزاری آن درهاله‌ای از ابهام مانده، همه اینها از مسائلی است که موضوع فعالیت مدارس در این روزها را کمی پیچیده‌تر کرده است.
وقتی مدارس از همان روزهای ابتدایی اسفند سال گذشته تعطیل شد و تنها حدود نیمی از کتب درسی توسط دبیران تدریس شده بود، این نگرانی وجود داشت که بالاخره چه می‌شود. شبکه آموزش طبق برنامه‌ریزی قبلی اقدام به تدریس دروس دانش‌آموزان کرد اما آموزش‌ها هم مشکلات خاص خود را داشت؛ از ناهماهنگی زمان گرفته تا عدم آشنایی دانش‌آموزان با شیوه تدریس دبیران در این شبکه و همه وهمه دست به دست هم دادند تا عملاً دانش‌آموزان به نوعی دچار سردرگمی شوند تا اینکه نرم‌افزاری به‌عنوان«شاد» ایجاد شد تا هر دانش‌آموز توسط معلم خودش آموزش داده شود.
شاید در ابتدا ایجاد این نرم‌افزار تنها گزینه روی میز برای جبران درس دانش‌آموزان بود اما شروطی داشت که لازمه‌اش فراهم کردن زیرساخت‌ها بود. دانش‌آموزی گوشی هوشمند نداشت و دانش‌آموز دیگر دسترسی به اینترنت. حالا همه اینها را هم که کنار بگذاریم، برخی از معلمان باسابقه هنوز برای حضور در چنین نرم‌افزاری در فضای مجازی آموزش ندیده بودند. والدین هم در این میان نظاره‌گر این وضعیت بودند و همچنان نگران. در مجموع، از معلم و والدین گرفته تا دانش‌آموزان همه به نوعی سردرگم بودند.
- حال و هوای کرونایی مدارس
برای مشاهده حال و هوای این روزهای مدارس سری به یکی از مدارس دوره ابتدایی در منطقه ۱۵ زدیم. مدرسه ابتدایی امام‌حسین(ع) که در مهر ماه سال گذشته افتتاح شده و در مسعودیه قرار دارد. این مدرسه بعد از ۳ روز از بازگشایی مدارس حال و هوای متفاوتی دارد. در مقابل در ورودی تعدادی از والدین را می‌بینیم که با نگاه‌هایی نگران فرزندانشان را راهی حیاط مدرسه می‌کنند و عده‌ای از والدین هم در گوشه‌ای جمع شده‌اند و درباره امتحانات صحبت می‌کنند. دانش‌آموزان یک به یک با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی وارد حیاط مدرسه می‌شوند و برای خروج هم از در دوم حیاط مدرسه استفاده می‌کنند. همین‌طور که در حیاط مدرسه قدم می‌زنیم مادر یکی از دانش‌آموزان اصرار دارد در کنار فرزندش در کلاس حضور داشته باشد تا مراقب فرزندش باشد اما تلاش‌های او بی‌فایده است. در قسمت ورودی کلاس‌ها شخصی از کادر آموزشی مدرسه محلول ضدعفونی‌کننده به کف دست دانش‌آموزان می‌زند و محلول دیگری را به کف پای آنها اسپری می‌کند. تمام کادر آموزشی با ماسک و دستکش در مدرسه حضور پیدا کرده‌اند و دانش‌آموزان هم ملزم به استفاده از این اقلام بهداشتی شده‌اند.
- بازگشایی مدارس ضرورت داشت
ایجاد نرم‌افزار شاد در شرایط کرونا تصمیم درستی محسوب می‌شد و با توجه به امکانات این نرم‌افزار به نظر می‌رسید که دانش‌آموزان بتوانند عقب‌ماندگی درسی خود را جبران کنند. حال سؤال اینجاست که چرا با وجود نرم‌افزار شاد، تصمیم بر بازگشایی مدارس در شرایط کرونا گرفته شد؟ «عذرا حیدری» مدیر مدرسه خیری امام‌حسین(ع) در این‌باره می‌گوید: «ایجاد نرم‌افزار شاد برای شرایط بحرانی مانند آلودگی هوا، برودت هوا و برای ایجاد ارتباط بیشتر والدین با معلم‌ها حرکت مثبتی تلقی می‌شود. در واقع می‌توان گفت آموزش و پرورش به چنین ابزاری نیاز داشت اما اینکه در شرایط کرونایی بدون اینکه این نرم‌افزار از قبل معرفی شود و نیازسنجی صورت بگیرد، به‌صورت زودهنگام دانش‌آموزان را ملزم به استفاده از این نرم‌افزار بکنیم قدری شتابزده عمل شده است. در واقع می‌توان گفت زیرساخت‌های آموزش آنلاین میان دانش‌آموز و معلم فراهم نیست. »
حیدری با اشاره به سطح پایین سواد در میان والدین دانش‌آموزان ادامه می‌دهد: «اولیای دانش‌آموزان من اکثراً بی‌سواد هستند و با خانواده‌هایی سر و کار دارم که سه ماه است حتی کتاب فرزند خود را باز نکرده‌اند که پیگیر درسش شوند. در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که واقعاً بازگشایی مدارس ضرورت داشت. »
- نرم‌افزار شاد برعکس جواب داد
نرم‌افزار شاد این امکان را برای والدین فراهم می‌کرد که دروس فرزندان خود را ارزشیابی کنند و در واقع نمرات توصیفی برای آنها در نظر بگیرند. حیدری با اشاره به عدم همکاری برخی از والدین در ارزشیابی دانش‌آموزان در این نرم‌افزار می‌افزاید: «با توجه به اینکه همکاران من در ایام کرونا ۴ ساعت در طول روز از طریق نرم‌افزار شاد با دانش‌آموزان در ارتباط بودند و ۴ ساعت دیگر هم تولید محتوا می‌کردند، اما با این وجود نرم‌افزار شاد آن چیزی که باید باشد نیست. اکثریت والدین در شبکه شاد ارزشیابی درستی از فرزند خود ارائه نمی‌دادند. به‌عنوان مثال در ارزشیابی، املاء همه دانش‌آموزان عالی بود یا مثلاً همه دانش‌آموزان در درس ریاضی عالی بودند. این نشان می‌دهد که ارزشیابی درستی توسط والدین صورت نگرفته است. حالا در نظر بگیرید با پیشینه‌ای که از ارزشیابی والدین داشتیم و با توجه به حساسیت تدریس در پایه اول ابتدایی تصمیم گرفتیم دانش‌آموزان به‌صورت گروه‌های ۸ نفره وارد کلاس شوند و آنها را مورد ارزشیابی قرار دهیم در نهایت بعد از ارزشیابی و سنجش توسط دبیران متوجه شدیم که دانش‌آموزان در دروس ضعف دارند و انتظارات ما برآورده نشده است. »
- دسترسی نداشتن والدین به نرم‌افزار شاد
عده‌ای معتقدند که قبل از تدارک نرم‌افزار شاد باید زیرساخت‌های آن در میان دانش‌آموزان به‌ویژه در میان دانش‌آموزان نیازمند و کم برخوردار ایجاد می‌شد تا نتیجه بهتری را شاهد باشیم. «مینا راوی‌زاده» مادر یکی از دانش‌آموزان اول ابتدایی در منطقه ۱۳(محله امامت)، درباره عدم دسترسی خود به نرم‌افزار شاد می‌گوید: «مسئولان یک‌شبه تصمیم می‌گیرند که نرم‌افزار آموزشی ایجاد کنند. از وقتی مدرسه تعطیل شد دردسر من هم با درس دخترم شروع شد. من که سواد درست و حسابی ندارم بماند، حتی گوشی هوشمند نداشتم. برای خرید گوشی به بازار رفتم و وقتی قیمت‌ها را دیدم از خرید منصرف شدم. مجبور شدم هر روز در این شرایط بیماری کرونا، دخترم را به خانه هم کلاسی‌هایش ببرم تا آنها که دسترسی به نرم‌افزار دارند، درس را برای دخترم توضیح دهند. هرچند خیلی مؤثر نبود اما باز بهتر بود. » این مادر در ادامه می‌گوید: «ای کاش مسئولان شرایطی به وجود می‌آوردند که حداقل تبلت دانش‌آموزی در اختیار خانواده‌ها قرار می‌دادند و مبلغ آن را قسطی از ما می‌گرفتند تا بچه‌های ما از درس عقب نمانند. »
- تا پاسی از شب بیدار می‌مانیم
برای مقابله با کرونا هر کسی به شیوه خودش برخورد کرد و عکس‌العمل نشان داد. یکی از اقشاری که این روزها خودشان را وقف دانش‌آموزان کرده‌اند معلمان هستند. هرچند استفاده از نرم‌افزار شاد برای معلمانی که سابقه تحصیلی بیشتری دارند و با سیستم سنتی آشنایی دارند کمی سخت بود اما هر طور شده خودشان را با شرایط جامعه وقف دادند اما در این میان تجربه دبیران تازه نفس هم شنیدنی است. «مرضیه مهربانفر» دبیر جوان مقطع ابتدایی در منطقه ۱۵ در مدرسه خیری امام‌حسین(ع) معتقد است آموزش مجازی هرگز کیفیت آموزش حضوری را ندارد و در این‌باره می‌گوید: «شرایط فعلی دانش‌آموزان از لحاظ درسی اصلاً راضی‌کننده نیست و بیش از ۹۰درصد دانش‌آموزان در این ۳ ماه دچار افت تحصیلی شده‌اند. این درحالی است که مدت سه ماه است که من و دیگر همکارانم تمام زندگی‌مان را وقف آموزش مجازی دانش‌آموزان کرده‌ایم. اما به دلیل محدودیت‌هایی که دانش‌آموزان برای دسترسی به نرم‌افزار شاد داشتند، معتقدم آموزش مجازی هرگز جای آموزش حضوری و چهره به چهره را نخواهد گرفت چون دانش‌آموزان در طول سال به معلم خود عادت می‌کنند حتی وابسته هم می‌شوند و شما در نظر بگیرید من زمانی را که در کلاس حضور دارم مدام با نقاشی و کاردستی و اشکال مختلف درس را برا ی دانش‌آموز تفهیم می‌کنم اما در آموزش‌مجازی این امکان وجود ندارد. او می‌افزاید: «با این وجود من در حال حاضر تا پاسی از شب بیدار می‌مانم و برای آموزش مجازی کلیپ، پاور پوینت تدارک می‌بینم که دانش‌آموزان بیشتر و بهتر با مفاهیم درسی آشنا شوند. »
- مبالغ اردوهای مطالعاتی عودت شود
دغدغه‌های والدین دردیگر مدارس مناطق پهنه شرق هم مربوط به سلامت دانش‌آموزان و سیستم آموزشی است. در منطقه ۴ تعدادی از والدین که فرزندان آنها در مقطع دوازدهم در مدارس غیرانتفایی تحصیل می‌کنند از بازگشایی مدارس در شرایط فعلی چندان راضی نیستند. ماجرا از این قرار است که والدین دانش‌آموزان مقطع دوازدهم، برای برگزاری اردوهای مطالعاتی برای دانش‌آموزان که سال آینده کنکور دارند، مبلغی را به مدارس پرداخت کرده‌اند که حالا اولیا معتقدند که این مبالغ به دلیل برگزار نشدن اردوهای مطالعاتی باید عودت شود.
«نازنین ساعدی» والدین یکی از دانش‌آموزان مقطع دوازدهم در منطقه ۴ است و در این‌باره می‌گوید: «مدارس باید مبالغی را که بابت اردوهای مطالعاتی از ما دریافت کرده‌اند عودت کنند. بازگشایی مدارس هم تصمیم درستی نبوده به این دلیل که کلاس‌ها فقط به‌صورت رفع اشکال است و اگر کلاس‌های مجازی واقعاً برای جبران عقب‌ماندگی درسی دانش‌آموزان کفایت می‌کرد نیازی به بازگشایی مدارس به این صورت در شرایط کرونا نبود. » ساعدی می‌افزاید: «با توجه به اینکه اکثر مدارس غیرانتفایی در منطقه ۴ به‌صورت خانه‌های کلنگی قدیمی است، فضای کلاس‌ها چندان بزرگ نیست که فاصله‌گذاری اجتماعی معنا پیدا کند. حالا تصور کنید در این شرایط دانش‌آموزان از صبح تا غروب در کنار یکدیگر باید حضور داشته باشند که رفع اشکال درسی صورت بگیرد. اگر کسی ناقل ویروس کرونا باشد چه بر سر فرزند ما می‌آید من خودم در این شرایط راضی به حضور فرزندم در مدرسه نیستم حتی با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی. »
- اولیا نگران برگزاری امتحانات نباشند
این روزها بخشی از نگرانی های والدین به دلیل عقب‌ماندگی درسی دانش‌آموزان و بخشی هم مربوط به حضور آنها در مدارس است اما در این میان عده‌ای از والدین هم نگرانی آینده را دارند و می‌خواهند بدانند تکلیف امتحانات با شرایط کرونا چه می‌شود.
«سعید شهریاری» مدیر آموزش و پرورش منطقه ۱۵ در این‌باره می‌گوید: «با توجه به اینکه از گذشته تاکنون برگزاری امتحانات به‌صورت حضوری در سیستم آموزشی کشور مرسوم بوده است قطعاً والدین و دانش‌آموزان به شرایط قبل عادت داشته اند اما در زمینه برگزاری امتحانات دانش‌آموزان در شرایط فعلی هیچ نگرانی وجود ندارد. » شهریاری با اشاره به چگونگی برگزاری امتحانات در شرایط کرونا ادامه می‌دهد: «امتحانات مقطع ابتدایی به‌صورت ارزشیابی توصیفی برگزار می‌شود که از این بابت هیچ نگرانی وجود ندارد. در واقع، بخشی از این ارزشیابی به عهده والدین، بخشی به عهده دانش‌آموزان وبخش دیگر به عهده مدیر و معلم در خصوص چگونگی حضوردانش‌آموز در نرم‌افزار شاد است. » او با اشاره به برگزاری امتحانات نهایی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌افزاید: «برگزاری امتحانات نهایی پایه دوازدهم و پیش‌دانشگاهی با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی الزامی است و محل برگزاری امتحانات از قبل ضدعفونی خواهد شد و اقلام بهداشتی در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. ما به دلیل شرایط کرونا تعداد حوزه‌های امتحانی و حتی مدت زمان امتحانات را افزایش داده‌ایم. یعنی تعداد حوزه‌های امتحانی دو برابر شده و به‌عنوان مثال اگر امتحانات در ۱۱ روز به پایان می‌رسید این بازه زمانی دو برابر شده است. »
- تدابیر ویژه‌ای برای حضور دانش‌آموزان در مدارس و حوزه‌های امتحانی در منطقه ۸ اعمال می‌شود / تا شکست کرونا همراه دانش‌آموزان هستیم
از تمام محدودیت در مورد دسترسی به امکانات آموزشی که بگذریم موضوعی که ذهن بیشتر والدین را به خود مشغول کرده، سلامت دانش‌آموزان است. «محبوبه‌دربانی» کارشناس مسئول سلامت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش منطقه ۸ درباره بازگشایی مدارس و با اشاره به رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس می‌گوید: «طبق مصوبه ستاد ملی کرونا دستورالعمل مراقبت و پیشگیری از بیماری کرونا به مدارس منطقه ۸ ابلاغ شده که طبق این دستورالعمل صرفاً مدارس عادی بازگشایی شده است که قبل از بازگشایی کلیه سطوح طبق پروتکل‌های بهداشتی ضدعفونی شده‌اند، کلاس‌های مدارس از لحاظ فاصله‌گذاری اجتماعی آماده شده‌اند و از وجود اقلام بهداشتی در مدارس از جمله محلول ضدعفونی‌کننده دست اطمینان حاصل شده است. »
- حضور دانش‌آموزان اجباری نیست
در مدارس منطقه ۸ دانش‌آموزان و کادرآموزشی با تکمیل فرم‌های خود اظهاری در خصوص ثبت وضعیت سلامت خود در سامانه سلامت اقدام کرده‌اند. دربانی می‌گوید: «به دانش‌آموزان و والدین اطمینان دادیم که حضور دانش‌آموزان در مدارس اجباری نیست و دانش‌آموزانی که از آموزش مجازی دور مانده‌اند می‌توانند در این ایام به مدرسه مراجعه کنند. در زمان بازگشایی مدارس استفاده از ماسک و دستکش برای دانش‌آموزان و معلمان اجباری است و همه آنها ملزم به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و کاهش تماس‌های چهره به چهره هستند. برای حضور دانش‌آموزان سعی کرده‌ایم از بزرگ‌ترین فضای موجود استفاده کنیم و در مدارسی که با محدودیت فضا مواجه هستند تلاش کردیم ساعت فعالیت مدرسه کوتاه‌تر بشود به نحوی که برای هر پایه درسی ۳ روز در هفته کلاس تشکیل بشود که بیشتر مربوط به مقطع متوسطه دوم است. »
- امتحانات انفرادی برای دانش‌آموزان بیمار
طبق دستورالعمل ارسالی وزارت آموزش و پرورش در منطقه ۸ هم شرایط ویژه‌ای برای برگزاری امتحانات برای دانش‌آموزان بیمار فراهم شده است. او می‌گوید: «دانش‌آموزانی که بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، فشارخون، مشکل تنفسی دارند یا حتی برای دانش‌آموزانی که نقص ایمنی دارند یا تحت درمان با داروی کورتون وشیمی درمانی هستند شرایطی ایجاد شده که در صورت تأیید پزشکان آزمون آنها به‌صورت انفرادی گرفته شود تا کمتر دچار مشکل شوند. همچنین در حوزه‌های امتحانی دانش‌آموزان قبل از ورود غربالگری می‌شوند و از ورود افراد مشکوک به بیماری کرونا ممانعت می‌شود و دانش‌آموزانی که دارای علائم این بیماری هستند به صورت جداگانه در فضایی مجزا از آنها آزمون گرفته می‌شود یا آزمون آنها به زمان دیگری موکول می‌شود. حوزه‌های امتحانی قبل از ورود و بعد از خروج دانش‌آموزان ضد عفونی می‌شوند. »
- مدارس منطقه امن است، نگران نباشید
از هفته‌های قبل که زمزمه بازگشایی مدارس در منطقه ۸ مطرح شد. مراقبان سلامت ومشاوران در منطقه ۸ محتواهای آموزشی را در خصوص مدیریت استرس در قالب‌های مختلف متناسب با گروه‌های سنی مختلف از طریق شبکه‌های مجازی برای دانش‌آموزان ارسال کرده‌اند. این کارشناس سلامت در خصوص راهکارهای مقابله با استرس دانش‌آموزان در ایام امتحانات در شرایط کرونا تأکید می‌کند: «راهکار اصلی برای کنترل استرس رعایت نکات بهداشتی است اگر دانش‌آموز بداند که چطور از خودش مراقبت کند، می‌تواند استرس خودش را کاهش بدهد. همچنین از دبیران درس تفکر و زندگی که مباحث درسی آنها مربوط به کنترل خشم و اضطراب است، خواسته شد در این خصوص آموزش‌های بیشتری در شبکه شاد داشته باشند و در این ایام مشاوران با دانش‌آموزان در ارتباط هستند. » دربانی با اشاره به نگرانی والدین می‌گوید: «مدرسه از قدیم خانه دوم دانش‌آموزان بوده و تمام تلاش ما این است که محیط امنی را برای آنها ایجاد کنیم و به اولیا این اطمینان را می‌دهیم که مدارس منطقه ما امن هستند. هرچند استرس تا حدی برای ما مفید است از این لحاظ که باعث می‌شود خودمراقبتی بیشتری را به عمل بیاوریم اما به والدین این اطمینان را می‌دهیم که در صورت رعایت نکات بهداشتی توسط دانش‌آموزان سال تحصیلی را با موفقیت پشت سر خواهیم گذاشت. »
نظر شما